Οι Μετανάστες από την Κεντρική Αμερική βρίσκουν καταφύγιο στο νότιο Μεξικό. Φωτογραφία από τον χρήστη του Flickr Peter Haden (CC BY 2.0).

Για να φθάσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, πολλές μετανάστριες από την Κεντρική Αμερική διασχίζουν το Μεξικό, όπου η γυναικοκτονία και η εξαφάνιση γυναικών έχουν φτάσει σε ανησυχητικά υψηλά επίπεδα. Πολλοί φορείς και θεσμοί είναι υπεύθυνοι για τη βία κατά των γυναικών και των μεταναστών: κυβερνητικοί αξιωματούχοι, λαθρέμποροι και διακινητές ναρκωτικών, καθώς και ιστορικοί, πολιτικοί και κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες όπως η ανισότητα, η διαφθορά, οι αντιμεταναστευτικές πολιτικές, η φτώχεια και η αυξημένη στρατιωτικοποίηση των συνόρων.

Σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, το 80% των γυναικών και κοριτσιών της Κεντρικής Αμερικής που επιχειρούν να διασχίσουν το Μεξικό πέφτουν θύματα βιασμού.

Υπάρχει μια κρίση αγνοούμενων γυναικών στο Μεξικό. Η βία κατά των Μεξικανίδων κυριαρχεί σε πόλεις όπως η Χουάρες και η Πόλη του Μεξικού για χρόνια, όπου αγνοούμενες γυναίκες βρίσκονται δολοφονημένες ή δεν ακούει ποτέ ξανά κανείς γι’ αυτές. Μόνο στην πρωτεύουσα του Μεξικού, 187 αναφορές αγνοούμενων γυναικών υποβλήθηκαν σε τριμηνιαία βάση νωρίτερα εφέτος. Πολλές γυναίκες θεωρούνται θύματα γυναικοκτονίας (όρος για τη βία λόγω φύλου που περιγράφει τη δολοφονία γυναικών, επειδή είναι γυναίκες).

Σε εθνικό επίπεδο, η γυναικοκτονία αυξήθηκε κατά 55% στο Μεξικό από το 1990 έως το 2011. Σύμφωνα με μια έκθεση που εκπόνησε ο ΟΗΕ Γυναικών το 2012, οι περιπτώσεις γυναικοκτονίας στη χώρα αυξάνονται σταθερά από το 2007. Πιο πρόσφατα, το Εθνικό Παρατηρητήριο Γυναικοκτονιών (OCNF), ένας συνασπισμός καταγραφής εγκλημάτων, διαπίστωσε ότι μόνο το 24% των περιπτώσεων διερευνήθηκαν από τις αρχές και ότι το 1,6% κατέληξαν σε καταδίκη το 2012 και το 2013.

Εν τω μεταξύ, η βία κατά των μεταναστριών που διασχίζουν τα νότια σύνορα του Μεξικού προς τα βόρεια προς τις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει λιγότερο εμφανής, με τρομακτικό κόστος. Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας “Τα αόρατα θύματα: Οι μετανάστες εν κινήσει στο Μεξικό (2010)” ανέφερε ότι η σεξουαλική βία συχνά διαπράττεται ως τρόπος πληρωμής για τη διάσχιση των εθνικών συνόρων προς τα βόρεια:

Many criminal gangs appear to use sexual violence as part of the “price” demanded of migrants. According to some experts, the prevalence of rape is such that people smugglers may require women to have a contraceptive injection prior to the journey as a precaution.

Πολλές εγκληματικές συμμορίες φαίνεται να χρησιμοποιούν τη σεξουαλική βία ως μέρος της “τιμής” που ζητείται από τους μετανάστες. Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, η συχνότητα των βιασμών είναι τέτοια, που οι λαθρέμποροι μπορεί να απαιτούν από τις γυναίκες να κάνουν μια αντισυλληπτική ένεση πριν από το ταξίδι ως προφύλαξη.

Οι γυναίκες αντιστέκονται στη βία

Οι ιστορίες σεξουαλικής κακοποίησης έχουν εξαπλωθεί μεταξύ των γυναικών στις χώρες καταγωγής τους και στις κοινότητες και ορισμένες λαμβάνουν μέτρα για να προετοιμαστούν για το ταξίδι προς βορρά. Πολλές κάνουν την αντισυλληπτική μέθοδο Depo-Provera, γνωστή επίσης ως “αντι-μεξικανική” ένεση, για πρόληψη της εγκυμοσύνης. Οι μετανάστριες επίσης ταξιδεύουν σε ομάδες με άλλες γυναίκες για να αισθάνονται ασφαλείς και προστατευμένες.

Και σε όλη τη διάρκεια της μεταναστευτικής διαδρομής, οι μετανάστριες της Κεντρικής Αμερικής λαμβάνουν βοήθεια από εθελοντές μεταναστευτικών ασύλων και άλλων γυναικών.

