- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Το να είσαι μαύρος στην “κυριαρχούμενη από λευκούς” βιομηχανία ανθρωπιστικής βοήθειας

Κατηγορίες: Υπο-Σαχάρια Αφρική, Ουγκάντα, Εθνότητα & φυλή, Εργασία, Ιδέες, Μέσα των πολιτών, Φύλο & ισότητα, Γέφυρα
[1]

Οι υπάλληλοι ανθρωπιστικής βοήθειας του υπουργείου Εσωτερικών της Αϊτής συνεργάζονται με το Αμερικανικό Ναυτικό για την παράδοση προμηθειών κοντά στο Cotes de Fer της Αϊτής το 2010. (Φωτογραφία: Επίσημη φωτογραφία του Στρατηγού Wayne Campbell. Δημόσια χρήση).

Πιστεύω ακράδαντα στα ταξίδια, να κάνω βήματα έξω από τα νερά μου για χάρη της μάθησης και αναζήτησης νέων εμπειριών. Ο κανόνας αυτός ισχύει τόσο για τους φυσικούς όσο και για τους πνευματικούς χώρους. Έτσι, όταν ήρθε η ευκαιρία για βραχυπρόθεσμη εργασία σε μια σημαντική διεθνή μη κυβερνητική οργάνωση (INGO), έφτιαξα βαλίτσες και έβαλα εμπρός για Ευρώπη.

Δεν το έκανα για τα απίστευτα λεφτά που σε κάνουν να πιστέψεις ότι σε περιμένουν, αν και η αμοιβή ήταν αξιοπρεπής. Αυτό για το οποίο κανείς δεν σε προετοιμάζει και για το οποίο σπάνια μιλάει σε βάθος είναι τι σημαίνει να είσαι Αφρικανός σε ένα θεσμικό όργανο που λειτουργεί από λευκή πλειοψηφία.

Μεγαλώνοντας στην Ουγκάντα ​​και εργαζόμενη κυρίως στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών της Ανατολικής Αφρικής, δεν είχα ιδέα τι σήμαινε αυτό. Ενώ γνώριζα για τη δυναμική στον τομέα της ανάπτυξης στην πατρίδα, όπως απεικονίστηκε σατιρικά στην ταινία “N.G.O – Nothing Going On [2]” από τον Arnold Aganze, κινηματογραφιστή με ρίζες από το Ανατολικό Κονγκό, δεν είχα βιώσει εμπειρίες ποτέ ως μειονότητα.

Σε διεθνές επίπεδο, παρατηρήθηκαν κάποιες αναταραχές τους τελευταίους μήνες από τις αποκαλύψεις του σεξουαλικού σκανδάλου της Oxfam στην Αϊτή [3], όπου διεθνείς υπάλληλοι ΜΚΟ πλήρωναν ντόπιες για σεξ. Μετά από αυτή την καταιγίδα και λίγες άλλες σημαντικές περιπτώσεις κακομεταχείρισης στον τομέα της διεθνούς βοήθειας, η Angela Bruce-Raeburn, πρώην Σύμβουλος Πολιτικής για ανθρωπιστικές ενέργειες στην Αϊτή στην Oxfam America, έγραψε μία από τις πιο αξιόλογες απαντήσεις.

H φράση της Bruce-Raeburn “Περίμενε όμως τη στιγμή που θα δουν τη μαύρη φάτσα σου [4]“, το οποίο εξέταζε την ενσωμάτωση και τον ρατσισμό στον τομέα, μου έμεινε ιδιαίτερα. Και οι απαντήσεις άλλων μαύρων γυναικών [5] στον τομέα για το ψυχικό σθένος και την περιθωριοποίηση που πρέπει να αντέξει κανείς για να επιβιώσει εκεί μέσα ήταν πολύ οικείες.

Έχω συνεργαστεί σε διεθνείς οργανισμούς σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, έχοντας πλήρη επίγνωση της ανάγκης των ντόπιων να έχουν αντιπροσωπεία σε αυτούς τους οργανισμούς. Είχα ήδη μιλήσει ευθέως για το πώς τα ΜΜΕ παρουσιάζουν ως καρικατούρες τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Αυτή η τωρινή ευκαιρία μου πρόσφερε επίσης την ευκαιρία να βυθιστώ σε μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα κράτη σε ολόκληρο τον κόσμο: την αναγκαστική μετανάστευση. Αλλά ούτε η εκπαίδευσή μου στα ζητήματα φύλου και ΜΜΕ ούτε οι εμπειρίες μου κατά τη διάρκεια σύντομων επισκέψεων στο εξωτερικό ούτε η ενός έτους διαβίωση σε ξένη χώρα δεν κατάφεραν να με προετοιμάσουν για αυτό το σενάριο.

