Το παρακάτω είναι το πρώτο από μια σειρά άρθρων, τα οποία προσφέρουν επεξηγηματικό πλαίσιο για τις εκλογές του Λιβάνου στις 6 Μαΐου 2018. Τα άρθρα παρασκευάζονται από την εναλλακτική πλατφόρμα Megaphone και τα επιμελούνται για το Global Voices ο αρχισυντάκτης για τη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική Joey Ayoub και ο συντάκτης Elias Abou Jaoudeh.

Τα τελευταία χρόνια στο Λίβανο έχουν παρατηρηθεί κάποιες εξελίξεις, που μπορεί να μεταβάλουν την πολιτική σκηνή της χώρας.

Οι δύο συμμαχίες που έχουν κυριαρχήσει στο τοπίο για περισσότερο από μια δεκαετία, γνωστές ως 14η Μαρτίου και 8η Μαρτίου, έχουν υποστεί εσωτερικό χάος και έχουν προκύψει ορισμένα κοσμικά ή μη ευθυγραμμισμένα κόμματα, αμφισβητώντας ένα σύστημα βασισμένο σε θρησκευτικές και εθνοτικές ποσοστώσεις.

Επιπλέον, το κοινοβούλιο τελικά επικύρωσε έναν πολυσυζητημένο εκλογικό νόμο, εξαλείφοντας το προηγούμενο σύστημα του “παντοδύναμου νικητή” υπέρ της αναλογικής εκπροσώπησης, αλλά στο πλαίσιο του σεχταρισμού, όπου σε κάθε σέχτα έχει εκχωρηθεί συγκεκριμένος αριθμός εδρών στο κοινοβούλιο και σε θέσεις της κυβέρνησης.

Με τις προσεχείς εκλογές τον Μάιο του 2018, πολλοί στο Λίβανο αναρωτιούνται τώρα κατά πόσον η λιβανέζικη πολιτική βρίσκεται στα πρόθυρα κάτι νέου ή αν η κατάσταση θα παραμείνει, παρά τα πάντα, αμετάβλητη.

Για να καταλάβει κανείς την τρέχουσα κατάσταση της λιβανέζικης πολιτικής, πρέπει πρώτα να καταλάβει γιατί η εκλογή του Μισέλ Αούν ως προέδρου το 2016 θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αρχή μιας νέας εποχής στη λιβανέζικη πολιτική.

Τελικά, φαινόταν να είναι το τέλος του πολιτικού δυαδικού συστήματος μεταξύ των συμμαχιών της 8ης Μαρτίου και της 14ης Μαρτίου που κράτησε τη χώρα από το 2005, αλλά πρώτα…

Τι οδήγησε σε αυτές τις συμμαχίες;

Στις 14 Φεβρουαρίου 2005, ο Πρωθυπουργός Ραφίκ Χαρίρι, μαζί με είκοσι ένα ακόμη θύματα, δολοφονήθηκαν σε έκρηξη. Το γεγονός αυτό προκάλεσε λαϊκές διαμαρτυρίες μεγάλης κλίμακας που αναφέρονται ως Ανεξαρτησία Ιντιφάντα ή Επανάσταση του Κέδρου, η οποία οδήγησε στην παραίτηση του τότε υπουργικού συμβουλίου και στην απόσυρση δεκάδων χιλιάδων συριακών στρατευμάτων και δυνάμεων ασφαλείας από τη χώρα, που ήταν παρόντα στο Λίβανο από το τέλος του εμφυλίου πολέμου της χώρας το 1990.

Ως εκ τούτου, η πολιτική σκηνή χωρίστηκε στη Συμμαχία της 8ης Μαρτίου, υπέρ του συριακού καθεστώτος, και στη Συμμαχία της 14ης Μαρτίου, αντίθετης στο συριακό καθεστώς. Η καθεμία πήρε το όνομά της από την ημερομηνία, κατά την οποία έγινε η καθεμία μεγάλη διαδήλωση το 2005. Ο χαρακτηρισμός “υπέρ” ή “κατά” εδώ αναφέρεται στις θέσεις τους σχετικά με την παρουσία συριακών στρατευμάτων στο έδαφος του Λιβάνου από το 1990.

Πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2005, ο Μισέλ Αούν επέστρεψε από την εξορία στη Γαλλία, όπου διέφυγε από το συριακό καθεστώς το 1990 μετά από μια ανεπιτυχή ανταρσία και το κόμμα του, το Ελεύθερο Πατριωτικό Κίνημα (FPM), κέρδισε τις περισσότερες χριστιανικές ψήφους της χώρας.

Ωστόσο, η συμμαχία της 14ης Μαρτίου, υπό την ηγεσία του Σαάντ Χαρίρι, γιου του Ραφίκ Χαρίρι, έλαβε τη συνολική κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Τα πράγματα έγιναν αμέσως πιο περίπλοκα, καθώς το FPM του Αούν υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με τη Χεζμπολάχ μόλις εννέα μήνες μετά τις εκλογές, σηματοδοτώντας το πρώτο βήμα του κόμματος για ένταξη στη Συμμαχία της 8ης Μαρτίου.

Μέχρι το τέλος του 2005, τα δύο στρατόπεδα καθορίστηκαν σαφέστερα. Η συμμαχία της 14ης Μαρτίου κυριαρχείται από το «Κίνημα του Μέλλοντος» των Σουνιτών και τις χριστιανικές «Λιβανέζικες δυνάμεις» και το «Kataeb», ενώ η Συμμαχία της 8ης Μαρτίου κυριαρχείται από τους Σιίτες «Χεζμπολάχ» και «Αμάλ» και το χριστιανικό FPM. Ορισμένα μικρότερα κόμματα από όλες τις σέχτες αποτελούν μέρος κάθε συμμαχίας.

Συμμετέχοντας στο δικό του φάσμα αλλά κυρίως ευθυγραμμισμένο με τη Συμμαχία της 14ης Μαρτίου, το μεγαλύτερο κόμμα Δρούζων, το Προοδευτικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSP), συμμετείχε στις διαδηλώσεις κατά του Συριακού καθεστώτος. Έφυγε τυπικά από τη Συμμαχία το 2009.

Μετά τον πόλεμο του Ιουλίου του 2006 μεταξύ της Χεζμπολάχ και του Ισραήλ, οι διαφορές μεταξύ των δύο αντιτιθέμενων πλευρών αυξήθηκαν.

Υπήρξαν πολλά σημεία διαφωνίας, αλλά συγκεκριμένα τρία: η κυριαρχία του Προέδρου Εμίλ Λαχούντ, του Ειδικού Δικαστηρίου για το Λίβανο και των στρατιωτικών όπλων της Χεζμπολάχ:

