H Τουρκία ανακαλύπτει Σύριους καλλιτέχνες

'Arthere' in Istanbul's Kadıköy district. Source: SyriaUntold

Το Arthere στο Καντίκιοϊ της Κωνσταντινούπολης είναι ένας ανεξάρτητος καλλιτεχνικός χώρος. Φωτογραφία: Τουρκία, 12 Δεκεμβρίου 2016 από Derya Yücel/SyriaUntold

Το άρθρο αυτό αρχικά συντάχθηκε για το Syria Untold από την . Αναδημοσιεύεται εδώ βάσει συμφωνίας συνεργασίας.

Η αγορά τέχνης της Κωνσταντινούπολης και η καλλιτεχνική της σκηνή έχουν ανοίξει σταδιακά από τα μέσα της δεκαετίας του '90 και φτάνουν σε άλλες χώρες. Ωστόσο, οι ανταλλαγές στη Συρία ήταν ανύπαρκτες πριν από πέντε χρόνια.

Μερικά άτομα και συλλογικότητες, που αποτελούνται κυρίως από Σύριους, αλλά και Τούρκους, Άραβες και Ευρωπαίους, έχουν δημιουργήσει δομές για την προώθηση του συριακού πολιτισμού, για τη δημιουργία γεφυρών με την τοπική κοινότητα υποδοχής και την καλλιτεχνική σκηνή και την παροχή τόπων συνάντησης για Σύριους πρόσφυγες στην Κωνσταντινούπολη, όπου εκτιμάται ότι είχαν φτάσει τους 330.000 το 2014. Βοηθούν επίσης νεοαφιχθέντες καλλιτέχνες.

Με εξαίρεση τις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι σχέσεις Τουρκίας-Συρίας είναι τεταμένες για δεκαετίες και λόγω της μη κοινής εθνικής γλώσσας. Το πολιτικό τοπίο της Τουρκίας έχει γίνει ακόμη πιο πολωμένο τα τελευταία χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, οι Σύριοι καλλιτέχνες, που εκπροσωπούν μια καλλιτεχνική σκηνή, την οποία το τουρκικό ακροατήριο και οι πολιτιστικοί φορείς ούτε γνώριζαν ούτε συνδέονταν, άρχισαν να εγκατασταθούν στη μητρόπολη.

Οι Pages, το πρώτο αραβικό βιβλιοπωλείο της Κωνσταντινούπολης, άνοιξε τις πόρτες του για να καλύψει τις ανάγκες των Συρίων στην πόλη και να φέρει κοντά τις κοινότητες των οικοδεσποτών και των αραβικών μεταναστευτικών κοινοτήτων. Ιδρύθηκε από Σύριους καλλιτέχνες και εκδότες μαζί με Τούρκους και μη Τούρκους εταίρους, διαθέτει ένα καφέ και χώρο για παιδιά και φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Ένα άνετο δωμάτιο γεμάτο βιβλία στα αραβικά, τα τουρκικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά χαιρετίζει τους επισκέπτες μια κρύα νύχτα του Δεκέμβρη. Επάνω, αραβικές φωνές γεμίζουν το καφέ. “Κάθε Πέμπτη διαθέτουμε δωρεάν νομικές συμβουλές [για Σύριους πρόσφυγες],” εξήγησε ένας από τους εθελοντές.

Pages Bookshop Café is Istanbul’s first Arabic bookstore and has become an important meeting place bringing both Syrians and Turks together for cultural and other events. Taken in Istanbul, Turkey on December 1, 2016 by Nathalie Rosa Bucher/SyriaUntold

Το Pages Bookshop Café είναι το πρώτο αραβικό βιβλιοπωλείο της Κωνσταντινούπολης και έχει γίνει ένας σημαντικός τόπος συνάντησης που συγκεντρώνει Σύριους και Τούρκους για πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις. Φωτογραφία: 1 Δεκεμβρίου 2016, Nathalie Rosa Bucher/SyriaUntold

Το Arthere Istanbul, το οποίο ιδρύθηκε το 2014 και έχει εμπορικό καθεστώς, είναι ένα κέντρο τέχνης και καφενείο στο Καντίκιοϊ, το οποίο πρόσφατα άρχισε να φιλοξενεί καλλιτέχνες. Από την ίδρυσή του, έχει επιδιώξει να συνεργαστεί με την τοπική καλλιτεχνική κοινότητα και καλωσορίζει τους καλλιτεχνικούς πειραματισμούς.

