Movers and Shakers, συνεδρία δικτύωσης περί γυναικών στη μουσική στο Sauti za Busara το Σάββατο 10 Φεβρουαρίου. Εμφανίζονται από αριστερά προς τα δεξιά: Zeitoun Amour, Σύλλογος Πνευματικών Δικαιωμάτων της Ζανζιβάρης (COSOZA), Carola Kinasha, MC του φεστιβάλ Sauti za Busara 2018, Amina Omar, τραγουδίστρια των Siti and the Band, και η καλλιτέχνις Saida Karoli. Φωτογραφία από τον Jamie Topper με άδεια.
“Γυναίκες στη μουσική: Έχουμε γίνει γνωστές στη μουσική βιομηχανία σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, η ανισότητα μεταξύ των φύλων, ο σεξισμός και οι διαφορές στις αμοιβές εξακολουθούν να υφίστανται”, δήλωσε η Carola Kinasha, μουσικός και ακτιβίστρια με βάση την Τανζανία, η οποία πρόσφατα συντόνισε μια ομαδική συζήτηση για τις γυναίκες στη μουσική.
“Δε φταίει ότι δεν είμαστε αρκετά επιδέξιες. Φταίει το ότι όλοι οι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων είναι άνδρες”.
Η συζήτηση ήταν μέρος του τριημέρου δικτύωσης Movers and Shakers στο πλαίσιο του 15ου μουσικού φεστιβάλ Sauti za Busara [1] (Ήχοι Σοφίας στα σουαχίλι) στην Στόουν Τάουν της Ζανζιβάρης.
Στις 10 Φεβρουαρίου, η Kinasha μίλησε για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στη μουσική βιομηχανία με κορυφαίες καλλιτέχνιδες παρούσες: την Αμερικανίδα τραγουδοποιό Somi, [2] την Τανζανή τραγουδίστρια και μουσικό Saida Karoli [3], την Amina Omar του συγκροτήματος από τη Ζανζιβάρη Siti and the Band [4], και τη Zeitun Amour, εκπρόσωπο του Συλλόγου Πνευματικής Ιδιοκτησίας της Ζανζιβάρης (COSOZA [5]).
Η Kinasha ξεκίνησε τις παρατηρήσεις της επισημαίνοντας ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 16% της ηγεσίας στη μουσική βιομηχανία. Ενώ υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία σχετικά με τη θέση των γυναικών στη μουσική σε όλη την Αφρική, “είναι σαφές ότι υπάρχει ένα σημαντικό ζήτημα με την ανδρική κυριαρχία στη μουσική βιομηχανία”, ανέφερε.
Η Somi, καλλιτέχνης τζαζ με ρίζες στην Ουγκάντα και τη Ρουάντα, που ζει σήμερα μεταξύ Νέας Υόρκης και Γιοχάνεσμπουργκ, περιγράφει πώς η ώθηση πίσω στην παράδοση ήταν η μεγαλύτερη πρόκλησή της ως Αφρικανίδα στη μουσική:
Being part of an immigrant family and choosing a path as an artist had its challenges. I had to think carefully about when and how and in which spaces we as women are supposed to use our voices.
Το να είσαι κομμάτι οικογένειας μεταναστών και η επιλογή μιας διαδρομής ως καλλιτέχνης είχε τις προκλήσεις της. Έπρεπε να σκεφτώ προσεκτικά για το πότε και πώς και σε ποιους χώρους υποτίθεται χρησιμοποιούμε τις φωνές μας ως γυναίκες.
Η Saida Karoli, μια από τις πιο δημοφιλείς τραγουδίστριες της Τανζανίας, που έκλεψε τις καρδιές των επισκεπτών του φεστιβάλ με την εντυπωσιακή βραδινή της παράσταση στις 10 Φεβρουαρίου, μίλησε καθαρά και ξάστερα για τις μυριάδες προκλήσεις που αντιμετώπισε ως γυναίκα στη μουσική στην Τανζανία, επισημαίνοντας τις διατομεακές αδικίες ως μια φτωχή, αμόρφωτη γυναίκα από το απομακρυσμένο χωριό Rwongwe στην περιοχή Bukoba της Τανζανίας γύρω από τη λίμνη Βικτώρια.
Η Karoli άρχισε να παίζει τύμπανα σε ηλικία των πέντε ετών και συνέχισε συνθέτοντας και παράγοντας πέντε άλμπουμ με μεγάλη επιτυχία:
I’m from a small village and I was an orphan. I didn’t have any idea how to make it in the music industry and my manager was like my father, I believed in him wholeheartedly.
Είμαι από ένα μικρό χωριό και ήμουν ορφανή. Δεν είχα ιδέα πώς να τα καταφέρω στη μουσική βιομηχανία και ο μάνατζέρ μου ήταν σαν τον πατέρα μου, τον πίστευα ολόψυχα.
