Ακολουθεί μια εκδοχή αρχικής δημοσίευσης του συνεργάτη του Global Voices, Chai-Khana.org. Κείμενο και φωτογραφίες: Knar Babayan.
Από απόσταση, οι τρεις ναρκαλιευτές φαίνονται το ίδιο: ψηλές μπότες, παντελόνια με βαθιές τσέπες, ειδικό κράνος, προστατευτικό γείσο και γάντια. Πολλοί ντόπιοι στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, μια σχετικά παραδοσιακή κοινωνία, υποθέτουν ότι είναι άνδρες. Αλλά είναι γυναίκες και, όπως οι άνδρες, όταν κατευθύνονται σε πιθανά ναρκοπέδια, το κάνουν για να βοηθήσουν τις οικογένειές τους να επιβιώσουν.
«Το κάνω για την οικογένειά μου, για να δώσω στα παιδιά μου ένα ασφαλές και καλύτερο μέλλον», εξηγεί η 38χρονη Kristine Khachatryan, παντρεμένη μητέρα τριών αγοριών, ηλικίας 6 έως 18 ετών.
Επί χρόνια μετά τη σύγκρουση με τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν στις αρχές της δεκαετίας του '90, το Ναγκόρνο Καραμπάχ συστηματικά δημοσίευε ειδήσεις για 20 ή περισσότερες απώλειες αμάχων κάθε χρόνο από νάρκες και μη εκραγέντα όπλα.
Η Halo Trust, μια βρετανική οργάνωση εκκαθάρισης ναρκών, που λειτουργεί στην περιοχή εδώ και 18 χρόνια, τώρα δηλώνει ότι το Καραμπάχ είναι 90% καθαρό από νάρκες, αλλά υφίσταται ακόμα πιθανή απειλή. Μόλις το Μάρτιο που πέρασε, μια έκρηξη ναρκών στην περιοχή Martakert κόστισε τις ζωές τριών ναρκαλιευτών και τον τραυματισμό δύο χωρικών.
Η αποναρκοθέτηση δεν είναι εύκολη απόφαση. Όμως, πριν από τρία χρόνια, όταν η Halo Trust άρχισε να προσλαμβάνει τις πρώτες ναρκαλιεύτριες, αποφάσισε να δηλώσει συμμετοχή και η Khachatryan, λογίστρια του συμβουλίου του χωριού από το Artashavi, 80 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της κύριας πόλης του Καραμπάχ, Στεπανακέρτ.
Το έκανε “από περιέργεια” – το 2013, δύο εκρήξεις ναρκών κοντά στο Artashavi τραυμάτισαν αρκετούς ντόπιους – αλλά και από οικονομική ανάγκη.
Ο σύζυγος της Khachatryan, ο Garik Ohanjanyan, πρώην δάσκαλος, ήταν άνεργος.
Η δουλειά ως ναρκαλιευτής με μισθό περίπου 225.000 ντραμ (περίπου 464 δολάρια) και ασφάλιση σχεδόν τετραπλασίασε το εισόδημά της.
Μόλις πιστοποιήθηκε, όμως, δεν περίμενε να παραμείνει στη δουλειά για πολύ. Αποδέχτηκε τη θέση, δεδομένου ότι το πρώτο πεδίο αποναρκοθέτησης ήταν κοντά στο Artashavi, με εύκολη πρόσβαση στην οικογένειά της.
“Φυσικά, ανησυχούσα αρχικά”, θυμάται, “αλλά αργότερα κατάλαβα ότι δεν υπάρχει κακή δουλειά. Υπάρχουν μόνο κακοί άνθρωποι. Και τώρα είμαι περήφανη που κάνω μια μεγάλη και σημαντική ανθρωπιστική δουλειά”.
Το γεγονός ότι ήταν επίσης πρωτοπόρα δεν το σκέφτηκε ποτέ.
“Πριν γίνω ναρκαλιεύτρια, ποτέ δεν σκέφτηκα ότι ήταν ‘ανδρική’ δουλειά ή πώς θα εργαζόμουν σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο”, συνεχίζει η Khachatryan.