Στο ισόγειο πίσω από μια ανοιχτή πρόσοψη με επένδυση, υπάρχουν τραπέζια και κουζίνα με αυτοεξυπηρέτηση. Ο πρώτος όροφος είναι ένα στούντιο τέχνης και στο υπόγειο υπάρχει ένα σκοτεινό δωμάτιο και μια κουκέτα ως καταλύματα έκτακτης ανάγκης.

Ο συνιδρυτής του Arthere και Σύριος φωτογράφος Omar Berakdar έχει καλωσορίσει πολυάριθμους Σύριους καλλιτέχνες. Πολλοί από αυτούς αποφάσισαν να αναχωρήσουν από την Τουρκία αφήνοντας όργανα, παπούτσια και μια συλλογή βαλίτσες στο Arthere. Ο Berakdar δημιούργησε επίσης ένα αρχείο για να φυλάξει έργα καλλιτεχνών στο εξωτερικό ή συχνά μετακινούμενων για να αποφευχθεί κάποια ζημιά.

Η Κωνσταντινούπολη, όπως και η Βηρυτός, έχει γίνει κομβικό σημείο για τους Σύριους καλλιτέχνες. Ο ζωγράφος Hasko Hasko είχε εδώ τη βάση του πριν ταξιδέψει στη Γερμανία και ο Mohammed Zaza, ένας ζωγράφος κι αυτός που αρχικά ήρθε να δει έναν φίλο, αποφάσισε να μείνει - για λίγο.

Ο Σύριος εικαστικός Ali Abdulkerim, γνωστός ως Ali Omar, δήλωσε ότι η θέλησή του τον έκανε να παραμείνει στην Κωνσταντινούπολη, αλλά πρέπει να αντιμετωπίσει οικονομικούς περιορισμούς. “Οπουδήποτε στον κόσμο δεν είναι εύκολο να ζήσεις από την τέχνη, ίσως είναι ακόμα πιο δύσκολο στην Τουρκία και το συνειδητοποίησα αυτό, όταν έκανα την επιλογή μου ως καλλιτέχνης. Η αγορά στην Κωνσταντινούπολη δεν είναι τόσο ισχυρή, λιγότεροι άνθρωποι αγοράζουν τέχνη και λίγοι έχουν τα μέσα να το κάνουν. Αυτό επηρεάζει όλους τους καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων και των Τούρκων”, εξήγησε.

Η πρόσφατη δουλειά του – μεγάλα πορτρέτα σε πλούσιες αποχρώσεις – συγκαταλέγεται στα σχέδια και τους πίνακες που παρουσιάστηκαν στο Arthere, όταν μια ομάδα από σπουδαστές διαχείρισης τουρκικής τέχνης από το πανεπιστήμιο Bilgi και ο καθηγητής τους Derya Yücel ήρθαν ως επισκέπτες την 1η Δεκεμβρίου 2016.

“Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία να έρθω στην Arthere για τους σπουδαστές μου”, ανέφερε ο Yücel αργότερα. “Οι σπουδαστές ενδιαφέρονται για κάποια έργα τέχνης. Μου είπαν ακόμη ότι θα έρθουν ξανά στην Arthere. Οι σπουδαστές μου δεν είχαν γνωρίσει ποτέ τέτοιες ομάδες καλλιτεχνών πριν και γι’ αυτό οι συναντήσεις αυτές είναι συναρπαστικές γι’ αυτούς”.