Με τον μάνατζέρ της “Muta” στο τιμόνι, η δημοτικότητα της Karoli αυξήθηκε, καθώς ταξίδευε στην περιοχή από το Μπουρούντι στη Ρουάντα και μετά στην Ουγκάντα, γεμίζοντας ασφυκτικά χώρους σε τέτοιο βαθμό, ώστε τέσσερις άνθρωποι λέγεται πως πέθαναν κάποτε από ασφυξία. Ωστόσο, σύμφωνα με την Karoli, ο μάνατζέρ της εκμεταλλεύτηκε και καταχράστηκε τα ταλέντα της [6], διεκδικώντας τα πνευματικά δικαιώματα από όλα τα τραγούδια και τα άλμπουμ της:
I was young, inexperienced in the music business, and at the end of the day, I didn’t have even 100 shillings [0.10 US dollars] in my pocket. Life has been hard.
Ήμουν νέα, άπειρη στη μουσική βιομηχανία και στο τέλος κάθε ημέρας δεν είχα ούτε 100 σελίνια [0.10 δολάρια] στην τσέπη μου. Η ζωή ήταν σκληρή.
Η Karoli αποκάλυψε ότι ενώ ο μάνατζέρ της άνοιξε νέες πόρτες γι’ αυτήν, την κράτησε επίσης πίσω από κλειστές πόρτες για περίοδο επτά μηνών σαν φυλακισμένη, αρνούμενος να της επιτρέψει να μιλήσει με άλλους μάνατζερ ή παραγωγούς. Όταν τελικά αποφάσισε να φύγει, πήγε στην πόλη-λιμάνι Μwanza, όπου, όπως ανέφερε η ίδια…
I hid from my fame. I was ashamed. I didn’t know how to advocate for myself. I had no rights in this work. When the journalists came asking for interviews, I just ran. I couldn’t face the shame.
Κρύφτηκα από τη φήμη μου. Ντρεπόμουν. Δεν ήξερα πώς να υποστηρίξω τον εαυτό μου. Δεν είχα δικαιώματα σε αυτή τη δουλειά. Όταν έρχονταν δημοσιογράφοι και ζητούσαν συνεντεύξεις, έτρεχα, απλά. Δεν μπορούσα να αντιμετωπίσω τη ντροπή.
Η Amour, η αρχή της Ζανζιβάρης για θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, διαβεβαίωσε την Karoli ότι ως συνθέτρια της μουσικής της, εξακολουθεί να έχει βασικά δικαιώματα βάσει του νόμου περί δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων της Τανζανίας (1999) [7], αλλά εξαρτάται από την υπάρχουσα υφιστάμενη υπογεγραμμένη σύμβαση. Η υπόθεση απαιτεί περαιτέρω έρευνα και νομική εκπροσώπηση.
Η Karoli, που δεν εργάζεται πλέον με μάνατζερ, δήλωσε ότι βασίζεται στην επανεμφάνισή της στο προσκήνιο στο φεστιβάλ Sauti za Busara για να ενισχύσει τις πωλήσεις της και να χτίσει και πάλι “όνομα” μετά από χρόνια στις σκιές.
“Είμαστε βασικά εδώ για να χαράξουμε νέα μονοπάτια ως γυναίκες στη μουσική”
Η Amina Omar, τραγουδίστρια των Siti and the Band, που ανέβηκε στη σκηνή του φεστιβάλ στις 10 Φεβρουαρίου με ζανζιβάρικη σόουλ Taarab fusion, ευχαρίστησε θερμά την Karoli που μίλησε για ένα θέμα, που τόσο λίγες γυναίκες στην περιοχή είναι πρόθυμες να αγγίξουν: τις διάφορες μορφές κακοποίησης και παρενόχλησης, που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όχι μόνο στη μουσική, αλλά και στην κοινωνία στο σύνολό της.
Η Omar θυμάται να τραγουδά σε ηλικία 11 ετών με την αδελφή της, Rahama, τώρα βραβευμένη βιολίστρια στο συγκρότημά της. Αλλά οι γείτονες και οι συγγενείς δεν έβλεπαν με καλό μάτι τη μουσική κλίση των κοριτσιών και τελικά η οικογένειά της την ενθάρρυνε να παντρευτεί και να κάνει παιδιά, όπως επιτάσσει η παράδοση στη Ζανζιβάρη, ένα αρχιπέλαγος όπου οι περισσότερες οικογένειες ακολουθούν συντηρητικά ισλαμικά έθιμα:
So, I got married. I had my first child. My husband told me he’d support me as a musician, but when our child was grown enough to let me go back to singing, he simply said no. ‘No,’ he said. ‘You are my wife. I own you. You have to do what I like.’
Έτσι, παντρεύτηκα. Έκανα το πρώτο μου παιδί. Ο σύζυγός μού είπε ότι θα με υποστήριζε ως μουσικός, αλλά όταν το παιδί μας μεγάλωσε αρκετά και ήθελα να επιστρέψω στο τραγούδι, απλά είπε όχι. “Όχι”, είπε. “Είσαι η γυναίκα μου. Μου ανήκεις. Θα κάνεις αυτό που θέλω εγώ”.
