Νεοναζιστικά συνθήματα σε γκράφιτι πάνω στο μνημείο για τους Σοβιετικούς στρατιώτες στη Φιλιππούπολη της Βουλγαρίας στις 10 Νοεμβρίου 2017. Αναγράφονται οι λέξεις «Κομμουνισμός=Ιουδαϊσμός». Το 88 [1] είναι νεοναζιστικός κωδικός που αντιστοιχεί στο «Χάιλ Χίτλερ». Άλλες επιγραφές στο σημείο όπου έγινε ο βανδαλισμός [2] περιλαμβάνουν συνθήματα όπως «Θάνατος στους Εβραίους» και «Νύχτα των Κρυστάλλων». Φωτογραφία από το PodTepeto.com [3].
Τα πρόσφατα γεγονότα στην Ανατολική Ευρώπη καταδεικνύουν μία άνοδο της αντισημιτικής ρητορικής, μεταξύ άλλων και σε χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) όπως η Βουλγαρία και άλλες υποψήφιες προς ένταξη χώρες.
Τον Νοέμβριο, στις πόλεις Φιλιππούπολη και Σόφια στη Βουλγαρία, μια χώρα που ήταν στενή σύμμαχος της ΕΣΣΔ καθ’ όλη τη διάρκεια της ύπαρξής της, μνημεία του σοβιετικού στρατού βανδαλίστηκαν με αντισημιτικά συνθήματα. Η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας [4], αντί να καταδικάσει αυτό το συμβάν με τα αντισημιτικά συνθήματα, χρησιμοποίησε το γεγονός ώστε να αλλάξει την ιστορία [5] σχετικά με τη διάσωση των Εβραίων της Βουλγαρίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου [6].
Η Βουλγαρία πήρε μέρος στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως σύμμαχος της Ναζιστικής Γερμανίας και ως σύμμαχος της ήταν υπεύθυνη για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας [7] και της Βόρειας Ελλάδας [8] το 1943. Ωστόσο, οι φασιστικές κυβερνητικές δυνάμεις αντιμετώπισαν δυσκολίες ως προς την εξολόθρευση του υπόλοιπου εβραϊκού πληθυσμού, οι οποίοι σώθηκαν κυρίως χάρη στις προσπάθειες των τοπικών δημοκρατικών δυνάμεων και της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1944, μετά την κατοχή της χώρας από τον Κόκκινο Στρατό, η Βουλγαρία άλλαξε κυβέρνηση και έστρεψε την υποστήριξή της προς τους Συμμάχους.
Η προσπάθεια εκμετάλλευσης των αντισημιτικών συνθημάτων για προπαγανδιστικούς σκοπούς και η παρουσίαση της ΕΣΣΔ ως σωτήρα των Εβραίων της Βουλγαρίας προκάλεσε την αντίδραση του εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών της Βουλγαρίας [9], της Αμερικανικής Εβραϊκής Επιτροπής [10], καθώς και διαφόρων ΜΜΕ και bloggers με μεγάλη επίδραση.
Ωστόσο, υπάρχει μια ανησυχητική πλευρά που προκύπτει απ’ αυτή τη διαμάχη: καθώς τα συνθήματα γράφτηκαν πάνω σε σοβιετικά μνημεία, τα πολιτικά κόμματα της Δεξιάς στη Βουλγαρία δεν έδωσαν τη δέουσα σημασία στον αντισημιτισμό, με το πρόσχημα ότι η πάταξη του κομμουνισμού [11] έχει μεγαλύτερη σημασία.
