Ανιθαγενής στην πρώην σοβιετική δημοκρατία της Γεωργίας
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί δημοσίευση του συνεργάτη του Global Voices Chai-Khana.org. Κείμενο της Monica Ellena. Όλες οι φωτογραφίες του Jacob Borden.
Το διαβατήριο του Miguel Mkirtichian είναι γκρίζο, όπως και η ζωή του μέχρι στιγμής.
“Είναι στα γεωργιανά. Έχει το όνομά μου, την ημερομηνία και τον τόπο γέννησής μου “, λέει ο 22χρονος, που μιλάει απαλά, δείχνοντας το έγγραφο.
“Δεν μου αρέσει να το δείχνω. Δεν είναι κόκκινο, όπως όλων των άλλων, και δίπλα στην ιθαγένεια λέει «Καμία». Δεν ανήκω ούτε εδώ ούτε πουθενά αλλού”.
Το έγγραφο ταυτότητας του Miguel Mkirtichian του επιτρέπει να ταξιδεύει, αλλά δε γράφει καμία ιθαγένεια. Τώρα περιμένει το τελευταίο στάδιο της διαδικασίας, που θα του δώσει πλήρη γεωργιανή υπηκοότητα.
Ο Mkirtichian είναι ανιθαγενής, ένα από τα 595 άτομα που είναι εγγεγραμμένα στη Γεωργία, σύμφωνα με την UNHCR, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Αυτό είναι ένα μικρό κλάσμα των εκτιμώμενων 10 εκατομμυρίων ανιθαγενών ατόμων παγκοσμίως, αλλά οι συνέπειες δεν είναι λιγότερο δύσκολες.
“Το να μην έχεις ταυτότητα σε κάνει μη-πολίτη,” εξηγεί ο Johannes Van Der Klaauw, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Γεωργία.
“Σημαίνει έλλειψη πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, στην εκπαίδευση ή στις ευκαιρίες απασχόλησης. Δεν μπορείτε να ψηφίσετε, δεν μπορείτε να ανοίξετε τραπεζικό λογαριασμό, δεν μπορείτε να παντρευτείτε, δεν μπορείτε να οδηγήσετε”.
Σημαίνει ακόμη και κανένα δικαίωμα σε επίσημη ταφή και πιστοποιητικό θανάτου.
Ο Miguel δεν είχε ποτέ έγγραφο ταυτότητας μέχρι το 2015. Όταν του χορηγήθηκε καθεστώς ανιθαγένειας, ήταν 20 ετών.
Ο Mkirtichian δεν ξέρει πότε, στα μάτια του νόμου, έγινε μη-άτομο. Γεννημένος στη Μόσχα από Νιγηριανό πατέρα και μητέρα αρμενικής εθνικότητας, γεννημένη στην Τιφλίδα, διέθετε ρωσικό διαβατήριο μέχρι την ηλικία των τριών ετών.
Όταν η μητέρα του ήρθε να επισκεφτεί την οικογένειά της στην Τιφλίδα, ο παππούς του Mkirtichian φέρεται να κατέστρεψε το διαβατήριο. Δεν ήθελε ο εγγονός του να είναι Ρώσος, είπαν στο αγόρι.
Ήταν μια μοιραία απόφαση. Αρχικά, ο Mkirtichian και η μητέρα του ζούσαν με τους γονείς της. Αλλά όταν ξέσπασε μια οικογενειακή διαφωνία, έπρεπε να φύγουν, αφηγείται ο Mkirtichian.
Διατρέχει τις αναμνήσεις του, κοιτάζοντας τα χέρια του, αποφεύγοντας να κοιτάξει κατάματα. Έχει μάθει ότι αυτό μπορεί να είναι επικίνδυνο, όπως και το να κάνει ερωτήσεις.
“Θυμάμαι απλά ότι με τη μητέρα μου έφυγα και αρχίσαμε να κοιμόμαστε στο δρόμο”, συνεχίζει. “Ήμουν 11 ετών. Σταμάτησα να πηγαίνω σχολείο και απλά την ακολούθησα”.
Τα χαρτιά του Mkirtichian, προφανώς, απλώς εξαφανίστηκαν.
Γεννημένος στη Μόσχα, ο 22χρονος Miguel Mkrtichian μετακόμισε στην Τιφλίδα με τη μητέρα του σε ηλικία τριών ετών. Ο πατέρας του, που φέρεται να είναι νιγηριανής εθνικότητας, εξαφανίστηκε πριν γεννηθεί.
Μια τυχαία συνάντηση το 2015 με έναν γνωστό τους δικηγόρο, που εργαζόταν στο πρόγραμμα κατάργησης της ανιθαγένειας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, τον επανέφερε επίσημα ως ύπαρξη.