“Φέτος θέλουμε να συνεργαστούμε με το Arthere στο έργο που θα προετοιμάσουμε μέσα στο μάθημα. Μέσα από αυτό το έργο οι περισσότεροι σπουδαστές θα συναντήσουν Σύριους καλλιτέχνες. Θα κάνουμε ανακοινώσεις και οι άνθρωποι από την τουρκική καλλιτεχνική τέχνη θα συμμετάσχουν ως ακροατές. Αυτό θα αυξήσει την ευαισθητοποίηση”, ανέφερε ο Yücel.

Turkish Art Management students listening to a presentation by Arthere co-initiator Omar Berakdar. Arthere is an art centre and café in Kadıköy that recently started to offer art residencies. Taken in Istanbul, Turkey on December 1, 2016 by Derya Yücel/SyriaUntold

Τούρκοι σπουδαστές διαχείρισης τέχνης ακούν μια παρουσίαση από τον συνιδρυτή του Arthere Omar Berakdar. Το Arthere είναι ένα κέντρο τέχνης και καφέ στο Καντίκιοϊ, που πρόσφατα άρχισε να φιλοξενεί καλλιτέχνες. Φωτογραφία: Κωνσταντινούπολη, Τουρκία, 1η Δεκεμβρίου 2016, Derya Yücel / SyriaUntold

Ερωτηθείσα για τη σχέση με την αραβική και ιδιαίτερα τη συριακή τέχνη που είχαν τα τουρκικά ιδρύματα τέχνης πριν από το 2011, η Asena Günal, συντονίστρια προγράμματος στο Depo Istanbul, απάντησε: «Λίγοι από εμάς μιλάνε αραβικά, σκοπεύαμε να εγκαταλείψουμε το οθωμανικό παρελθόν μας [σύμφωνα με την κληρονομιά του Ατατούρκ] και οι Τούρκοι είναι αρκετά Οριενταλιστές, όταν πρόκειται για τους Άραβες…”

Το Depo είναι ένα από τα λίγα ιδρύματα που έχουν συνεργαστεί ή παρουσιάσει συριακή τέχνη. Το παρακλάδι της δημοφιλούς γκαλερί SALT στον Γαλατά φιλοξένησε τα Βερίκοκα από τη Δαμασκό, έκθεση για τη διασπορά του παρελθόντος και του παρόντος, που διοργανώθηκε από τους Atıf Akın και Dilek Winchester νωρίτερα το 2016, επεσήμανε η Günal. Την άνοιξη, το Depo συνεργάστηκε με την Şenay Özden, μέλος του Hamisch, ενός πολιτιστικού οίκου που ιδρύθηκε από Σύριους και Τούρκους καλλιτέχνες και διανοούμενους, για το Saturdox 2016.

“Τι γίνεται με τις φωνές της Συρίας;”, ρώτησε η Günal. “Δεν τις ακούμε! Δεν ακούμε καλές παρουσιάσεις των Συρίων από τα τουρκικά ή τα δυτικά ΜΜΕ. Έτσι διοργανώσαμε έξι προβολές ντοκιμαντέρ για τη Συρία [Saturdox], τις οποίες ακολούθησαν συζητήσεις. Ήταν πραγματικά ενημερωτικό”.

Δεκαετίες περιορισμένης ελευθερίας έκφρασης άφησαν ανεξίτηλο σημάδι στους Σύριους καλλιτέχνες και την παραγωγή τους. «Είχαμε λογοκρισία στον κινηματογράφο κατά τη διάρκεια του καθεστώτος Άσαντ και αυτό εγείρει ζητήματα λεκτικών και μη λεκτικών περιορισμών και αυτολογοκρισίας. Είχαμε, για παράδειγμα, την προβολή του Σιωπηλού Κινηματογράφου του Meyar al-Roumi ως μέρος του αφιερώματός μας Synema τον Οκτώβριο του 2016. Είναι σημαντικό να βρούμε έναν τρόπο πέρα από περιορισμούς και εμπόδια για να δώσουμε ένα ειλικρινές μήνυμα. θέτοντας ερωτήσεις που δεν παρέχουν απαντήσεις”, υποστηρίζει ο Berakdar.