Μια σειρά από πρόσφατα γεγονότα
Το γεγονός αυτό των αντισημιτικών συνθημάτων δεν ήταν το πρώτο που συνέβη στη Βουλγαρία. Το 2016 η Βρετανίδα μουσικός και συγγραφέας Rachel Susser παρατήρησε τα εξής [12]:
Ξεκίνησα να μετράω τις σβάστικες κάποια στιγμή τον Δεκέμβριο. Τις περισσότερες μέρες έβλεπα τουλάχιστον μία, αλλά συνήθως ήταν περισσότερες. Ήταν δύο στον δρόμο ανάμεσα στο διαμέρισμά μου και τον αγαπημένο μου φούρνο, και τέσσερις στον δρόμο για τη σχολή όπου έκανα μαθήματα χορού. Περισσότερες από πέντε αυτές που έβλεπα από το παράθυρο του λεωφορείου στον δρόμο μεταξύ Σόφιας και Φιλιππούπολης. Έντεκα κατά τις δύο πρώτες ώρες οδηγώντας προς βορρά μέσα από το πέρασμα στα βουνά προς το Βέλικο Τάρνοβο. Υπάρχουν κι άλλα ακόμη νεοναζιστικά, ρατσιστικά και εθνικιστικά σύμβολα.
Η Adela Peeva γύρισε το 2017 ένα ντοκιμαντέρ με τον τίτλο «Ζήτω η Βουλγαρία» για την άνοδο του εθνικισμού σε μικρότερες πόλεις της χώρας. Σε μια συνέντευξη στο κρατικό κανάλι της Βουλγαρίας [13] εξήγησε ότι έβλεπε να εκδηλώνονται ισχυρές εθνικιστικές απόψεις μεταξύ αυτών των πληθυσμών, σε συνδυασμό με αντισημιτισμό και μίσος προς τον πληθυσμό των Ρομά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μπορεί να δει κανείς στις πρώτες σκηνές της ταινίας, καθώς και στο παρακάτω τρέιλερ, όπου ένας μαθητής δηλώνει: «Οι εθνικές γιορτές δεν είναι για τους ξένους και τους γύφτους».
Τον Οκτώβριο του 2017, ο Βούλγαρος κριτικός λογοτεχνίας Dimitar Kambourov κατηγορήθηκε από ορισμένες εξέχουσες προσωπικότητες και από μία τουλάχιστον εβραϊκή οργάνωση [14] σχετικά με τη χρήση αντισημιτικού λόγου στην κριτική του για το ντοκιμαντέρ «Angel Wagenstein – Art Is A Weapon» (Angel Wagenstein – Η τέχνη είναι ένα όπλο), με θέμα τη ζωή του σεναριογράφου Angel Wagenstein, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου που υπηρέτησε σε μια εβραϊκή ταξιαρχία στη Βουλγαρία εν καιρώ πολέμου. Στον απόηχο των αντιδράσεων, η κριτική του Kambourov διαγράφτηκε από το πόρταλ «Kultura» και αναρτήθηκε μια απολογία από τον αρχισυντάκτη. Ένα άλλο ειδησεογραφικό μέσο, το Liberal Review, δημοσίευσε ένα άρθρο, ο συγγραφέας του οποίου υποστήριξε ότι ο Kambourov έγραψε στο παρελθόν και άλλα [15] ρατσιστικά κείμενα.
Όπως και τα συνθήματα-γκράφιτι του Νοεμβρίου, όταν ο αντικομουνισμός χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα για τον αντισημιτισμό, η έντονη διαμάχη που ξέσπασε σχετικά με την κριτική της ταινίας εστίαζε επίσης στο γεγονός ότι παρουσιαζόταν μέσα από τον φακό μιας αντικομουνιστικής σκοπιάς.
Το 1943, η απέλαση 48.000 Εβραίων από τη Βουλγαρία σταμάτησε, αλλά μόνο αφότου 11.343 άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τις κατεχόμενες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας και της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Τον Φεβρουάριο 2018, Βούλγαροι ακροδεξιοί εξτρεμιστές συνέχισαν να τιμούν τη μνήμη ενός από τους υπέρμαχους του Ολοκαυτώματος (ο οποίος εκτελέστηκε από αντι-ναζιστές αγωνιστές το 1943), διοργανώνοντας μια παρέλαση στο κέντρο της Σόφιας [16], της πρωτεύουσας, προς τιμή του.