Η υπόθεσή του παραπέμφθηκε στη Δημόσια Υπηρεσία Ανάπτυξης του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Γεωργίας και, ένα χρόνο αργότερα, ο Mkirtichian απέκτησε δελτίο ταυτότητας ως ανιθαγενής.
Η κάρτα του δίνει όλα τα δικαιώματα ενός πολίτη, εκτός από το δικαίωμα ψήφου και εργασίας σε δημόσια υπηρεσία. Τώρα, ενόσω ζει σε καταφύγιο αστέγων στην Τιφλίδα, περιμένει τελική απόφαση για την ιθαγένειά του το 2019.
Ωστόσο, για τον Mkirtichian, ένα γεωργιανό διαβατήριο είναι κάτι περισσότερο από ένα έγγραφο.
“Είναι γραμμένο στο πρόσωπό μου ότι είμαι διαφορετικός”, λέει, καθισμένος στην άκρη της κουκέτας του στο καταφύγιο.
“Μιλώ γεωργιανά, αλλά δεν φαίνομαι Γεωργιανός. Μιλώ αρμενικά, αλλά δεν φαίνομαι Αρμένιος. Μιλώ ρωσικά, αλλά δεν φαίνομαι Ρώσος. Η ιθαγένεια είναι το μόνο που χρειάζεται να θεραπεύσω το τραύμα του ότι δεν ανήκω πουθενά”.
Χωρίς έγγραφα, ο ανιθαγενής Miguel Mkirtichian αγωνίστηκε να βρει δουλειά. Το 2017, βρήκε δουλειά ως καθαριστής σε ένα γυμναστήριο, που του επιτρέπει να χρησιμοποιεί τις εγκαταστάσεις δωρεάν κάθε πρωί πριν το άνοιγμα.
Δεν έχει μονάχα αυτός την ίδια επιθυμία. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στην Ευρασία κατέστησαν ανιθαγενείς εν μια νυκτί τη δεκαετία του '90, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την ανασυγκρότηση των κρατικών συνόρων.
Έγιναν “αλλοδαποί” εξαιτίας διοικητικών εμποδίων, εδαφικών συγκρούσεων ή απλώς και μόνο επειδή δεν μπορούσαν να εντοπίσουν έγγραφα από μια εξαφανισμένη εποχή.
Τα τελευταία χρόνια, η Γεωργία, η οποία περιλαμβάνει χιλιάδες εσωτερικά εκτοπισμένους ανθρώπους από σχισματικές συγκρούσεις στην Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία, προσπάθησε να βοηθήσει ανιθαγενείς να ανακτήσουν αυτή την αίσθηση του ανήκειν.
Μετά από χρόνια που ζούσαν στους δρόμους με τη μητέρα του, ο Miguel Mkirtichian έγινε δεκτός σε ένα καταφύγιο άστεγων στην Τιφλίδα, του οποίου η διαχείριση ασκείται από ένα θρησκευτικό ίδρυμα. Μοιράζεται ένα υπνοδωμάτιο με δύο άλλους ανθρώπους.
Έχει υπογράψει τις συμβάσεις των Ηνωμένων Εθνών που χορηγούν βασικά δικαιώματα και προστασίες στους ανιθαγενείς και δεσμεύονται να μειώσουν την ανιθαγένεια. Έχει εκσυγχρονίσει τη διαδικασία για την απόκτηση ιθαγένειας από τους πολίτες και, με τη βοήθεια της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, έχει εντοπίσει τον αριθμό των ανιθαγενών και εκπαίδευσε τα αστικά μητρώα να διαχειρίζονται τα αιτήματα για ταυτότητες των ανιθαγενών.
Τελικά, η ανιθαγένεια “είναι ένα ανθρωπογενές πρόβλημα”, σχολιάζει ο Van Der Klaauw της UNHCR.
“Απαιτείται πολιτική βούληση για την επίλυσή της”.
Η έλλειψη γνώσεων, όμως, παραμένει ένα εμπόδιο, ιδίως μεταξύ εθνοτικών μειονοτήτων και αγροτικών κοινοτήτων.
“Η εκπαίδευση στο σχολείο είναι φτωχή”, σχολιάζει ο Nato Gagnidze, ιδρυτικός διευθυντής του Κέντρου Καινοτομίας και Μεταρρυθμίσεων, ενός μη-κερδοσκοπικού κέντρου της Τιφλίδας, που προωθεί την πρόσβαση στις κρατικές υπηρεσίες.
“Οι άνθρωποι δεν έχουν πλήρη επίγνωση του πού μπορεί να οδηγήσει η έλλειψη επίσημων εγγράφων”.
“Δεν υπάρχουν στοιχεία γι’ αυτήν στα κεντρικά αρχεία”
Η Malika Saidaeva ζει σε μια καλύβα στα προάστια της Τιφλίδας και βγάζει τα προς το ζην από έναν πάγκο με προϊόντα. Ανακάλυψε την κατάστασή της, όταν χρειαζόταν υγειονομική περίθαλψη και δεν είχε καμία απόδειξη ταυτότητας.