• Ο Λαχούντ, πρόεδρος από το 1998, θεωρήθηκε πολύ κοντά στο καθεστώς Άσαντ, ένα ζήτημα που κατέστη ιδιαίτερα σημαντικό μετά τη δολοφονία του Ραφίκ Χαρίρι, καθώς ο Χαρίρι ήταν όλο και πιο κάθετος στην αντίθεσή του στο καθεστώς κατά τα τελευταία του χρόνια. Το συριακό καθεστώς προώθησε με επιτυχία την τριετή ανανέωση της εξαετούς θητείας του Λαχούντ, προκαλώντας περαιτέρω οργή. Αυτό έγινε ακόμη πιο δυναμικό μετά από μια σειρά δολοφονιών πολιτικών και δημοσιογράφων υψηλού προφίλ κατά του συριακού καθεστώτος, κυρίως μέσω ανατίναξης αυτοκινήτων.
• Το Ειδικό Δικαστήριο για το Λίβανο είναι διεθνές δικαστήριο, το οποίο ιδρύθηκε μετά τη δολοφονία του Χαρίρι. Με έδρα τις Κάτω Χώρες και γραφείο στη Βηρυτό, ιδρύθηκε επίσημα το 2009, αλλά σύντομα έγινε αμφισβητούμενο στο πλαίσιο της λιβανικής πολιτικής. Η διεθνής του φύση έφερε μαζί του αρκετές θεωρίες συνωμοσίας, οι οποίες αναπτύχθηκαν πολιτικά είτε για να το υποστηρίξουν είτε για να το αντιταχθούν, ενώ οι ημιεπίσημες ενδείξεις σχετικά με την εμπλοκή υπαρχόντων λιβανέζικων κομμάτων στη δολοφονία του Χαρίρι βρήκαν έντονη αντίσταση.
• Η Συμφωνία Ταέφ του 1989, η οποία τερμάτισε επισήμως τον 15ετή Λιβανέζικο Εμφύλιο Πόλεμο, προέβλεπε, μεταξύ άλλων, ότι οι ένοπλες πολιτοφυλακές θα επέστρεφαν τα όπλα τους στο κράτος. Έγινε εξαίρεση για τη Χεζμπολάχ λόγω του ρόλου της στην αντίσταση στην ισραηλινή κατοχή του Νοτίου Λιβάνου, η οποία διήρκεσε από το 1982 έως το 2000. 18 χρόνια αργότερα, η Χεζμπολάχ είναι ακόμα οπλισμένη. Εκείνοι που υποστηρίζουν αυτό το status quo υποστηρίζουν ότι ο εθνικός στρατός δεν μπορεί να αντισταθεί στο Ισραήλ μόνο του, ότι μόνο η Χεζμπολάχ έχει την πειθαρχία και την ικανότητα γι’ αυτήν, αναφέροντας συχνά τον πόλεμο του 2006 ως απόδειξη. Όσοι αντιτίθενται σε αυτό το επιχείρημα πιστεύουν ότι η Χεζμπολάχ δεν θα πρέπει πλέον να οπλισθεί και ότι αυτό έχει αφήσει το συριακό καθεστώς και το Ιράν – τους δύο βασικούς υποστηρικτές της Χεζμπολάχ – με υπερβολική επιρροή στην πολιτική του Λιβάνου.

Αυτές οι πολιτικές αντιπαραθέσεις έλαβαν χώρα στο πλαίσιο του τεταμένου πλαισίου βομβαρδισμών, δολοφονιών και επίσημων καθιστικών διαμαρτυριών. Η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω όταν, το 2008, η κυβέρνηση διέλυσε το δίκτυο επικοινωνιών της Χεζμπολάχ μετά από επίσημη εξέταση της παράνομης λειτουργίας της.

Μέχρι τις 7 Μαΐου 2008, ξέσπασαν συγκρούσεις στη Βηρυτό και στο Λίβανο, αφού η Χεζμπολάχ και οι σύμμαχοί της απάντησαν με ένοπλες επιθέσεις στα γραφεία του Κινήματος του Μέλλοντος και του PSP. Περίπου 100 άτομα, μεταξύ των οποίων και άμαχοι, σκοτώθηκαν μεταξύ 7 Μαΐου και 14 Μαΐου.

Αυτές οι έντονες συγκρούσεις έληξαν μόνο με την υπογραφή της Συμφωνίας της Ντόχα στις 21 Μαΐου 2008, η οποία οδήγησε σε άλλη μια «κυβέρνηση εθνικής ενότητας» και στην εκλογή του πρώην Διοικητή των Λιβανέζικων Ενόπλων Δυνάμεων Μισέλ Σουλεϊμάν ως προέδρου.

Στις εκλογές του 2009, η 14η Μαρτίου κέρδισε και πάλι την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και ο Ναμπίχ Μπέρι του Amal διορίστηκε ως πρόεδρος του κοινοβουλίου, θέση που κατείχε από το 1992. Μετά τις εκλογές, ο Σάαντ Χαρίρι έγινε πρωθυπουργός στις 9 Νοεμβρίου 2009 σε μια ακόμη “κυβέρνηση εθνικής ενότητας”, αλλά μέχρι το 2011, είχε ήδη καταρρεύσει.

