Διαφημιστικό για την τελευταία περσινή ταινία “Alien” στα σλαβομακεδόνικα, “Ο Όγδοος Επιβάτης: Covenant. Στους κινηματογράφους από τις 18 Μαΐου. Ξεκίνησε η πώληση εισιτηρίων”.

Η ανακοίνωση ότι άλλη μια ταινία του franchise “Alien” θα έβγαινε σύντομα στους κινηματογράφους αναζωογόνησε μια μακρόχρονη γλωσσική συζήτηση μεταξύ φίλων της λογοτεχνίας και ταινιών επιστημονικής φαντασίας στα Δυτικά Βαλκάνια.

Όταν η πρώτη ταινία της σειράς εμφανίστηκε το 1979, οι διανομείς στη Γιουγκοσλαβία, την Ουγγαρία και την Πολωνία μετέφρασαν τον τίτλο ως “Ο Όγδοος Επιβάτης”, αντί να χρησιμοποιήσουν μια λέξη, που να σήμαινε “ξένος” ή “εξωγήινος” στις τοπικές γλώσσες, δεδομένου ότι ο εξωγήινος του τίτλου ήταν λαθρεπιβάτης στο διαστημόπλοιο, όπου υπηρετούσαν επτά μέλη του πληρώματος.

Σάρωση της γιουγκοσλάβικης αφίσας της πρώτης κινηματογραφικής ταινίας το 1979, που περιέχει τόσο τη σερβο-κροατική μετάφραση όσο και τον πρωτότυπο αγγλικό τίτλο, με την παρατήρηση “ταινία της χρονιάς”. Δημιουργός ανώνυμος.

Έτσι, ο “Alien” έγινε “Osmi putnik” σε σερβικά, κροατικά και βοσνιακά, “Osmi potnik” στα σλοβενικά και “Osmiot patnik” στα σλαβομακεδονικά.

Αυτό όμως δεν ισχύει για όλες τις χώρες της περιοχής. Μεταγραφές ή τοπικές παραλλαγές της λέξης “alien” χρησιμοποιήθηκαν στα αλβανικά, βουλγαρικά, τσέχικα, σλοβακικά και όλες τις γλώσσες της πρώην ΕΣΣΔ.

Και ο πολωνικός τίτλος “Obcy – ósmy pasażer Nostromo“, χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό και των δύο προσεγγίσεων, μαζί με την προσθήκη του ονόματος του διαστημικού σκάφους στο τέλος, με αποτέλεσμα το μάλλον μακρύ “Alien – Ο όγδοος επιβάτης του Νοστρόμο”. Ο ουγγρικός τίτλος “A nyolcadik utas: a Halál” είναι επίσης ένα είδος σπόιλερ: σημαίνει “Ο Όγδοος Επιβάτης: Θάνατος”.

Σε όλη την πρώην Γιουγκοσλαβία, ο “Όγδοος Επιβάτης” έμεινε και χρησιμοποιήθηκε σε όλες τις συνέχειες που ακολούθησαν τα επόμενα 30 χρόνια, συμπεριλαμβανομένης και της τελευταίας ταινίας του 2017 “Alien: Covenant”.

Περιοδικά, οι άνθρωποι από την περιοχή επανέρχονται στη διαμάχη της μετάφρασης είτε θεωρώντας ότι είναι μια πολύ δημιουργική ερμηνεία είτε απορρίπτοντάς την ως ακατάλληλη ή ξεπερασμένη.

Αυτό αντικατοπτρίζεται στον ορισμό που βρέθηκε στο Vukajlija, ένα διαδικτυακό λεξικό σερβικής αργκό. Η καταχώρηση για το “Osmi putnik” περιέχει τόσο έπαινο όσο και το ερώτημα “πώς και δεν μετρήσανε τη γάτα;” (Εκτός από τα επτά μέλη του πληρώματος, υπήρχε επίσης μια γάτα στο διαστημόπλοιο, η οποία προφανώς δεν συμπεριλήφθηκε στην καταμέτρηση αν ο Alien ήταν ο “όγδοος επιβάτης”).

