[1]Φώτο: Λεωφόρος προς το Urabá, φωτογραφία από το Wikimedia Commons, δημοσίας χρήσης.
Από την Κολομβία και διαμέσου του Medium, τα Ημερολόγια του Urabá αποτελούν ένα παράθυρο στην καθημερινότητα από μέρος της αγροτικής και κτηνοτροφικής περιοχής του βορείου τμήματος της χώρας. Τα Ημερολόγια κατασκευάζονται με ιστορίες ιδωμένες από τον εκπαιδευτικό τομέα του γεωγραφικού διαμερίσματος και ενώνουν αποσπάσματα της καθημερινής ζωής και των αγώνων των κατοίκων της, για τους οποίους θα ήταν γνωστά λίγα πράγματα, αν δεν επρόκειτο για τον χώρο που πήραν για αυτούς τους ίδιους στο δίκτυο των ανθρώπων.
Σε μια απλή γλώσσα, τα Ημερολόγια του Urabá [2] μας φέρνουν κοντά σε αυτούς που προσπαθούν να αποτελέσουν μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος και αναζητούν ένα μέλλον μέσα από “στενούς δρόμους όπου τα μονοπάτια, σε κακή κατάσταση, φυλάσσονται από μια επιβλητική βλάστηση χιλίων χρωμάτων”:
Το νερό είναι ένα αγαθό σπάνιο, αλλά αφθονούν οι λύσεις για να το βρει κανείς. Γι αυτό στο κορδοβικό Urabá μας η βροχή είναι συνώνυμο της ευτυχίας. Σε αυτή τη γη των αντιθέσεων και των παραλογισμών υπάρχουν άτομα πρόθυμα να ταξιδεύουν ώρες στο δρόμο, αψηφώντας τις συνθήκες του περιβάλλοντος, για να πάνε στο σχολείο.
Το Urabá αποτελεί μέρος μιας εκ των διοικητικών περιφερειών της Κολομβίας που κατά την διάρκεια των πρώτων ημερών του Απριλίου πέρασε μια ένοπλη απεργία [3] που είχε ξεκινήσει από την εγκληματική οργάνωση γνωστή ως “Clan Úsuga”, μια ομάδα που θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό πρόσωπο της μετα-διαμάχης, να υπογράψει την ειρήνη μεταξύ της κυβέρνησης και των αντάρτικων ομάδων ύστερα από περισσότερα από 50 χρόνια ένοπλων συγκρούσεων [4].
Η κολομβιανή διαμάχη είχε πολυάριθμες φάσεις, αλλά μπορεί να ιδωθεί ως η συνέχεια μιας αντιπαλότητας για την κατοχή της γης και τον πολιτικό προσανατολισμό του άμαχου πληθυσμού, που είναι συνεχώς εγκλωβισμένος ανάμεσα στις διάφορες συγκρουόμενες ομάδες.
Στο περίπλοκο κολομβιανό πλαίσιο, πώς μπορεί κανείς να ζει σε μια περιοχή σε σύγκρουση; Τι σημαίνει το να ζεις σε περιοχές που εκκρεμούν μεταξύ ένοπλων ομάδων και τον αγώνα για να δουλευτεί η γη; Τα Ημερολόγια ήταν ανενεργά για μήνες, αλλά οι μαρτυρίες δεν χάνουν ισχύ ούτε επικαιρικότητα. Έτσι, στον χώρο μπορείτε να ακολουθήσετε ακόμη τα βήματα εκείνων που είναι, στην τελική, οι πρώτοι στη γραμμή της φωτιάς μέσα στις πολιτικές και οικονομικές συγκρούσεις της Κολομβίας.