Στις 31 Μαΐου 2013, οι περισσότερες πολιτικές δυνάμεις συμφώνησαν να παρατείνουν την εντολή του κοινοβουλίου υπό το πρόσχημα των συνθηκών ασφαλείας και πάλι το 2014, μετά την αποτυχία μιας συμφωνίας για έναν νέο εκλογικό νόμο.

Ως εκ τούτου, από το 2009 δεν έχουν διεξαχθεί βουλευτικές εκλογές στον Λίβανο. Το Megaphone παρείχε λεπτομερέστερη ανάλυση (ενεργοποιήστε αγγλικούς υπότιτλους) για τη λιβανέζικη πολιτική μετά το 2005:

Οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών αναπτύσσονται πιο σθεναρά

Μέχρι το 2015, υπήρξε αυξανόμενη δυσαρέσκεια με την κατάσταση, που εκδηλώθηκε από την άγρια ​​κρίση αποβλήτων, που έπληξε τη Βηρυτό και μέρη του Όρους Λιβάνου. Ο δημόσιος θυμός πίεσε την κυρίαρχη πολιτική τάξη περισσότερο και σταθεροποίησε την προσέγγισή τους για την καταστολή των κινήσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Το καλοκαίρι του 2015, το λαϊκό κίνημα διαμαρτυρίας “Βρωμάτε” κέρδισε δυναμική, ζητώντας άμεσες εκλογές, λύσεις βιώσιμης διάθεσης απορριμμάτων και παραίτηση των υπουργών, που είναι υπεύθυνοι για την κρίση των αποβλήτων. Αυτή η ορμή θα μετατραπεί σε δημοτικές εκλογές της Βηρυτού του 2016, οι οποίες είδαν την άνοδο της αντι-σεχταριστικής, ανεξάρτητης εκστρατείας “Beirut Madinati”, αλλά σχηματίστηκαν και άλλες συλλογικότητες, μερικές από τις οποίες επικεντρώνονται τώρα στις επερχόμενες εκλογές.

Αυτό απειλούσε τόσο τις φατρίες της 14ης Μαρτίου όσο και της 8ης Μαρτίου και έτσι, στις 16 Ιανουαρίου 2016, ο Samir Geagea της 14ης Μαρτίου πρότεινε τον ιστορικό αντίπαλό του, τον Michel Aoun της 8ης Μαρτίου, για την προεδρία. Οι δύο συμμαχίες σχημάτισαν έναν ενοποιημένο συνασπισμό εναντίον της Beirut Madinati για να εξασφαλίσουν εκλογική νίκη και η κίνηση είχε αποτέλεσμα. Η ήττα της Beirut Madinatiέγινε εν μέρει δυνατή από το σύστημα “ο-νικητής-τα-παίρνει-όλα”, όπου τα κόμματα με την πλειοψηφία των ψήφων συγκεντρώνουν όλες τις έδρες. Αυτό άλλαξε το καλοκαίρι του 2017, αλλά ήταν πολύ αργά για τη Beirut Madinati.

Στις 16 Ιουνίου 2017, το κοινοβούλιο τελικά επικύρωσε τον πολυσυζητημένο εκλογικό νόμο, βασισμένο στο σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης. Αυτό το βίντεο από το Megaphone (ενεργοποιήστε αγγλικούς υπότιτλους) εξηγεί το νέο εκλογικό σύστημα:

Ενώ πολλοί αναρωτιούνται τώρα κατά πόσον τα μη εναρμονισμένα, κοσμικά κόμματα έχουν μια ευκαιρία στις επικείμενες λιβανέζικες εκλογές, αυτή η σύντομη και απλοποιημένη ιστοριογραφία δείχνει ότι τίποτα δεν μπορεί να είναι βέβαιο, όταν πρόκειται για τους συνασπισμούς της 14ης Μαρτίου και της 8ης Μαρτίου, ειδικά για την ικανότητά τους να αλλάζουν συμμαχίες για να παραμείνουν στην εξουσία.