U moru losih prevoda i interpretacija naziva stranih filmova na nas jezik, Osmi Putnik je retko dobar naziv filma. #Alien

— Djordje Petrovic (@BarbaDjole) December 26, 2016

Στον ωκεανό κακών μεταφράσεων και ερμηνειών τίτλων ξένων ταινιών στα σέρβικα, ο Όγδοος Επιβάτης είναι μια σπάνια περίπτωση καλού τίτλου ταινίας.

Opet me ljute i kažu za #Alien da je “Osmi putnik” – alo, bilo ih je 6 humanoida, android, mačak i onda stvor. pic.twitter.com/13qUCs4WgV

— Brus Haltereggo (@dakishoz) May 11, 2017

Και πάλι, με εξοργίζουν, όταν λένε ότι το #Alien ήταν ο “όγδοος επιβάτης” – Χελλόοου! Υπήρχαν 6 ανθρωποειδή, ένα ανδροειδές, η γάτα, και στη συνέχεια το Alien.

Then there's Alien or Osmi Putnik which literally translates to “The Eighth Passenger”. What was the sequel translated as? More Passengers?

— Milos Markicevic (@mmarkicevic) May 10, 2017

Έπειτα, υπάρχει ο Alien ή ο Osmi Putnik, το οποίο μεταφράζεται κυριολεκτικά ως “Όγδοος Επιβάτης”. Πώς μεταφράστηκε δηλαδή το σίκουελ; “Κι Άλλοι Επιβάτες”;

Λάτρεις της σειράς στην ΠΓΔΜ μοιράστηκαν τα μικτά τους συναισθήματα σχετικά με τη μετάφραση του τίτλου:

Многу се кринџам шо Alien го пишуваат Осмиот Патник по влезниците за у кино, ама М Н О Г У

— Гаровски™ (@Garowski17) May 11, 2017

Ανατριχιάζω πολύ όταν γράφει “Όγδοος Επιβάτης” αντί για Alien στα εισιτήρια του κινηματογράφου. Πολύ!

I don't care what anyone else thinks, Осмиот патник е генијално име за филмот, 50 пати боље од оргиналното. ❤️

— Хаклбери Фина (@katiestrummer) May 9, 2017

Δεν με νοιάζει τι σκέφτονται όλοι οι υπόλοιποι, ο Όγδοος Επιβάτης είναι μεγαλοφυής τίτλος για την ταινία, 50 φορές καλύτερος από τον πρωτότυπο.

Η ταινία είχε επιρροή στη γιουγκοσλαβική ποπ κουλτούρα πέρα από τη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. “Osmi putnik” ήταν το όνομα μιας από τις κορυφαίες μπάντες χέβι μεταλ της πρώην ομοσπονδίας, που ιδρύθηκε το 1985 στο Σπλιτ της Κροατίας. Η δημοτικότητα του συγκροτήματος ίσως αποτέλεσε παράγοντα επιβίωσης και αναγνώρισης της μετάφρασης. Ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια τους είναι το “Glasno, glasnije” (Δυνατά, πιο δυνατά!).

Ακόμη και πολιτικές συζητήσεις χρησιμοποιούν αναφορές στην ταινία. Ένας Σλαβομακεδόνας χρήστης του Twitter επικαλέστηκε τον καθηγητή Δικαίου και πρώην πολιτικό Ljubomir Frčkoski, ο οποίος χρησιμοποίησε τη φράση “Όγδοος επιβάτης” με υποτιμητικό τρόπο, όταν συζητούσε τον καταστρεπτικό ρόλο του απερχόμενου κυβερνώντος κόμματος της χώρας στην περίοδο αμέσως μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2016:

“Да го ставиш ВМРО у Влада, е ко да го имаш Осмиот патник на бродот. Ко да имаш Alien на бродот” – Фрчко.

— Trakinardi (@kapetan_taki) December 27, 2016

“Το να έχεις το VMRO στην κυβέρνηση είναι σαν να έχεις τον Όγδοο Επιβάτη πάνω στο σκάφος σου. Σαν να έχεις έναν εξωγήινο στο διαστημόπλοιό σου”. – Frchko.