Αργότερα, έμαθα ότι κατέφτασα σε μια περίοδο, όπου υπήρχε ώθηση για ποικιλομορφία (όχι ενσωμάτωση). Ο προϊστάμενός μου με επεδείκνυε στη διοίκηση, θέλοντας να αναγνωριστεί ότι έφερε στην οργάνωση μια ειδήμονα Αφρικανίδα. Λίγους μήνες αργότερα, το τμήμα επικοινωνιών, όλοι λευκοί, απέκτησε δύο λαμπρά στελέχη από την Κένυα και το Νότιο Σουδάν. Μια φορά, ο προϊστάμενος σταμάτησε στο διάδρομο το μοναδικό ανώτερο διευθυντικό στέλεχος της οργάνωσης από την Αφρική και κάλεσε κοντά και τους τρεις μας για να φιγουράρει ανάμεσα στα ευρήματά του από την Αφρική. Ίσως έτσι δέχονταν αναγνώριση οι υπάλληλοι στον οργανισμό αυτό. Ήταν όμως το πρώτο σημάδι ότι τα πράγματα δεν θα πήγαιναν καλά. Ανταλλάξαμε αμήχανα χαμόγελα με τον διευθυντή και επέστρεψα στη δουλειά. Ήταν η πρώτη φορά που με είχαν ξεχωρίσει σε χώρο εργασίας απλώς και μόνο λόγω του χρώματος του δέρματός μου.

Όταν μια από τις Αφρικανίδες που είχαν πάρει δεν μπόρεσε να παραδώσει μια στρατηγική σε σύντομο χρονικό διάστημα, μια παράλογη απαίτηση, δεδομένου ότι το άτομο δεν είχε ακόμη τελειώσει την εκπαίδευσή του, ο προϊστάμενος ήρθε στο γραφείο μου και μου ζήτησε να της πω ότι «αν δεν είχε τη στρατηγική έτοιμη μέχρι το τέλος της ημέρας, θα έπαιρνε το επόμενο αεροπλάνο να γυρίσει πίσω στη χώρα της”. Πριν από εκείνη την ημέρα, δεν είχε καταφέρει να με διαλύσει ο παραμικρός εκφοβισμός από τον προϊστάμενό μου. Αυτό όμως το παράδειγμα κραυγαλέου ρατσισμού και αναισθησίας με έκανε να κλείσω την πόρτα του γραφείου μου και να βάλω τα κλάματα.

Έκλαιγα, επειδή αυτή η Αφρικανίδα γλίτωσε από τον πόλεμο με άθικτη ψυχική υγεία και είχε έρθει με ένα μεταπτυχιακό για να προσφέρει τις δεξιότητές της και τελικά συνάντησε απλά έναν άνθρωπο όπως αυτός. Έκλαιγα, γιατί δεν θα μπορούσα να μεταφέρω εγώ τα νέα στην Αφρικανίδα συνάδελφό μου, πιστεύοντας ότι ήταν καθήκον μου να την προστατεύσω από τέτοια μοχθηρία.

Ο εν λόγω προϊστάμενος ήταν ένας λευκός Ευρωπαίος, ο οποίος δεν είχε βρεθεί ποτέ στην Αφρική ή στον αραβικό κόσμο, αλλά θεωρούνταν «κατάλληλος» για να μιλήσει για τις εμπειρίες των μεταναστών. Και ξέρετε ποια ομάδα αποτελεί μεγάλο αριθμό μεταναστών: οι «κακόμοιροι Αφρικανοί», όπως έχω ακούσει πολλές φορές. Γι’ αυτόν τον άνθρωπο, ήμαστε απλώς Αφρικανοί πληροφοριοδότες, όχι άνθρωποι με δεξιότητες, που άξιζαν πραγματικά αυτή τη θέση εργασίας.

Σαν να μην έφτανε αυτό, υπήρχε και μια περίεργη κατάσταση με τη μόνη λευκή γυναίκα στην ομάδα. Λέω περίεργη, γιατί όσα παρουσίαζε αυτή η γυναίκα στις συναντήσεις έπρεπε να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Μια φορά, αυτή η γυναίκα πρότεινε να παρευρεθώ σε μια συγκεκριμένη συνάντηση, για την οποία προσωπικά δεν πίστευα ότι ήταν προτεραιότητα, καθώς είχα πολλά δουλειά μπροστά μου εκείνη την ημέρα. Μέσα στα επόμενα τριάντα λεπτά, ο προϊστάμενος ήταν στην πόρτα μου ζητώντας να πάω στη συνάντηση, λέγοντάς μου ότι δεν μπορούσα να της πω όχι. Ζούσα περικυκλωμένη από “λευκό προνόμιο”. Ο ρόλος που διαδραμάτιζε αυτή η λευκή γυναίκα σε αυτό το ρατσιστικό και σεξιστικό περιβάλλον ήταν πολύ ξεκάθαρος. Αυτή αποφάσιζε αν θα ανανεωθεί το συμβόλαιό σου, όπως έμαθε με τον σκληρό τρόπο ο Κενυάτης συνάδελφός μου. Δεν μπορώ να απαριθμήσω πόσες φορές με φώναζαν μετά τη δουλειά και βομβαρδιζόμουν από προσωπικές επιθέσεις, επειδή ένα πράγμα δεν είχε εκτελεσθεί εκείνη την ημέρα. Και αλίμονο αν κάποιος σε άλλο τμήμα συνέχαιρε τις προσπάθειές σου.