Μια ευρύτερη τοπική τάση
Ο Veni Markovski, αντιφασίστας ακτιβιστής του διαδικτύου στη Βουλγαρία, δήλωσε στο Global Voices:
Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω δείχνει καθαρά πως απαιτείται περισσότερη δουλειά στην εκπαίδευση, ελπίζοντας ότι η Βουλγαρία θα αναλάβει δράση και θα αντιμετωπίσει τον αντισημιτισμό.
Δεν είναι ο μόνος που προειδοποιεί ότι κάτι πρέπει να γίνει για την αντιμετώπιση του αντισημιτισμού. Πολιτικοί ακτιβιστές από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου [17] για την ολοένα αυξανόμενη ρητορική του μίσους που αποθρασύνεται [18] εναντίον των Εβραίων [19] και την υπεράσπιση των υπερμάχων του Ολοκαυτώματος, καθώς και για τους κινδύνους να περάσει αυτό ατιμώρητα [20].
Για παράδειγμα, σε μια διαδήλωση ακροδεξιών εθνικιστών στις 13 Νοεμβρίου 2017 στη Βαρσοβία, στην επέτειο της ανεξαρτησίας της Πολωνίας, ακούστηκαν συνθήματα που καλούσαν τη χώρα να απαλλαγεί από τους Εβραίους [21], σύμφωνα με τους Times of Israel.
Στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, μια υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ χώρα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επί τη ευκαιρία της Ημέρας Μνήμης του Ολοκαυτώματος στις 28 Ιανουαρίου επανέφεραν στη επικαιρότητα ένα σκάνδαλο μικρής διάρκειας το 2011 στο οποίο ενεπλάκη ο τωρινός πρόεδρος της χώρας Γκιόργκε Ιβάνοφ [22], ο οποίος εκλέχθηκε το 2009 και το 2014 με την υποστήριξη του ακροδεξιού εθνικιστικού κόμματος VMRO-DPMNE.
Το 2011 η εφημερίδα Shpic αποκάλυψε ότι ο Ιβάνοφ, ο οποίος προηγουμένως εργαζόταν ως καθηγητής πολιτικών επιστημών, είχε συγγράψει με άλλους ένα πανεπιστημιακό σύγγραμμα το οποίο όριζε τον αντισημιτισμό ως «το να μισείς τους Εβραίους περισσότερο απ’ όσο είναι απαραίτητο». Αρκετούς μήνες αργότερα, εκείνη η κυβέρνηση έκλεισε την εφημερίδα. Το σύγγραμμα χρησιμοποιείται ακόμη.
Од неисцрпните бисери на #хорхе [23]:
„Антисемитист е човек што ги мрази Евреите повеќе од потребното“
Извор: „Политички теории – Антика“; автори: д-р Ѓорге Иванов и д-р Светомир Шкариќ
Бонус: Звездан Георгиевски „Антисемитизам во претседателскиот двор“ > https://t.co/ABrH0f6FAs [24] pic.twitter.com/CgcjflqgMv [25]— Neb. Gelevski – Bane (@banekoma) February 2, 2018 [26]
Tweet: Ένα από τα αμέτρητα “αποφθέγματα σοφίας” από τον #Jorge [υποτιμητικό προσωνύμιο του Γκιόργκε Ιβάνοφ]:
«Ένας αντισημίτης είναι ένα πρόσωπο που μισεί τους Εβραίους περισσότερο απ’ ό,τι είναι απαραίτητο»
Πηγή: «Πολιτικές θεωρίες – Απαρχές»; συγγραφείς Gjorge Ivanov, PhD, και Svetomir Škarić, PhD
Bonus: [σύνδεσμος προς ένα άρθρο από τον δημοσιογράφο] Zvezdan Georgievski «Ο Αντισημιτισμός στο προεδρικό μέγαρο»
Photo: Απόσπασμα από το βιβλίο με το χωρίο υπογραμμισμένο, και φωτογραφίες των Ivanov και Škarić.
