Το παρακάτω κείμενο αποτελεί συνεργατική δημοσίευση [1] από το EurasiaNet.org [2] και τον Joshua Kucera [3]. Αναδημοσιεύεται με άδεια.
Ο επί μακράν ηγέτης της Αρμενίας παραιτήθηκε στις 23 Απριλίου, έχοντας ανατραπεί από ένα συντριπτικό κύμα ειρηνικών, εγχώριων διαμαρτυριών σε ένα από τα πιο στάσιμα κράτη του μετασοβιετικού κόσμου. Η κίνηση ξεκίνησε ένα κύμα πρωτοφανούς εορτασμού στη χώρα και έθεσε το σκηνικό για ένα υποσχόμενο δραματικό, απρόβλεπτο πολιτικό μέλλον.
“Εγκαταλείπω τη θέση του πρωθυπουργού της χώρας”, δήλωσε ο Σερζ Σαρκισιάν σε δήλωση [4]. “Το κίνημα στους δρόμους είναι ενάντια στη θητεία μου. Συμμορφώνομαι με το αίτημά σας”.
Επίσης, αναγνώρισε τον ηγέτη των διαδηλώσεων, του οποίου η σύλληψη την προηγουμένη έδωσε περισσότερη ενέργεια στο κίνημα και το έκανε να φαίνεται απρόσβλητο: “Ο Nikol Pashinyan είχε δίκιο. Έκανα λάθος. Υπάρχουν ορισμένες λύσεις στην παρούσα κατάσταση, αλλά δεν θα καταφύγω σε καμία από αυτές”.
Η παραίτηση ήταν το αποκορύφωμα 10 ημερών διαμαρτυριών [5] στο Γιερεβάν και αλλού στην Αρμενία με σκοπό να εξαναγκαστεί ο Σαρκισιάν να φύγει. Οι διαδηλωτές εξέφρασαν τη μακρόχρονη δυσαρέσκεια για τον Σαρκισιάν, ο οποίος οδήγησε την Αρμενία σε μια περίοδο οικονομικής στασιμότητας και βαθιάς υψηλόβαθμης διαφθοράς. Καταλύτης όμως υπήρξε η ανακοίνωση [6] του Σαρκισιάν δύο εβδομάδες πριν από την ανάληψη της θέσης του πρωθυπουργού, καθώς η χώρα μετέβη [7] από προεδρική σε κοινοβουλευτική δημοκρατία, προσφέροντας έτσι την προοπτική να συνεχίσει να κυβερνά επ’ αόριστον.
Η Αρμενία έχει βιώσει πολλά μεγάλα κινήματα διαμαρτυρίας στους δρόμους τα τελευταία χρόνια, καθιστώντας τους περισσότερους παρατηρητές επιφυλακτικούς ως προς την αποτελεσματικότητα άλλου ενός κινήματος. Όμως, αυτή τη φορά η αυξανόμενη δυσαρέσκεια, σε συνδυασμό με τις πολιτικές ικανότητες του Pashinyan, δημιούργησε μια δυναμική, που η κυβέρνηση δεν μπορούσε να σταματήσει.
Η εκπληκτική είδηση της παραίτησης του Σαρκισιάν έστειλε δεκάδες χιλιάδες στους δρόμους του Γιερεβάν, που συνέρρεαν στην πλατεία Δημοκρατίας, το γεωγραφικό κέντρο του κινήματος διαμαρτυρίας, σε απόλυτη αγαλλίασηΟμάδες ξεκίνησαν κυκλικούς χορούς, φώναζαν “Νίκη!” Και “Αρμενία!” . Άνδρες με φόρμες εργασίας αγκαλιάζονταν. Μια ομάδα εφήβων κοριτσιών μάζευε ακόμη και άδειες πλαστικές φιάλες στο δρόμο. Κάποιοι απλά κάθισαν ήσυχα στην πλατεία, ικανοποιημένοι που περιτριγυρίζονταν από χαρούμενους συμπατριώτες τους.
«Είναι σαν το έθνος μας να ξαναγεννιέται», είπε μια από τους εορτάζοντες, η Sona Makasyan.
Ερωτηθείσα τι σκέφτεται πως περιμένει την Αρμενία, η Makasyan ενθουσιάστηκε. “Θα είναι υπέροχα!”, είπε. “Όχι, γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αγώνες, αλλά αυτό είναι το πρώτο βήμα. Είναι μια νέα Αρμενία”.
Πολλοί βγήκαν από την πορεία για να ευχαριστήσουν τους αστυνομικούς επί σκηνής. Σε όλες τις διαμαρτυρίες, πολλοί Αρμένιοι φοβούνταν ότι θα γινόταν βίαιη καταστολή και υπήρχαν διάσπαρτες περιπτώσεις με αστυνομικούς που συνέλαβαν διαδηλωτές βίαια. [8]
Αλλά αυτά τα επεισόδια συγχωρέθηκαν, καθώς η αποφασιστική καταστολή δεν ήρθε ποτέ. Μια κοπέλα είκοσι ετών και κάτι έβγαλε το κόκκινο μπερέ ενός από τις ειδικές αστυνομικές δυνάμεις, τον φόρεσε και έβγαλε μαζί του μια σέλφι, καθώς αυτός χαμογελούσε συνεσταλμένα.
“Ελπίζω ότι τώρα όλα θα γίνουν για το καλό των ανθρώπων, ότι η αστυνομία θα υπηρετεί τον λαό και όχι τους ηγέτες”, είπε ένας άλλος εορτάζων, ο Karen Muradyan.
Ένας κοντινός αξιωματικός με κόκκινο μπερέ, ο Karen Hayapetyan, δεχόταν συγχαρητήρια από τους περαστικούς. Εξέφρασε λακωνικά την ελπίδα ότι «όλα θα είναι καλύτερα τώρα», αλλά πρόσθεσε ότι «υπηρετούσαμε πάντα τον λαό».
