Ο Jukka Tiihonen εξέτισε τα τελευταία χρόνια της ποινής του για δολοφονία σε αυτή την ανοιχτή φυλακή στο Νησί Σουομενλίνα. Πηγή: Rae Ellen Bichell. Δημοσιεύθηκε με την άδεια του PRI
Tο άρθρο αυτό και ραδιοφωνικό ρεπορτάζ της Rae Ellen Bichell [1] για το The World [2] αρχικά δημοσιεύτηκε στο PRI.org [3] στις 15 Απριλίου 2015 και αναδημοσιεύεται εδώ βάσει συμφωνίας ανταλλαγής περιεχομένου.
Για να βρεις τους κρατούμενους στη φυλακή της Κεράβα της Φινλανδίας, απλά περπάτα ένα μονοπάτι με δέντρα και άνοιξε την πόρτα στο θερμοκήπιο.
“Σε χαλαρώνει το να είσαι εδώ”, λέει ο Hannu Kallio, κατάδικος για λαθρεμπόριο ναρκωτικών. “Έχουμε κουνελάκια”.
Οι 70 κρατούμενοι σε αυτές τις εγκαταστάσεις πηγαίνουν για δουλειά καθημερινά στο θερμοκήπιο. Σήμερα, φυτεύουν σπόρους σε γλάστρες προετοιμαζόμενοι για τη μεγάλη ανοιξιάτικη περίοδο πωλήσεων. Και ναι, υπάρχει μια γωνιά με κουνέλια, που παίζεις μαζί τους και τα χαϊδεύεις. Υπάρχουν επίσης πρόβατα.
Δεν υπάρχουν όμως πύλες, κλειδαριές ή στολές. Τούτη εδώ είναι μια ανοιχτή φυλακή. Όλοι στην ανοιχτή φυλακή Κεράβα έκαναν αίτηση για να έρθουν εδώ. Κερδίζουν περίπου 8 δολάρια την ώρα, έχουν κινητά τηλέφωνα, κάνουν τα ψώνια τους στην πόλη και λαμβάνουν τρεις ημέρες διακοπών ανά δίμηνο περίπου. Πληρώνουν ενοίκιο στη φυλακή. Επιλέγουν να σπουδάσουν στην πόλη και να πάρουν πανεπιστημιακό πτυχίο αντί να εργάζονται, λαμβάνουν επιχορήγηση γι ‘αυτό. Μερικές φορές πάνε και για κάμπινγκ ή για ψάρεμα υπό επιτήρηση.
Οι κρατούμενοι γνωρίζουν ότι δεν θα ήταν και δύσκολο να δραπετεύσουν. “Μπορείς να φύγεις αν θες”, λέει ο Kallio. “Αλλά αν το σκάσεις, επιστρέφεις στη φυλακή. Καλύτερα εδώ”.
Κάθε άνοιξη, εκατοντάδες άνθρωποι έρχονται στην ανοιχτή φυλακή Κεράβα για πικ-νικ, χαϊδεύουν τα ζώα και αγοράζουν φυτά που καλλιεργούνται από κρατούμενους. Πηγή: Ευγενική προσφορά της Υπηρεσίας Ποινικών Κυρώσεων, Φινλανδία
Οι ανοικτές φυλακές υφίστανται στη Φινλανδία από τη δεκαετία του '30 περίπου. Τότε ήταν περισσότερο σαν αποικίες καταναγκαστικών έργων. Στις μέρες μας, είναι το τελευταίο βήμα μιας ποινής φυλάκισης, προτού οι τρόφιμοι επιστρέψουν στην καθημερινότητα.
“Δεν υφίσταται η ιδέα ότι κλείνουμε πίσω από τα σίδερα τον κόσμο για το υπόλοιπο της ζωής τους”, λέει ο Tapio Lappi-Seppälä, επικεφαλής του Ινστιτούτου Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, “γιατί αν συμβαίνει αυτό, πρέπει πραγματικά να επενδύσεις και να διασφαλίσεις ότι υπάρχει η δυνατότητα επανακοινωνικοποίησης”.
Δεν ήταν πάντα έτσι. Πριν από μερικές δεκαετίες, η Φινλανδία είχε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά [4] φυλάκισης στην Ευρώπη. Έπειτα, κατά τη δεκαετία του '60, ερευνητές στις σκανδιναβικές χώρες άρχισαν να ερευνούν κατά πόσο η τιμωρία πραγματικά βοηθά στην μείωση του εγκλήματος. Το συμπέρασμα; Δε βοηθά.
“Αυτή ήταν η πρώτη φορά που υπήρχε σημαντική έρευνα, η οποία έδειχνε ότι η φυλάκιση δεν λειτουργεί στην πραγματικότητα”, λέει ο Lappi-Seppälä.
Τις επόμενες τρεις δεκαετίες, η Φινλανδία επανεξέτασε την ποινική της πολιτική κομμάτι-κομμάτι. Στο τέλος αυτής της περιόδου “απο-φυλάκισης” [5], η Φινλανδία είχε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά φυλάκισης στην ήπειρο. Ο Lappi-Seppälä λέει ότι ως αποτέλεσμα, δεν αυξήθηκε η εγκληματικότητα.
“Το μάθημα από τη Φινλανδία ήταν ότι ήταν εντελώς δυνατό να εγκαταλείψουμε τη χρήση του συστήματος φυλάκισης [κατά δύο τρίτα]”, λέει, “και αυτό δεν διατάραξε την εξέλιξη της τάσης εγκληματικότητας στη Φινλανδία”.