“Έχεις τελείως διαφορετικά πράγματα στο μυαλό σου, όταν μπαίνεις σε ένα ναρκοπέδιο”, όπως καθημερινά πράγματα ρουτίνας ή την οικογένειά σου, προσθέτει.
Οι 11 ναρκαλιεύτριες της Halo Trust εργάζονται σε τρεις ομάδες, η καθεμία με άνδρα αρχηγό. Η οργάνωση σκοπεύει να εκπαιδεύσει τις γυναίκες ως αρχηγούς ομάδων και οδηγούς, λέει η συντονίστρια του προγράμματος Anna Israelyan.
Περνούν από Δευτέρα έως Παρασκευή στο πεδίο. Η μετάβαση στη βάση, ένα νοικιασμένο σπίτι σε ένα χωριό ή πόλη, μπορεί να πάρει χρόνο στους δύσβατους δρόμους του Καραμπάχ: δύο ώρες για 65 χιλιόμετρα με ταξί, για παράδειγμα. Δημόσια συγκοινωνία δεν υπάρχει πάντα.
Η ημέρα της Khachatryan ξεκινά στις 7 το πρωί κάθε Δευτέρα. Ήδη ντυμένη για επιτόπια εργασία, γρήγορα ελέγχει τον εξοπλισμό αφαίρεσης ναρκών και πίνει ένα φλιτζάνι τσάι ή καφέ, ενώ βγαίνει έξω από την πόρτα.
Κατά την απουσία της, ο σύζυγος και οι γιοι της, ο 18χρονος Gor, ο 16χρονος Tigran και ο εξάχρονος Nairi, έπρεπε να μάθουν να καθαρίζουν το σπίτι, να μαγειρεύουν, να πλένουν πιάτα και να χρησιμοποιούν το πλυντήριο.
Ο σύζυγος της Khachatryan και οι τρεις γιοι ασχολούνται με τα οικιακά, όσο η ίδια είναι εκτός σπιτιού κατά τη διάρκεια της εβδομάδας απομακρύνοντας νάρκες.
Την επόμενη χρονιά, όταν ο μεγαλύτερος γιος της, ο 18χρονος Gor, μεταβεί στο Στεπανακέρτ για τη διετή υποχρεωτική στρατιωτική του θητεία, θέλει να τον ακολουθήσουν και οι δυο μικρότεροι γιοι, ώστε να μπορούν να βλέπουν ο ένας τον άλλο και να έχουν πρόσβαση σε περισσότερα αθλήματα.
Τα αγόρια εξακολουθούν να μην πιστεύουν ότι η αποναρκοθέτηση είναι κατάλληλη δουλειά για μια γυναίκα, αλλά είναι περήφανοι για τη μητέρα τους, όταν εμφανίζεται στις ειδήσεις.
Η Khachatryan παραδέχεται: «Δεν αισθάνομαι πάντα αρμονικά ως γυναίκα, μητέρα και ναρκαλιεύτρια». Θα ήθελε να οργανώσει την εργασία της, έτσι ώστε να έχει περισσότερο χρόνο για την οικογένειά της. Ιδιαίτερα για τον μικρότερο γιο της, ο οποίος ήταν μόλις τριών ετών, όταν ξεκίνησε την αποναρκοθέτηση.
Παρόλ’ αυτά, πιστεύει ότι “οι γυναίκες δεν είναι κατώτερες από τους άνδρες επαγγελματικά”.
Για μερικούς ανθρώπους, όμως, η έκρηξη ναρκών τον Μάρτιο ήταν μια προειδοποίηση ότι ήταν καιρός να αλλάξει το επάγγελμά της. Πολλοί φίλοι και συγγενείς άρχισαν να τηλεφωνούν και να ρωτούν αν θα άφηνε τη δουλειά της, λέει η Khachatryan.
“Ειλικρινά, δεν είχα κανέναν φόβο να μπω σε ναρκοπέδιο μετά το ατύχημα”, εξηγεί. “Ήταν πολύ οδυνηρό για μένα ως ανθρώπινο ον και είχα αίσθηση τεράστιας ευθύνης να συνεχίσω τη δουλειά των φίλων μου”.
Προτίθεται να παραμείνει στη δουλειά.