Με αφορμή το μήνα Μάρτιο και την Ημέρα της Γυναίκας, είναι σημαντικό να τονίσουμε αυτό που πέτυχαν οι γυναίκες της Ιορδανίας στη μάχη για τα δικαιώματά τους κατά τη διάρκεια του 2017. Μόλις ένα χρόνο πριν, οι γυναίκες δεν είχαν την ίδια θέση που έχουν τώρα.

Είναι εξίσου σημαντικό παρόλα αυτά να πούμε ότι ακόμα υπάρχουν εμπόδια.

Παρά την επιτυχημένη εκστρατεία για την ανάκληση ενός νομικού κενού που επέτρεπε στους βιαστές να παντρευτούν τα θύματά τους, υπάρχουν ακόμα πολλές προκλήσεις για την επίτευξη της ισότητας των φύλων στην Ιορδανία, συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων του παιδικού γάμου, των εμποδίων που αντιμετωπίζουν στην αγορά εργασίας και ενός νόμου περί ιθαγένειας, που απαγορεύει στις γυναίκες να περάσουν την ιθαγένειά τους στα παιδιά τους.

Παιδικός γάμος και βιασμός

Το άρθρο 308 του Ποινικού Κώδικα της Ιορδανίας ανέφερε αρχικά ότι οι βιαστές δε φυλακίζονται, αν παντρευτούν τα θύματά τους και παραμείνουν παντρεμένοι για τουλάχιστον τρία με πέντε χρόνια. Σύμφωνα με μια μελέτη από μια τοπική ομάδα της κοινωνίας των πολιτών, συνολικά το 70% των Ιορδανών θεωρούν το κενό αυτό ως μια ευκαιρία για τους βιαστές να αποφύγουν την τιμωρία, ενώ το 30% το θεωρεί ως έναν τρόπο «διασφάλισης της τιμής του κοριτσιού» σε μια συντηρητική κοινωνία σαν αυτή της Ιορδανίας.

Μετά από 20 χρόνια πιέσεων από ακτιβίστριες των δικαιωμάτων των γυναικών, μουσουλμάνους ακαδημαϊκούς και χριστιανούς ιερείς, το άρθρο τροποποιήθηκε το 2016, έτσι ώστε να περιλαμβάνει μόνο περιπτώσεις βιασμού, στις οποίες το κορίτσι είναι από 15 έως 18 ετών και συναίνεσε. Έχοντας ως δεδομένο ότι τα κορίτσια σε αυτό το ηλικιακό εύρος είναι ακόμα ανήλικα, ενώ ακόμα και αν δεν ήταν, δεν είναι πολύ πιθανό ένα θύμα να θέλει να παντρευτεί τον βιαστή του, 63 οργανώσεις των δικαιωμάτων των γυναικών ξεκίνησαν μια εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πιέζοντας να καταργηθεί το άρθρο εντελώς.

Την 1η Αυγούστου 2017, το άρθρο τελικά καταργήθηκε από την κυβέρνηση μετά από μήνες συνεδριάσεων.

Ενώ η κατάργηση του άρθρου 308 υπήρξε επιτυχής, το 2017 η κυβέρνηση ενέκρινε νέους κανονισμούς που επιτρέπουν σε ανήλικους ηλικίας ακόμα και 15 ετών να παντρευτούν, εάν δύο κριτές επιτρέπουν την ένωση.

Πολλοί Ιορδανοί εναντιώθηκαν στο νομοσχέδιο και χλεύασαν την κυβέρνηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την απόφασή της. Ξεκίνησαν ακόμα και έναν παγκόσμιο διαγωνισμό για τη βράβευση του καλύτερου σχεδίου ενάντια στον παιδικό γάμο.

Οι στατιστικές δείχνουν ότι σχεδόν 20% των γάμων στην Ιορδανία έχουν να κάνουν με ανήλικους, που την ίδια στιγμή δεν μπορούν να ψηφίσουν, να οδηγήσουν ή να καταναλώσουν αλκοόλ.

Ο παιδικός γάμος πολύ συχνά σηματοδοτεί το τέλος της εκπαίδευσης των κοριτσιών. Αν και ο νόμος έχει συνταχθεί για να προστατεύσει το δικαίωμα στην εκπαίδευση παρά το γάμο, εφόσον η εκπαίδευση απαιτείται για να πάρει κανείς άδεια γάμου, οι στατιστικές δείχνουν το αντίθετο.