Προσωπικοί αγώνες στο πλαίσιο της ένοπλης σύγκρουσης
Τα Ημερολόγια παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τις ιστορίες των γύρω τους, όπως η ιστορία του Ángel [5], που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένας ακόμη έφηβος σε μια περιοχή όπου τα βοοειδή είναι ο πλούτος κάποιων λίγων γαιοκτημόνων. Σε αυτή τη γη προέκυψαν οι παραστρατιωτικές δυνάμεις της δεξιάς ως αντίβαρο του αριστερού αντάρτη. Ο Ángel μεγάλωσε βλέποντας τον πατέρα του να δουλεύει για τους παραστρατιωτικούς και στα 12 ακολούθησε τα βήματά τους. Εκείνη την περίοδο, οι γονείς του χώρισαν και του παρουσιάστηκε το δίλημμα να ενσωματωθεί πλήρως στην εγκληματική ομάδα ή να ακολουθήσει τα όνειρά του να γίνει ποδοσφαιριστής όπως ο Κριστιάνο Ρονάλντο. Μια μέρα αποφάσισε το τελευταίο, ετοίμασε βαλίτσες κι έφυγε σε αναζήτηση της μητέρας του:
Ύστερα από μια περίοδο η ζωή μακριά από τη μητέρα του άρχισε να γίνεται δυσκολότερη, όχι μόνο του έλειπε αλλά επίσης βρισκόταν αντιμέτωπος με την υποχρέωση να συσχετίζεται επίσημα με την ομάδα για την οποία δούλευε κατά καιρούς, κάτι το οποίο σήμαινε να αφήσει την οικογένειά του, το σχολείο του και το όνειρό του να γίνει σαν τον Κριστιάνο Ρονάλντο. Ο Ángel δεν είναι ένα άτομο που είναι πρόθυμο να απαρνηθεί τα όνειρά του τόσο εύκολα, γι’ αυτό και ετοίμασε βαλίτσες κι έφυγε να αναζητήσει τη μητέρα του για να, όπως και αυτή, ξεκινήσει από το μηδέν.
Όταν τα εκπαιδευτικά συστήματα αδιαφορούν για τους ανθρώπους
Αυτός ο κόσμος του Ángel δεν είναι ο ίδιος με εκείνον του Richar [6], που επίσης είναι το κέντρο μιας εκ των αφηγούμενων ιστοριών στα Ημερολόγια. Ο Richar μένει σε μια κοινότητα απομονωμένη, όπου το υδραγωγείο και το σύστημα αποχέτευσης είναι πολυτέλεια. Ο Richar είναι ένας “chilapo”, όπως αποκαλούνται περιφρονητικά όσοι φέρουν στο αίμα τους το μείγμα ινδιάνου και μαύρου, και προσβάλλεται όταν τον συνδέουν με κάποια από αυτές τις εθνοτικές ομάδες, ίσως επειδή ο εκτοπισμός, επίσης προϊόν της ένοπλης πάλης, και oι παππούδες με τους οποίους ζει δεν του έχουν μεταδώσει αυτή την πολιτιστική κληρονομιά:
“Tο σχολείο θα είχε τότε αυτή την ευθύνη. Στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών Τα Πρότυπα της Εκπαίδευσης υποδεικνύουν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης απέναντι σε ποικίλα θέματα μεταξύ των οποίων βρίσκονται: ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η κοινωνική ένταξη. Κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα πρέπει να προσαρμόσει το σχέδιο εργασίας του για να επιτύχει αυτούς τους στόχους έχοντας ορισμένη ελευθερία για να αποφασίζει πώς, σύμφωνα με το πλαίσιο τoυ.
Ωστόσο, το σχέδιο τομέα του σχολείου του Richar, όπως και αυτό πολλών άλλων σχολείων, δεν επεξεργάστηκε βασιζόμενο στις ανάγκες των μαθητών που εξυπηρετεί, αλλά αντιγράφηκε από το διαδίκτυο”.
Χωρίς αυτές τις αξίες, όχι μόνο χειροτερεύει η ποιότητα της εκπαίδευσης που λαμβάνεται, αλλά και προκύπτει στη θέση της η μισαλλοδοξία:
Ο Richar θεωρεί ότι το να αποκαλείς κάποιον ινδιάνο ή μαύρο είναι προσβολή, αρνείται να αποδεχτεί άντρες με μακριά μαλλιά, άτομα με τατουάζ, ανύπαντρες γυναίκες, διαφορετικές προφορές και θρησκευτική ποικιλομορφία. Αυτό σημαίνει ότι οι μελλοντικές γενιές δεν θα έχουν τα εργαλεία για να oικοδομήσουν τη συνεκτική και ειρηνική κοινωνία που εδώ και περισσότερα από πενήντα χρόνια επιδιώκει η χώρα.