Οι συναντήσεις προσωπικού έγιναν προβλέψιμες. Ο προϊστάμενος εξέφραζε διαρκώς εχθρότητα έναντι των γυναικών μάνατζερ, που ήταν όλες λευκές, και δεν απέφευγε να κάνει σεξιστικά σχόλια για αυτές τις γυναίκες. Ενώ οι περισσότεροι κατώτεροι προϊστάμενοι γνώριζαν την κακομεταχείριση που διέπραττε αυτός ο άνθρωπος, δεν υπήρχε καμία ευκαιρία να αντιμετωπιστεί αυτό. Έτσι, ενώ η δουλειά ήταν ενδιαφέρουσα και μάθαινα πολλά, έπρεπε ως τίμημα να αντιμετωπίζω την άγνοια, το σεξισμό και τον ρατσισμό.

Μετά από έξι μήνες, υπέγραψα σύμβαση σε άλλο τμήμα, αλλά απαίτησε να παραμείνει προϊστάμενός μου. Το να προχωρήσω σε σύμβαση χωρίς την επικύρωσή του τον έκανε να έχει ακόμα χειρότερη συμπεριφορά. Μοιραζόμουν ένα γραφείο με έναν άλλο λευκό άνδρα υπεύθυνο επικοινωνίας, ο οποίος δεχόταν τις κλήσεις του σε ανοιχτή ακρόαση και ο προϊστάμενος μιλούσε για μένα και με αποκαλούσε με κάθε λογής κοσμητικό επίθετο. Έμαθα από άλλους ότι το σχέδιό τους ήταν να με αναγκάσουν να φύγω από μόνη μου, κάτι που φυσικά δεν έπιασε.

Είχα όμως κατασκευάσει ένα ψηφιακό σύστημα από το μηδέν. Ήμουν σε θέση να οικοδομήσω σχέσεις με προσωπικό σε γραφεία χωρών, που συνήθως τρέμουν στην αναφορά του επικεφαλής γραφείου. Όλα αυτά όμως δε σήμαιναν τίποτα, παρά μόνο αν ήμουν ευγνώμων και υπάκουη προς αυτόν τον άνθρωπο. Ως αποτέλεσμα αυτού του κραυγαλέου εκφοβισμού και κακομεταχείρισης, δύο συνάδελφοι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους. Ένας άλλαξε τμήμα και ενός άλλου του αρνήθηκαν να του υπογράψουν σύμβαση, επειδή δεν υπάκουσε τη λευκή επικεφαλής του τμήματος.

Προσπαθήσαμε μάταια να αναφέρουμε αυτόν τον ρατσισμό και το σεξισμό. Μας είπαν φιλικά ανώτερα στελέχη συνάδελφοι ότι ήταν αδύνατο να γίνει κάτι, καθώς “είχε καλές σχέσεις με τα μεγάλα κεφάλια στην κορυφή”. Επίσης, ήταν άχρηστο να πάει κανείς στο Συνήγορο του Πολίτη. Ακόμα και ο μοναδικός νεοφερμένος στο γραφείο ανθρώπινων πόρων με διαβεβαίωσε ότι ήταν άχρηστο να καταθέσω αναφορά ως σύμβουλος, καθώς κινδύνευα να φύγω με κακό ιστορικό.

Με αυτά τα εμπόδια και τους περιορισμούς, αποφάσισα μετά από ένα χρόνο να εγκαταλείψω την οργάνωση, αντί να συνεχίσω να προσπαθώ μάταια για δέουσα επιμέλεια και δικαιοσύνη. Γαμώτο όμως, είχα πέσει σε κατάθλιψη. Οι γυναίκες αποτελούν λιγότερο από το 30% του εργατικού δυναμικού σε μια βιομηχανία, στην οποία οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο, και ελπίζω ότι η συζήτηση γύρω από το #AidToo [6] να αρχίζει να αποκαλύπτει την έκταση του ρατσισμού και της κακομεταχείρισης στον τομέα της ανάπτυξης. Οι υπεύθυνοι πρέπει να εργαστούν για να βρουν λύσεις και ενσωμάτωση, όχι μόνο με την έννοια του αυξανόμενου αριθμού πρόσληψης μειονοτήτων και γυναικών σε ηγετικές θέσεις, αλλά εξασφαλίζοντας ότι υπάρχουν πραγματικές πολιτικές, πρακτικές και λεωφόροι για την πρόληψη τέτοιων καταχρήσεων εξουσίας.

Μια εκδοχή του άρθρου αυτού έχει δημοσιευθεί [7] στο ιστολόγιο African Feminism.