Παρόλο που δεν είναι τόσο σύνηθες όσο στη Βουλγαρία, και στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας τα γκράφιτι με σβάστικες μολύνουν κι εκεί τους τοίχους. Εδώ και πολλά χρόνια, όταν εμφανίζονται γκράφιτι τέτοιου είδους ή όταν γίνονται περιστασιακά βανδαλισμοί στο Εβραϊκό Κοιμητήριο στην πόλη Μπίτολα του Νότου, το κοινό δίνει πολύ μικρή σημασία και οι δράστες δεν αντιμετωπίζουν νομικές κυρώσεις.
Εξαίρεση στην καθιερωμένη πρακτική να αγνοείται η νεοναζιστική και αντισημιτική ρητορική μίσους αποτελεί μια πρόσφατη ανακοίνωση της Αστυνομίας της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας σχετικά με τα αποτελέσματα μιας έρευνας για μια επιγραφή με σβάστικα πάνω στο μουσείο μνήμης του αγώνα ενάντια στον φασισμό καθώς και πάνω σε μερικά άλλα κτίρια στην πόλη του Πρίλεπ. Στις 7 Μαρτίου 2018, εξέδωσαν μία ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία απήγγειλαν κατηγορίες εναντίον ως υπόπτου που ταυτοποιήθηκε ως K.D. (15) [27] σύμφωνα με το άρθρο 264 του Ποινικού Κώδικα για «ζημία ή καταστροφή προστατευόμενων αντικειμένων, πολιτιστικής κληρονομιάς ή φυσικών ορόσημων».
[28]Νεοναζιστικά σύμβολα πάνω στο μεγάφωνο που χρησιμοποίησε ο ακροδεξιός πολιτικός της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας Todor Petrov. Στιγμιότυπο από βίντεο κλιπ από το Α1on [28].
Ελάχιστοι γνωρίζουν τα κωδικοποιημένα νεοναζιστικά σύμβολα όπως αυτά που αποτυπώθηκαν στο μνημείο της Φιλιππούπολης στη Βουλγαρία. Τον Μάρτιο του 2016, όταν ένας ακροδεξιός πολιτικός της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και πρώην μέλος του κοινοβουλίου, ο Todor Petrov [29] χρησιμοποίησε ένα μεγάφωνο με την επιγραφή «SS 14 88» (που αντιστοιχούν στα Schutzstaffel [30], Δεκατέσσερις Λέξεις [31], Χάιλ Χίτλερ [32]) σε μια εθνικιστική εκδήλωση, η μόνη αντίδραση προήλθε από τον τότε διαμεσολαβητή της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, τον Βέλγο εμπειρογνώμονα Peter Vanhoutte.
Πολλά ΜΜΕ ανέφεραν αυτή την απαράδεκτη ανάρτηση στο Facebook [33], αλλά ελάχιστες ήταν οι αντιδράσεις από τοπικούς παράγοντες και οργανισμούς. Ο Petrov, που έχει επίσης στενούς δεσμούς με το κόμμα VMRO-DPMNE, το πρώην κυβερνών κόμμα το οποίο αυτοπαρουσιάζεται ως κεντροδεξιό και ως τέτοιο αποτελεί μέρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (European People's Party), έκτοτε σταμάτησε να χρησιμοποιεί το μεγάφωνο. Ωστόσο, συνεχίζει να συμμετέχει σε πολυάριθμες εκδηλώσεις που ενθαρρύνουν το μίσος, οι οποίες διοργανώνονται από φιλικά προσκείμενες ομάδες και επί του παρόντος συμμετέχει [34] σε εκστρατείες [35] και διαδηλώσεις εναντίον των διαπραγματεύσεων σχετικά με την ονομασία της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας [36].
Πολιτικοί ακτιβιστές και άλλες προοδευτικές δυνάμεις στην περιοχή προειδοποιούν εδώ και χρόνια για τις διαβρωτικές επιπτώσεις της ρητορικής του μίσους στον κοινωνικό ιστό. Δεν αποτελεί σύμπτωση το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών οι Ευρωπαϊκοί οργανισμοί και το ΝΑΤΟ διακήρυξαν ότι η αντιμετώπιση του εξτρεμισμού στην περιφέρεια αποτελεί μία από τις κύριες προτεραιότητές τους.