Αλλά o προβληματισμός πάει πέρα από αυτό. Αντί για ένα ολοκληρωμένο όραμα της εκπαίδευσης, προειδοποιεί, το Κράτος ενθαρρύνει το αντίθετο:
Επιτρέπουν την πραγματοποίηση ορισμένων δραστηριοτήτων, όπως “Η Μέρα της Antioqueñidad”, που το μόνο που δημιουργεί, είναι να εμβαθύνει στους τοπικισμούς, υπεύθυνοι για το διαχωρισμό στο εσωτερικό των κοινοτήτων με το αρχέτυπο της πολιτιστικής ανωτερότητας/φαντασιακό πολιτιστικό πλεονέκτημα.Αυτή η γιορτή μνημονεύει την ημέρα ανεξαρτησίας του γεωγραφικού διαμερίσματος της Αντιόκια στα 1813. Ωστόσο, ο εορτασμός δεν έχει καμία ιστορική χροιά και περιορίζεται στο να εξυμνεί τον πιο ισχυρό τομέα του διαμερίσματος, γαιοκτήμονες και λευκούς επιχειρηματίες, ξεχνώντας ότι την ιστορία της Antioqia την έγραψαν επίσης μαύροι, μιγάδες, ιθαγενείς, εκτοπισμένοι, παράκτιοι. Όπως και στα υπόλοιπα διαμερίσματα αυτής της κατακερματισμένης από τις τοπικιστικές ιδέες χώρας.
Αυτήν την διάκριση θέλει να σπάσει ο Joseph, πρωταγωνιστής του άρθρου Όταν μεγαλώσω, θέλω να γίνω [7]. Ο Joseph γεννήθηκε στην Istmina, μια μικρή πόλη του Chocó, το γειτονικό διαμέρισμα που έχει χαρακτηριστεί ως το πιο φτωχό της Κολομβίας, όπου ο πληθυσμός αφρικανικής καταγωγής είναι η πλειονότητα. Συνεπώς εξηγείται ότι όταν η καθηγήτρια, στο μάθημα της ηθικής, ζήτησε από τους μαθητές της να φανταστούν πώς θα έβλεπαν τον εαυτό τους όταν γίνονταν μεγάλοι, ο Joseph ήταν ανίκανος να απαντήσει. Αλλά εκεί γεννήθηκε η κλίση του. Τη νύχτα φαντάστηκε το υπόλοιπο της ζωής του και είδε τον εαυτό του σε μια σχολική αίθουσα, διδάσκοντας. Γι’ αυτό ο Joseph σπούδασε στο τέλος στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Chocó, πήρε δίπλωμα στην Φυσική Αγωγή και έφυγε στο Urabá σε αναζήτηση των ονείρων του.
Ο Joseph είναι συνετός, δημιούργησε οικογένεια και τα πάει καλά στη δουλειά του. Ωστόσο, το Κράτος, πάντα σε απόσταση, απαιτεί ποιότητα χωρίς να τους δίνει τα μέσα για να την αποκτήσουν. Αυτό μετατρέπεται σε εφιάλτες που δεν αφήνουν σε ησυχία τον νεαρό δάσκαλο. Όμως, ούτε το δύσκολο περιβάλλον, ούτε η αδιαφορία που οι συνάδελφοί του καθηγητές μεταδίδουν στους μαθητές, ούτε οι άσκοπες συναντήσεις που δεν οδηγούν πουθενά, τον οδηγούν να εγκαταλείψει όπως συνέβη με άλλους.
Μια περιοχή “γεμάτη ονειροπόλους”
Τα Ημερολόγια του Urabá μάς δείχνουν με ανησυχία, πώς το Μοντέλο του “Νέου Σχολείου” [8] επιβεβλημένο από την έλλειψη μαθητών ευνοεί μια διδασκαλεία ανεπαρκή. Επίσης, προειδοποιεί πώς τα θρησκευτικά πιστεύω ιδιοποιούνται [9]μια εκπαίδευση που πρέπει να είναι λαϊκή, όπως ορίζει το Σύνταγμα. Ωστόσο, η ελπίδα διατηρείται χάρη σε εκείνους που βρίσκονται πίσω από τους σημαντικότερους αγώνες της περιοχής:
Ευτυχώς αυτή η περιοχή είναι γεμάτη ονειροπόλους, ηγέτες και άτομα πρόθυμα να επιδείξουν ότι η ιστορία της δεν θα καθορίσει το μέλλον της”.