“Είναι ζωτικής σημασίας να συνεργαστούν επίσης να υπάρχουν συριακές και τουρκικές συνεργασίες, δεδομένου ότι οι Σύριοι καλλιτέχνες, και κυρίως οι κινηματογραφιστές, χρειάστηκαν εδώ και δεκαετίες να βρουν τρόπους να ξεπεράσουν απαγορευτικές συνθήκες εργασίας”.

Η Günal ορίζει το Depo ως “έναν εναλλακτικό χώρο, όπου οι φωνές των αντιφρονούντων και οι φωνές της Συρίας βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Μέρος της έκθεσης του Mohammad Zaza, που όπως και πολλοί καλλιτέχνες ήθελε να μοιραστεί το έργο του με τα τουρκικά ακροατήρια, χρησιμοποιήσαμε αυτή την ευκαιρία για να συζητήσουμε για την τέχνη, την καταπίεση και τη δημιουργικότητα”.

Με έδρα την Κωνσταντινούπολη τα τελευταία τέσσερα χρόνια και με ευφράδεια στην τουρκική γλώσσα, ο Berakdar ενημέρωσε τους σπουδαστές από το Πανεπιστήμιο Bilgi. “Η πρώτη πρόκληση που θα αντιμετωπίσετε είναι φυσικά τα χρήματα. Σπούδασα ΜΜΕ, Τέχνη και Χημεία και δουλεύω για φαρμακευτικές εταιρείες που αφήνει κάποια χρήματα. […] Οι επιχορηγήσεις τελειώνουν. “

Την επόμενη μέρα, ο Berakdar εξήγησε ότι η τουρκική κοινωνία ακόμα προσπαθεί να συνηθίσει τους Σύριους καλλιτέχνες. “Οι φοιτητές χθες ήταν ενθουσιασμένοι, οπότε πρέπει απλά να κάνεις το βήμα προσέγγισης. Εδώ στην Τουρκία οι άνθρωποι προτιμούν περισσότερο συναυλίες και θέατρο από γκαλερί και τέχνη”, είπε. “Δεν μπορείς απλά να περιμένεις το ίδιο ενδιαφέρον και συμμετοχή στις εκθέσεις των εικαστικών τεχνών όπως στο Λίβανο ή στη Συρία”.

Arthere has successfully opened to the artistic community and the neighbourhood, allowing for networking and collaborations. Taken in Istanbul, Turkey on December 20, 2016 by Omar Berakdar/SyriaUntold

To Arthere έκανε επιτυχώς άνοιγμα στην καλλιτεχνική κοινότητα και τη γειτονιά, επιτρέποντας τη δικτύωση και συνεργασίες. Η φωτογραφία ελήφθη στην Κωνσταντινούπολη στις 20 Δεκεμβρίου 2016 από τον Omar Berakdar/SyriaUntold

Για να ενδυναμώσει τους Σύριους καλλιτέχνες και να διευρύνουν την κατανόησή τους για την τοπική τέχνη, το Arthere έχει οργανώσει πολλά εργαστήρια και φιλοξενεί συνομιλίες, προβολές, παραστάσεις και συναυλίες. Ιδιαίτερα οι τελευταίες έχουν προσελκύσει νέα ακροατήρια, μεταξύ των οποίων και μια μείξη πειραματικής μουσικής και διάφορα σύνολα – ακόμη και μια 15μελή ορχήστρα παραδοσιακής τουρκικής μουσικής.

Η Κωνσταντινούπολη διαθέτει μια θαυμάσια ποικιλόμορφη μουσική σκηνή, η οποία είναι επίσης ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτεχνικούς της τομείς. Μεταξύ των Σύριων καλλιτεχνών που έχουν μετακομίσει στην Τουρκία από το 2011, οι μουσικοί έχουν πράγματι βρει πιο εύκολες συνθήκες καθιέρωσής τους.