Σύμφωνα με το Ανώτατο Συμβούλιο Πληθυσμού (Higher Population Council) η πλειοψηφία των γυναικών που παντρεύονται πριν τα 18 έχουν λάβει μόρφωση επιπέδου δημοτικού ή και χαμηλότερη.

Μια άλλη αναφορά του Sisterhood Is Global (Η αδελφότητα είναι Παγκόσμια) δείχνει ότι το 33% των αναλφάβητων γυναικών της Ιορδανίας παντρεύτηκαν στα 17 ή και νωρίτερα.

Αυτός ο νόμος έχει φανερές επιπτώσεις εφόσον τα κορίτσια που παντρεύονται πριν τα 18 είναι πιο πιθανό να υποστούν ενδοοικογενειακή βία.

Με αυτόν τον νόμο, ανακύπτει ένα ακόμα πρόβλημα που έχει να κάνει με το θέμα των γυναικών προσφύγων από τη Συρία που αναγκάζονται να παντρευτούν ηλικιωμένους Ιορδανούς από φόβο και ανάγκη για προστασία.

Ιστορίες αποδεικνύουν ότι ηλικιωμένοι Ιορδανοί προσφέρουν σε γυναίκες πρόσφυγες από τη Συρία ευκαιρίες εργασίας και άλλα προνόμια με αντάλλαγμα το να παντρευτούνε κάποιον συγγενή τους. Μόνο για 140 δολάρια, κορίτσια από τη Συρία πωλούνται για νύφες.

Συνολικά 39.5% των γυναικών προσφύγων από τη Συρία αποτελούν θύματα παιδικού γάμου στην Ιορδανία με το 48% από αυτές να αναγκάζονται να παντρευτούν άνδρες τουλάχιστον δέκα χρόνια μεγαλύτερους. Αυτά τα κορίτσια έρχονται αντιμέτωπα με το άγνωστο, ενώ πολλά από αυτά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης, βιασμού, άρνηση πρόσβασης στην εκπαίδευση, ενώ αντιμετωπίζουν επίσης δυσκολίες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. 

Η εργασιακή απασχόληση των γυναικών

Το ποσοστό ανεργίας για της γυναίκες στην Ιορδανία είναι υψηλότερο από εκείνο των ανδρών: 33% και 13.9% για τους άντρες. Ως αντίδραση σε αυτό, μια διεθνής εταιρεία καυσίμων της Ιορδανίας, η JoPetrol, ξεκίνησε ένα εγχείρημα τον Σεπτέμβριο του 2017, με σκοπό να προσλάβει γυναίκες ως υπαλλήλους σε βενζινάδικα,ενώ τους προσφέρει ευέλικτες βάρδιες (το πολύ τέσσερις ώρες και το πρωί), ανταποδοτικές πληρωμές και ασφαλείς εργασιακές συνθήκες.

Παρόλα αυτά, υπήρξαν αρκετές αντιδράσεις από το κοινό. Κάποιοι επιτέθηκαν στην JoPetrol κατηγορώντας την ότι προσπαθεί να «τραβήξει την προσοχή» ή εναντιώθηκαν σε αυτό το σχέδιο γιατί η κυρίαρχη συντηρητική νοοτροπία στην Ιορδανία θεωρεί ότι είναι ντροπιαστικό και επικίνδυνο για μια γυναίκα να δουλεύει στο δρόμο και να κάνει «τη δουλειά ενός άνδρα».

Άλλοι υποστήριξαν την κίνηση αυτή, λέγοντας ότι η Ιορδανία πρέπει να αρχίσει να κάνει προοδευτικά βήματα δημιουργώντας καλύτερο εργατικό δυναμικό. Επιπλέον, ορισμένοι συνέκριναν την περίπτωση αυτή με εκείνη της τροχαίας που ξεκίνησε να προσλαμβάνει γυναίκες το 2003 προβλέποντας ότι οι αντιδράσεις θα κόπαζαν, όπως και συνέβη.

Από τη μεριά της, η JoPetrol λέει ότι δε θα σταματήσει το σχέδιο, αλλά μάλιστα σχεδιάζει να το επεκτείνει. Για να προστατέψει τις γυναίκες εργαζόμενες από βίαιη συμπεριφορά ή παρενόχληση από τους πολίτες που εναντιώνονται σε αυτήν την πρωτοβουλία, η JoPetrol τις έβαλε να εργαστούν σε ένα βενζινάδικο στο Al-Madina Al Monawara, μια πολυσύχναστη οδό στο κέντρο της πρωτεύουσας, Αμμάν.