Η παραίτηση του Σαρκισιάν ήταν η τελευταία μιας σειράς δραματικών εξελίξεων καθ’ όλη τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου (21-22 Απριλίου). Νωρίτερα τη Δευτέρα, ο Pashinyan αφέθηκε ελεύθερος, μια μέρα μετά τη σύλληψή [9] του σε μια εν τέλει λανθασμένη αντίληψη ότι αν “αποκεφάλιζαν” το κίνημα διαμαρτυρίας, θα αποπροσανατολιζόταν. Οι διαδηλωτές αντ’ αυτού απάντησαν οργανώνοντας ένα μαζικό συλλαλητήριο, με πλήθος που εκτιμάται σε περισσότερους από 100.000 ανθρώπους.
Ο Pashinyan απελευθερώθηκε σύντομα, αφότου εθεάθηκε μια ομάδα ένστολων στρατιωτών να συμβαδίζει με τους διαδηλωτές στο Γιερεβάν. Οι διαδηλωτές έψαχναν για σημάδια αποστασίας από την κυβέρνηση και το θέαμα των στρατιωτών τους ενθάρρυνε. Μπορεί επίσης να αποθάρρυνε τον ίδιο τον Σαρκισιάν.
“Αρχικά, μου πρότειναν ότι ο Σερζ Σαρκισιάν θα παραιτούνταν τον Οκτώβριο, στη συνέχεια σε δύο μήνες, στη συνέχεια στις 25 Απριλίου”, δήλωσε ο Pashinyan στο πλήθος στην πλατεία της Δημοκρατίας το βράδυ μετά την απελευθέρωσή του. “Δήλωσα την προσφορά μου για λογαριασμό όλων: ο Σερζ Σαρκισιάν πρέπει να παραιτηθεί μέσα σε δύο ώρες. Και αυτό συνέβη”.
Ο Pashinyan ζήτησε ένας “λαϊκός υποψήφιος” να εκλεγεί πρωθυπουργός μέσα σε μια εβδομάδα και, στη συνέχεια, νέες εκλογές το συντομότερο δυνατόν.
Η δραματική μετάβαση άνοιξε μια σειρά από θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το πολιτικό μέλλον της χώρας, κανένα από τα οποία δεν μπορούσε να απαντηθεί άμεσα. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε [10] ότι η αντικατάσταση του Σαρκισιάν θα είναι ο Karen Karapetyan [11], πρώην πρωθυπουργός και νυν αναπληρωτής πρωθυπουργός. Δεν ήταν όμως σαφές εάν η κυβέρνηση το θεώρησε ως μακροπρόθεσμη συμφωνία ή αν θα ήταν απλώς υπηρεσιακός πρωθυπουργός. Ο Pashinyan δήλωσε ότι έχει προγραμματιστεί να συναντηθεί με τον Karapetyan στις 25 Απριλίου.
Οι διαδηλωτές στους δρόμους δεν εκπροσωπούνταν από κανένα σημαντικό πολιτικό κίνημα. Το Δημοκρατικό Κόμμα του Σαρκισιάν και οι σύμμαχοί του ελέγχουν σχεδόν όλες τις έδρες στο κοινοβούλιο, με μόνη εξαίρεση τη Συμμαχία Γελκ, από την οποία προήλθαν πολλοί από τους ηγέτες της διαμαρτυρίας, συμπεριλαμβανομένου του Pashinyan. Ωστόσο, η Γελκ κατέχει μόνο εννέα από τις 105 έδρες στο κοινοβούλιο.
Η κυριαρχία των Ρεπουμπλικανών στην αρμενική πολιτική οφείλεται κυρίως στην ικανότητά τους να ασκούν πίεση στους Αρμένιους, ειδικά τους κυβερνητικούς υπαλλήλους, για να τους ψηφίσουν, ενώ και εξαγοράζουν τις ψήφους τους [12]. Ένα από τα αιτήματα του Pashinyan ήταν νέες, ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα συμβεί αυτό.
Ο δρόμος είναι επίσης γεμάτος με γεωπολιτικές παγίδες. Η Αρμενία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία και ο Σαρκισιάν ήταν σχετικά πιστός σύμμαχος του Κρεμλίνου. Η Συμμαχία Γελκ, εν τω μεταξύ, έχει φιλοδυτικό προσανατολισμό και συνηγορεί [13] στην αποχώρηση από την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση [14], της οποίας ηγείται η Ρωσία. Και η Ρωσία από καιρό φοβάται τις λαϊκές επαναστάσεις στα μετα-σοβιετικά κράτη.
Εντούτοις, μετά την παραίτηση του Σαρκισιάν, η εκπρόσωπος του Ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών Maria Zakharova εξέδωσε μια εκπληκτικά θετική δήλωση [15]: “Ένας λαός που μπορεί ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας του να μην διασπαστεί και να διατηρήσει σεβασμό ο ένας για τον άλλο, παρά τις κατηγορηματικές διαφωνίες, είναι μεγαλοπρεπής. Αρμενία, η Ρωσία θα είναι γα πάντα μαζί σου!”
Ωστόσο, η γεωπολιτική αποτελεί θέμα για μια άλλη μέρα. Το βράδυ, όσο μιλούσε ο Pashinyan, οι δρόμοι που περιβάλλουν την πλατεία γέμισαν με αυτοσχέδια χορευτικά πάρτυ με DJ από ραδιόφωνα αυτοκινήτων.
“Είναι αδύνατο να περιγράψουμε τώρα την κατάστασή μας”, δήλωσε η Marina Muradyan. “Είναι απλά φανταστικά”.