Στο Arthere, ο Σύριος καλλιτέχνης Abdulwahed al-Khamrah εισήγαγε το κοινό στη μουσική κληρονομιά της Συρίας και οι Saba Barada, με τον γνωστό ερμηνευτή στο ούτι Wassim Mukdad, συνεργάστηκαν με δύο Τούρκους μουσικούς. Η στρατηγική και η δέσμευση του Arthere τα τελευταία δύο χρόνια έχει αλλάξει, ο στόχος είναι να είναι εκπρόσωπος καλλιτεχνών παρά μια γκαλερί.

Ένα μεγάλο μέρος του έργου της Depo εξαρτάται από τις φιλανθρωπίες και την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, αλλά η τελευταία βρίσκεται τώρα σε κίνδυνο, ιδίως μετά την απόσυρση της Τουρκίας από την Creative Europe τον Οκτώβριο του 2016. “Πρέπει να συγκεντρώσουμε κεφάλαια για εκθέσεις και να μην λάβουμε καμία τουρκική χρηματοδότηση όταν έχουμε να κάνουμε με Σύριους καλλιτέχνες “, δήλωσε η συντονίστρια της Depo, Asena Günal.

Οι διαμαρτυρίες στο Πάρκο Γκεζί το 2013 αποτελούν σημείο καμπής, η κοινωνία έχει γίνει πολύ πολωμένη. Στον κινηματογράφο και στο θέατρο η αλλαγή ήταν δραστική, για μας λιγότερο. Το να είμαστε οικονομικά ανεξάρτητοι από το κράτος μας κάνει ευέλικτους και από πλευράς περιεχομένου δεν αντιμετωπίζουμε λογοκρισία. […] Παίρνουμε όλο και λιγότερες αιτήσεις από το εξωτερικό για συνεργασίες. Πολλοί ντόπιοι καλλιτέχνες έχουν πέσει σε κατάθλιψη, δεν θέλουν να μείνουν εδώ”.

Ερωτηθείσα για τη συμβολή των Σύριων καλλιτεχνών, η Günal θεώρησε ότι καθώς η εστίαση ήταν πάντα στη Δύση, οι Σύριοι καλλιτέχνες επέτρεψαν νέες προοπτικές και να αποκτηθούν γνώσεις για την καλλιτεχνική παραγωγή της Συρίας.

Για τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Bilgi, η παρουσία Σύριων καλλιτεχνών εκδηλώθηκε τα τελευταία δύο χρόνια, ιδιαίτερα. “Έχει υπάρξει επίγνωση των μεταναστών καλλιτεχνών στη σύγχρονη καλλιτεχνική σκηνή στην Κωνσταντινούπολη και λόγω των μέσων ενημέρωσης. Και οι συλλογικοί σχηματισμοί όπως το Arthere έχουν αποκτήσει ορατότητα. Όχι μόνο οι Σύριοι, αλλά και όλοι οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα πρέπει να υποστηρίζονται στο καλλιτεχνικό περιβάλλον της Κωνσταντινούπολης”.

Ο Berakdar πιστεύει ότι το Arthere είχε επιπτώσεις στην τοπική σκηνή και στη γειτονιά. «Ήμασταν οι πρώτοι που ξεκίνησαν ένα εργαστήριο ανοιχτό στο κοινό, συνεργαζόμενοι, το καθιστούσαμε πιο διεθνές, φέρνουμε εδώ πολλές συνεργασίες με την τουρκική κοινότητα και αυτό ήταν επωφελές για τους καλλιτέχνες μας. Σπάνε αυτό το αίσθημα αλλοτρίωσης, αρχίζουν να αισθάνονται περισσότερο στο σπίτι τους”.

Μετά από αιώνες κοινής ιστορίας και δεκαετιών διαχωρισμού, αντιμετωπίζοντας – κάποιες κοινές – προκλήσεις, Σύριοι καλλιτέχνες διαπερνούν την τουρκική καλλιτεχνική σκηνή και δημιουργούν σημαντικούς θεσμούς και δίκτυα τόσο για τον εαυτό τους όσο και για την κοινότητα υποδοχής.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.