Αυτό που συνέβη ήταν η σταδιακή επανεισαγωγή στην καθημερινότητα, κάτι που προσφέρουν οι ανοικτές φυλακές. Περίπου το ένα τρίτο των Φινλανδών κρατουμένων στεγάζονται σε ανοιχτές φυλακές και η Φινλανδική Υπηρεσία Ποινικών Κυρώσεων λέει ότι οι κρατούμενοι που διέρχονται από ανοικτές φυλακές είναι λιγότερο πιθανό να επανασυλληφθούν. Μειώνεται σχεδόν κατά 20% ο ρυθμός με τον οποίο είναι πιθανόν να διαπράξουν ξανά κάποιο αδίκημα.
Οι ανοικτές φυλακές κοστίζουν επίσης λιγότερο. Ο Esa Vesterbacka, επικεφαλής της Υπηρεσίας Ποινικών Κυρώσεων της χώρας, λέει ότι, εξαλείφοντας την ανάγκη για πρόσθετα συστήματα ασφαλείας και προσωπικό και με τη στέγαση ανθρώπων σε κοιτώνες, ουσιαστικά, το κόστος ανά κρατούμενο μειώνεται σχεδόν κατά ένα τρίτο. Δεν είναι ο κύριος λόγος για την ύπαρξη τέτοιων φυλακών, λέει ο Vesterbacka, “αλλά, φυσικά, εάν μπορείς να κάνεις κάτι φθηνότερο στις μέρες μας, είναι καλό”.
Υπάρχει μια ανοιχτή φυλακή ακόμα και στο κορυφαίο τουριστικό αξιοθέατο του Ελσίνκι, το νησί Σουομενλίνα. Το νησί είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO και το καλοκαίρι πλημμυρίζει τουρίστες. Ωστόσο, το μόνο πράγμα που χωρίζει τους χώρους των φυλακών από ένα τετράγωνο διαμερισμάτων και μουσείων είναι ένας κίτρινος κοντός φράχτης.
Οι κρατούμενοι στην ανοιχτή φυλακή Σουομενλίνα ζουν στους γαλάζιους κοιτώνες. Ένας κοντός φράχτης στο βάθος χωρίζει το χώρο της φυλακής από το υπόλοιπο του νησιού, το οποίο αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Πηγή: Ευγενική προσφορά της Υπηρεσίας Ποινικών Κυρώσεων, Φινλανδία
“Πραγματικά δε συνειδητοποιείς ότι περπατάς μέσα σε μια ανοιχτή φυλακή” λέει ο Lappi-Seppälä. “Κανείς δεν το σκέφτεται. Δεν νομίζω όμως ότι το βρίσκουν τρομακτικό ούτε καν οι Αμερικανοί τουρίστες”.
Οι ντόπιοι φαίνεται να συμφωνούν. Όταν μιλάω με τους κατοίκους κοντά στις ανοιχτές φυλακές Κεράβα και Σουομενλίνα, οι περισσότεροι μοιάζουν μπερδεμένοι, όταν τους ρωτώ αν τους ενοχλεί που μοιράζονται την πόλη με καταδίκους. Κάποιοι μου λένε ότι οι φυλακισμένοι βελτιώνουν την κοινότητα αποκαθιστώντας ιστορικούς χώρους ή καθαρίζοντας δημόσιους χώρους.
Είναι δελεαστικό να αναρωτιέται κανείς πώς το σύστημα αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει σε άλλες χώρες: κυρίως στις ΗΠΑ, οι οποίες φυλακίζουν περισσότερους ανθρώπους από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Η Heather Thompson, καθηγήτρια ιστορίας στο Temple University, η οποία μελετά τη μαζική φυλάκιση και τον πληθυσμό των φυλακών, λέει ότι είναι δύσκολο να το σκεφτείς, καθώς οι ΗΠΑ δεν έχουν επιχειρήσει τέτοιου είδους συζήτηση.
“Τώρα μόλις φτάνουμε στο σημείο να αναγνωρίσουμε ότι φυλακίζουμε υπερβολικά πολλούς ανθρώπους. Δεν έχουμε ακόμη συζητήσει για τις πραγματικές συνθήκες κράτησης, τι πραγματικά βιώνουν οι άνθρωποι στη φυλακή, ώστε να είναι ολοκληρωμένα ανθρώπινα πλάσματα, όταν επιστρέψουν”.
Όταν μίλησα με τον Hannu Kallio στην ανοιχτή φυλακή Κεράβα, επρόκειτο να μετακομίσει για να περάσει τους τελευταίους μήνες της ποινής του κατ’ οίκον, εργαζόμενος σε ένα κέντρο ανακύκλωσης και ζώντας με τη σύζυγό του, τις κόρες του και ένα Τζακ Ράσελ τεριέ.
Ένας συγκρατούμενος, ο Juha, ο οποίος δεν θέλει να αποκαλύψει το επώνυμό του, περιμένει το πρώτο του παιδί. Εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης, αλλά οι περισσότερες τέτοιες καταδίκες στη Φινλανδία μειώνονται σε 10 ή 15 χρόνια. “Είναι μια πολύ μεγάλη υπόθεση”, λέει ο Juha, “αλλά δεν ξέρω πότε θα βγω έξω. Βασικά, θα τον μεγαλώσει η μητέρα του”.
Ο Juha δεν είναι σίγουρος πότε θα μπορέσει να πάει στο σπίτι του στη νέα του οικογένεια, αλλά ξέρει ότι τελικά θα το κάνει. Και για κάποιον που ξεκίνησε σε φυλακή υψίστης ασφαλείας με ισόβια καταδίκη, αυτό σημαίνει πολλά.