Όταν η Omar αποφάσισε να συμμετάσχει ως διαγωνιζόμενη στο “Bongo Star Search [8]“, ένα διαδραστικό τηλεοπτικό μουσικό ριάλιτι σόου στο Νταρ Ες Σαλαάμ της Τανζανίας, πυροδότησε ένα βίαιο καυγά με τον σύζυγό της. “Ξέρετε, ποτέ δεν μιλάω γι’ αυτό, αλλά μέχρι και σήμερα, δεν μπορώ να δω πολύ καλά από το ένα μάτι και είναι από εκείνη τη νύχτα”, αποκάλυψε η Amina, δείχνοντας το δεξί της μάτι. Αγωνίστηκε να εγκαταλείψει τον σύζυγό της στο Νταρ Ες Σαλαάμ και να ξαναφτιάξει μια ζωή γι’ αυτήν και το γιο της πίσω στο σπίτι της στη Ζανζιβάρη:
I love Zanzibar, I love my society, but there are good aspects to it as well as bad. I don’t like the idea that women are forbidden to speak in public in my society. I don’t like the position of women. I also don’t like that when my society sees me succeed, some want to keep me down. When I came back to Zanzibar, I joined the Dhow Countries Music Academy [9] and got my education, and now I know who I am. I really love singing, it’s my life and it’s in my blood.
Λατρεύω τη Ζανζιβάρη, αγαπώ την κοινωνία μου, αλλά υπάρχουν καλές πτυχές σε αυτήν καθώς και κακές. Δεν μου αρέσει η ιδέα ότι απαγορεύεται στις γυναίκες να μιλούν δημόσια στην κοινωνία μου. Δεν μου αρέσει η θέση των γυναικών. Δεν μου αρέσει επίσης ότι όταν η κοινωνία μου με βλέπει να πετυχαίνω, κάποιοι θέλουν να με κρατήσουν στα χαμηλά. Όταν επέστρεψα στη Ζανζιβάρη, μπήκα στη Μουσική Ακαδημία Dhow Countries [9] και έλαβα την εκπαίδευσή μου και τώρα ξέρω ποια είμαι. Αγαπώ πραγματικά το τραγούδι, είναι η ζωή μου και είναι στο αίμα μου.
Οι γυναίκες στη μουσική αναζητούν συχνά πρότυπα για να τις καθοδηγήσουν στο μονοπάτι, αλλά σύμφωνα με την Somi:
[W]e have so few role models as African women in music, that we’re basically here to carve out new paths, to be the models for future generations. We’re tasked with telling our truth(s) as African women, and there’s not that many of us — it’s a short list.
Έχουμε τόσο λίγα πρότυπα ως γυναίκες της Αφρικής στη μουσική, που είμαστε βασικά εδώ για να χαράξουμε νέες διαδρομές, να είμαστε τα πρότυπα για τις μελλοντικές γενιές. Έχουμε το καθήκον να λέμε την αλήθεια μας ως γυναίκες της Αφρικής, και δεν υπάρχουν πολλές σαν κι εμάς – είναι μικρός ο κατάλογος.
Η Somi αναφέρθηκε στην Angelique Kidjo [10] ως μια μεγάλη έμπνευση, ενώ η Karoli αναφέρθηκε στη Lady JayDee [11] και η Omar ανέφερε θρύλους όπως οι Bi. Kidude [12] και Siti Binti Saad [13], από όπου και πήρε το όνομά του το συγκρότημά της.
Η Siti Binti Saad, η πρώτη τραγουδίστρια τααράμπ της Ζανζιβάρης (1880-1950) από το χωριό Fumba, χάραξε πορεία ως η πρώτη γυναίκα στην Ανατολική Αφρική που ηχογράφησε τη μουσική της [14] στα σουαχίλι, ηχογραφώντας πάνω από 150 δίσκους γραμμοφώνου στην Ινδία. Έγινε γνωστή φορώντας στις εμφανίσεις της ένα μαύρο πέπλο στο κεφάλι της, όπως ήταν το έθιμο για τις μουσουλμάνες κατά μήκος της ακτής Σουαχίλι. Σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από άντρες, η Saad επέμεινε σε ένα μουσικό μονοπάτι και ήταν γνωστό ότι διαμαρτυρόταν για τη βία κατά των γυναικών μέσω της μουσικής της.
Στην παράσταση της 10ης Φεβρουαρίου, η Omar διοχέτευσε το πνεύμα της Siti Binti Saad, όταν έκανε εισαγωγή στο τραγούδι της με ένα ισχυρό μήνυμα απευθυνόμενο κυρίως στους άντρες:
This next song is my story. And I say, a woman is your wife, is your mother, is your sister. Why beat your woman? She should be respected. She needs respect!
Το επόμενο τραγούδι είναι η ιστορία μου. Και λέω, μια γυναίκα είναι η γυναίκα σου, η μητέρα σου, η αδελφή σου. Γιατί χτυπάς τη γυναίκα σου; Πρέπει να λαμβάνει σεβασμό. Χρειάζεται σεβασμό!
Tο πλήθος επευφημούσε.