Η 59χρονη Malika Saidaeva είναι μια από αυτούς τους ανθρώπους. Γεννήθηκε στο Γκρόζνι της Τσετσενίας στη σημερινή Ρωσία και ταξίδεψε στη Γεωργία το 1980 για να εργαστεί σε εργοστάσιο στο Κουτάισι. Το μόνο έγγραφο που χρειαζόταν ήταν το εσωτερικό της σοβιετικό διαβατήριο, αφού «δεν υπήρχαν σύνορα».
Στη δεκαετία του '90, μετακόμισε στην Τιφλίδα, αλλά σήμερα «δεν υπάρχει ίχνος της πουθενά», λέει ο Nino Rtveladze, δικηγόρος με ειδίκευση στα θέματα υπηκοότητας για ανιθαγενείς και πρόσφυγες.
Μόλις στα τέλη του 2016, όταν ένα νοσοκομείο ζήτησε την ταυτότητά της, η Saidaeva συνειδητοποίησε ότι το σοβιετικό της διαβατήριο, η μοναδική της ταυτότητα, είχε χαθεί. Κάνοντας φύλλο και φτερό τα πράγματα στο σπίτι, δεν μπορούσε να το βρει.
Η υπόθεση της Malika Saidaeva μεταφέρθηκε στο Γραφείο Δημοσίων Μητρώων της Γεωργίας, το οποίο, παράλληλα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και την ΜΚΟ Κέντρο Καινοτομίας και Μεταρρυθμίσεων, προσπαθεί να εδραιώσει το νομικό της καθεστώς.
Έλλειψη εγγράφων ταυτοποίησης σήμαινε μηδέν υγειονομική περίθαλψη.
Το σοβιετικό διαβατήριο της Saidaeva, αν και δεν είναι πλέον έγκυρη ταυτότητα, “θα καθιστούσε δυνατή την αναγνώριση του νομικού της καθεστώτος”, εξηγεί ο Rtveladze.
“Δεν υπάρχουν δεδομένα γι’ αυτήν στα κεντρικά αρχεία, καμία πληροφορία αποθηκευμένη οπουδήποτε”.
Μέσω έρευνας σε κρατικά αρχεία και συνεντεύξεις με την οικογένεια της Saidaeva και άλλους, ο Rtveladze προσπαθεί τώρα να εδραιώσει το δικαίωμά της στην ταυτότητα ανιθαγενούς. μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει μήνες.
Από τον πόλεμο σε κατάσταση αναμονής
Η Violeta Bjania, 49 ετών, εγκατέλειψε το χωριό που γεννήθηκε στην Αμπχαζία στις αρχές του πολέμου του 1992 μεταξύ της Τιφλίδας και των αυτονομιστών της Αμπχαζίας. Δεν περίμενε ότι δεν θα επέστρεφε.
Ο πιο μακροπρόθεσμος στόχος είναι η ιθαγένεια. Στην περίπτωση της 49χρονης Violeta Bjania, Γεωργιανής πολίτη από το 2014, η διαδικασία διήρκεσε δύο χρόνια.
Αμπχάζιας εθνικότητας, η Bjania εγκατέλειψε την Αμπχαζία το 1992, στην αρχή του αυτονομιστικού πολέμου με την Τιφλίδα, αφού τσακώθηκε με την οικογένειά της για την αφοσίωσή της στην κυβέρνηση της Γεωργίας.
Η Violeta Bjania, κάτοχος κανονικής γεωργιανής ταυτότητας, έλαβε τη γεωργιανή ιθαγένεια το 2014. Ζει σε δύο δωμάτια σε ένα σπίτι στα προάστια της Τιφλίδας.
Γνωρίζει ακριβώς πότε έγινε μη πολίτης: λίγο μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές της Γεωργίας το 1992.
“Ξέχασα την τσάντα μου με τα χαρτιά μου μέσα σε ένα ταξί. Χάος παντού. Δεν μπόρεσα να εντοπίσω τον οδηγό”.
Όπως και η Saidaeva, η Bjania, επίσης πωλήτρια στην Τιφλίδα, επιχείρησε να αποκτήσει επίσημη ταυτότητα, όταν χρειάστηκε ιατρική περίθαλψη.
Με το κόκκινο γεωργιανό διαβατήριό της, μπορεί πλέον να εισέλθει ξανά στον κόσμο των καταγεγραμμένων. Αλλά για εκατοντάδες άλλους, η αναμονή συνεχίζεται.
Δύο παπαγαλάκια είναι οι μόνοι σύντροφοι της Violeta Bjania. Η 49χρονη δεν είχε πληροφορίες για την οικογένειά της από τότε που εγκατέλειψε το χωριό της, Otkhara, στην Αμπχαζία το Σεπτέμβριο του 1992.