Στο επόμενο βίντεο για το Διεθνές Κέντρο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Μεταναστών (ισπανικό ακρωνύμιο CIDEHUM), στο πλαίσιο της εκστρατείας «Οι μετανάστριες μετασχηματίζουν τον κόσμο», η Lourdes Martínez Gómez, μια νέα γυναίκα που ζει στο κράτος του Μεξικού, διανέμει σακούλες τροφίμων και εσώρουχα στις γυναίκες που ταξιδεύουν στην κορυφή εμπορικών αμαξοστοιχιών που διασχίζουν τον δήμο Huehuetoca.

Στο βίντεο, η Lourdes λέει:

Las mujeres son un punto a agredir más fácil. Quizá más indefenso que el hombre todavía y más si son mujeres migrantes.

Οι γυναίκες είναι εύκολοι στόχοι. Είναι ίσως πιο ανυπεράσπιστες απ’ ό,τι οι άνδρες και ακόμη περισσότερο αν είναι μετανάστριες.

Ενώ οι μετανάστριες έχουν βρει τρόπους για να προστατευθούν και να λάβουν υποστήριξη από ακτιβιστές, η πρόσβαση στη δικαιοσύνη εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Το Μεξικό έχει υιοθετήσει μια αυστηρή πολιτική κράτησης και απέλασης μεταναστών και η προσέγγιση των αρχών για την αναφορά εγκλημάτων συνιστά μεγάλο ρίσκο.

Η στρατιωτικοποίηση των νότιων συνόρων του Μεξικού είναι αποτέλεσμα της απαίτησης των ΗΠΑ για υποτιθέμενη περιφερειακή ασφάλεια, εμπορικών συμφωνιών όπως η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA) και η πιο πρόσφατη Συμμαχία για την Ευημερία. Η καταστολή κατά της μετανάστευσης από την Κεντρική Αμερική έχει κινητοποιήσει πόρους, κατάρτιση για δυνάμεις ασφαλείας και εξοπλισμό στο πλαίσιο του Σχεδίου των Νότιων Συνόρων. Οι μετανάστριες έχουν αναγκαστεί να υποστούν τρομερή βία ως αποτέλεσμα αυτής της στρατιωτικοποίησης, διασχίζοντας εξαιρετικά επικίνδυνες περιοχές για να αποφύγουν την κράτηση. Τα βόρεια σύνορα του Μεξικού έχουν επίσης περάσει από διαδικασία αυξημένης στρατιωτικοποίησης.

Ιστορικά, οι Κεντροαμερικανοί φεύγουν για να γλιτώσουν από τη βία στις χώρες καταγωγής τους και, πιο πρόσφατα, οι γυναίκες έχουν αντιμετωπίσει αύξηση της βίας λόγω φύλου ενδοοικογενειακά. Σύμφωνα με κείμενο της NACLA, το βόρειο τρίγωνο της Κεντρικής Αμερικής (το οποίο περιλαμβάνει το Ελ Σαλβαδόρ, τη Γουατεμάλα και την Ονδούρα) κατατάσσεται στις πρώτες δέκα χώρες του παγκόσμιου δείκτη των γυναικοκτονιών. Η δολοφονία της Berta Cáceres, περιβαλλοντικής ακτιβίστριας της Ονδούρας και βραβευμένης με το βραβείο για το περιβάλλον Goldman, έδειξε την τρομακτική πραγματικότητα της βίας εναντίον γυναικών και δη ακτιβιστριών στην Κεντρική Αμερική.

Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πιέζουν για αλλαγή πολιτικής για την προστασία των μεταναστριών. Εμπειρογνώμονες έχουν ζητήσει την έκδοση τουριστικής και ανθρωπιστικής βίζας σε μετανάστριες στο Μεξικό για να μετριάσουν τη βία που προκλήθηκε από μια εξαιρετικά στρατιωτικοποιημένη συνοριακή πολιτική και τοπικά καρτέλ ναρκωτικών.

We are concerned about rising number of women on the run in Central America https://t.co/u4JZ0rze9Gpic.twitter.com/gaz1mYCcoK

— UN Refugee Agency (@Refugees) April 5, 2016

Ανησυχούμε για την αύξηση του αριθμού των γυναικών στο δρόμο στην Κεντρική Αμερική

Σε συνέντευξη Τύπου που έγινε το 2016, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ζήτησε μια ενισχυμένη αντίδραση προστασίας και μια περιφερειακή προσέγγιση για την κατανομή της ευθύνης για τη μεταναστευτική κρίση.

“Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες θεωρεί ότι η σημερινή κατάσταση στην Κεντρική Αμερική αποτελεί κρίση προστασίας. Ανησυχούμε ιδιαιτέρως για τον αυξανόμενο αριθμό των ασυνόδευτων παιδιών και των γυναικών στους δρόμους, που αντιμετωπίζουν αναγκαστική στρατολόγηση σε εγκληματικές συμμορίες, βία και δολοφονίες λόγω φύλου”, δήλωσε ο εκπρόσωπος της UNHCR Adrian Edwards.