Όσον αφορά στην αγορά εργασίας, η αντικειμενοποίηση των γυναικών έχει εξομαλυνθεί στην Ιορδανία. Οι εφημερίδες της χώρας είναι γεμάτες με αγγελίες που αποδέχονται τους χαρακτηρισμούς «όμορφη και δε χρειάζεται προϋπηρεσία», ή που διευκρινίζουν ότι η γυναίκα υποψήφια δεν πρέπει να φοράει χιτζαμπ. Ένας αριθμός αυτών των αγγελιών είναι παραπλανητικές και αποδεικνύονται επικίνδυνες παγίδες για τις γυναίκες υποψηφίες.

Με βάση μια έρευνα με κρυμμένη κάμερα σε 11 συνεντεύξεις για δουλειά που είχαν να κάνουν με τέτοιου είδους αγγελίες, μισές από τις συνεντεύξεις κατέληξαν είτε με τις γυναίκες να πέφτουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης είτε τους ζητήθηκε να εργαστούν ως ιερόδουλες.

Παρόλα αυτά, οι εφημερίδες συνεχίζουν να τις δημοσιεύουν, παρά τα παράπονα, επειδή είναι προσοδοφόρες.

Τα δικαιώματα των παιδιών των γυναικών της Ιορδανίας

Σύμφωνα με τον νόμο περί ιθαγένειας της Ιορδανίας, οι γυναίκες δεν μπορούν να περάσουν την ιθαγένειά τους στα παιδιά τους. Γι’ αυτό το λόγο, τα παιδιά, που οι μητέρες τους είναι από την Ιορδανία και οι πατέρες τους είναι αλλοδαποί, αντιμετωπίζονται ως περιθωριακά και τους αρνείται η ιθαγένεια.

Η έλλειψη ιθαγένειας μεταφράζεται σε περιορισμένα δικαιώματα. Για παράδειγμα, οι μαθητές που δεν έχουν διαβατήριο από την Ιορδανία πρέπει να εγγραφούν στο διεθνές πρόγραμμα, κάτι που σημαίνει έως και οκτώ φορές υψηλότερα δίδακτρα σε σχέση με το ανταγωνιστικό πρόγραμμα, στο οποίο μπορούν να εγγραφούν όσοι έχουν ιορδανική ιθαγένεια.

Τον Αύγουστο του 2017, το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε ένα νομοσχέδιο που αναφέρει ότι τα παιδιά των γυναικών της Ιορδανίας θα λαμβάνουν ίση μεταχείριση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ιορδανία και γι’ αυτό το σκοπό θα χρησιμοποιούν μια κάρτα προνομίων.

Η κάρτα προνομίων είναι προορισμένη για να χρησιμοποιηθεί για το δικαίωμα διαμονής και την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, για την απόκτηση διπλώματος καθώς και για την κτήση ακινήτων. Παρόλα αυτά, η επίδρασή της αυτή τη στιγμή είναι περιορισμένη εφόσον δεν αναγνωρίζεται από τους αστυνομικούς ή από το δημόσιο τομέα και οι κάτοχοί της πρέπει να περάσουν από περίπλοκες κυβερνητικές διαδικασίες για να τους χορηγηθεί το οτιδήποτε μέσω αυτής.

Τα παιδιά που η μητέρα τους είναι από την Ιορδανία ενώ ο πατέρας τους από το εξωτερικό και που παραμένουν χωρίς ιθαγένεια είναι περίπου 360.000. Παράλληλα, οι αρχές διευκολύνουν τους εύπορους επενδυτές να αποκτήσουν ιορδανική ιθαγένεια.

Οι κάτοικοι της Ιορδανίας κάνουν βήματα για να καταπολεμήσουν αυτή τη νομοθεσία. Μια εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με σκοπό τη συλλογή υπογραφών έχει μαζέψει ως τώρα 3.800 υπογραφές και ζητάει την κατάργηση του διφορούμενου νόμου της Ιορδανίας περί ιθαγένειας και μια άλλη εκστρατεία με τον τίτλο «Η μητέρα μου είναι Ιορδανή και η ιθαγένειά της είναι και δικό μου δικαίωμα» έχει επίσης αρκετή υποστήριξη.