Η δράση “Limity jsme my” κλείνει το ορυχείο λιγνίτη Μπιλίνα το 2017. Φωτογραφία: Ondřej Bratoň / Limity jsme my

Αυτό το άρθρο βασίζεται σε κείμενο, που δημοσιεύθηκε αρχικά στο 350.org ως μέρος μιας συνεργασίας με το Global Voices. Γράφτηκε από τους Radek Kubala, Josef Patočka και Antonie Bernardová του συνασπισμού τσεχικής δικαιοσύνης για το κλίμα “Limity jsme my”.

Το Λιμπκόβιτσε θα μπορούσε να είναι ένα πολύ ευχάριστο μέρος για να ζήσεις. Κατά μήκος ενός ρέματος στους πρόποδες των μεγαλοπρεπών μεταλλευτικών ορέων, που διαχωρίζουν την Τσεχική Βοημία από τη Γερμανική Σαξονία, το χωριό φιλοξενούσε αρκετές εκατοντάδες ανθρώπους. Είχε το δικό του αρτοποιείο, ένα τυπικό εξοχικό πανδοχείο και, σύμφωνα με πληροφορίες, ένα αρκετά ισχυρό κοινοτικό πνεύμα.

Δυστυχώς, το Λιμπκόβιτσε δεν υπάρχει πια. Ακολούθησε τη μοίρα δεκάδων άλλων κωμοπόλεων και χωριών στη λεκάνη της Βόρειας Βοημίας, που καταστράφηκαν για να υποχωρήσουν σε γιγάντιους λάκκους λιγνίτη.

Οι άνθρωποι του Λιμπκόβιτσε ήταν οι τελευταίοι, που έφυγαν. Η πόλη ισοπεδώθηκε το 1992 και το 1993, παρά την έντονη αντίσταση από την τοπική κοινότητα και το νεογέννητο περιβαλλοντικό κίνημα. Ήταν μια κλήση αφύπνισης στην πραγματικότητα ότι οι νέες δημοκρατικές συνθήκες δεν επρόκειτο να κάνουν τα πάντα τέλεια. Αυτοί και η πόλη τους παραμένουν σύμβολο του τιμήματος, που αναλαμβάνει η βιομηχανία άνθρακα ενάντια στο περιβάλλον και τους ανθρώπους του.

Καταστροφή της ανοιχτής εξόρυξης στην Τσεχική Δημοκρατία. Φωτογραφία: Majda Slámová / Limity jsme my

Σήμερα, μόλις λίγα λεπτά με τα πόδια από το σημείο που βρισκόταν το χωριό, μια νέα γενιά ακτιβιστών για την κλιματική δικαιοσύνη οργανώνει το κίνημα εναντίον του άνθρακα Klimakemp, πλέον στο δεύτερο έτος. Αντιλαμβανόμαστε το γεγονός ότι, παρά αυτήν την οδυνηρή ιστορία, η Τσεχική Δημοκρατία (μαζί με τη Γερμανία και την Πολωνία) παραμένει ένας από τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας άνθρακα της Ευρώπης.

Η τσεχική κυβέρνηση σκοπεύει να συνεχίσει την εξόρυξη και την καύση αυτού του καυσίμου καταστροφέα του κλίματος στο δεύτερο μισό αυτού του αιώνα. Περισσότερο από το ήμισυ της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας προέρχεται από άνθρακα. Εξαιτίας αυτού, η Τσεχική Δημοκρατία παραμένει μία από τις χώρες με τις μεγαλύτερες εκπομπές CO2 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσον αφορά τις κατά κεφαλή εκπομπές. Μοιράζεται την τέταρτη θέση της με τις Κάτω Χώρες. Παρά το γεγονός ότι είναι επίσης ένας από τους μεγαλύτερους καθαρούς εξαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας στην ήπειρο, συνεχίζει να λειτουργεί δεκάδες παλιούς, παρωχημένους σταθμούς παραγωγής ενέργειας από τις δεκαετίες του '70 και '80. Η ετήσια παραγωγή τους αντιστοιχεί σχεδόν ακριβώς στην ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας, που εξάγεται κάθε χρόνο.

Το 2015, καθώς ο κόσμος ετοιμάζεται για τη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα στο Παρίσι, η τότε κυβερνώσα κυβέρνηση πρότεινε ακόμη και να πάει αυτή τη φρενίτιδα ορυκτών καυσίμων ένα βήμα παραπέρα και να άρει τα “όρια” από την εξόρυξη. Αυτά τα όρια είχαν τεθεί από την πρώτη δημοκρατική κυβέρνηση τη δεκαετία του '90 για να προστατευτούν οι κατοικίες των τοπικών κοινοτήτων σε περιοχές εξόρυξης. Αυτό το μέτρο δεν θα οδηγούσε μόνο στην απελευθέρωση περισσότερου άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά και στην καταστροφή του Χόρνι Γίρζετιν, μιας πόλης με περισσότερους από 2.000 κατοίκους.

Διαμαρτυρίες ξέσπασαν σε όλη τη χώρα, με επικεφαλής έναν συνασπισμό ντόπιων, περιβαλλοντικών ΜΚΟ και τη νέα πρωτοβουλία “Limity jsme my” [Είμαστε τα όρια], στην οποία λαμβάναμε μέρος. Λίγες μόλις εβδομάδες πριν από την υπογραφή της συμφωνίας για το κλίμα στο Παρίσι, ο Πρωθυπουργός Μποχουσλάβ Σομπότκα και η κυβέρνησή του αποφάσισαν να σώσουν το Χόρνι Γίρζετιν από την κατεδάφιση, αλλά αποφάσισαν να επεκτείνουν το κοντινό ορυχείο Μπίλινα με άλλα 150 εκατομμύρια τόνους άνθρακα. Οι εορτασμοί ήταν μάλλον πικροί.

Limity jsme my – Είμαστε τα όρια. Φωτογραφία: Majda Slámová / Limity jsme my

Ταυτοχρόνως ενεργοποιημένοι και εξοργισμένοι από αυτήν τη μερική νίκη, αποφασίσαμε να μετατρέψουμε την πρωτοβουλία μας σε μια μόνιμη πλατφόρμα και να χτίσουμε ένα κίνημα μακροπρόθεσμο. Την άνοιξη του 2016, υποστηρίξαμε τον αγώνα για την αποτροπή της πώλησης ορυχείων λιγνίτη στην περιοχή του Λάουσιτς της Ανατολικής Γερμανίας στην τσεχική εταιρεία EPH.

Διοργανώσαμε μια αποστολή στο στρατόπεδο για το κλίμα, που δημιουργήθηκε από τοπικές πρωτοβουλίες εκεί, και αντλήσαμε έμπνευση από τις επιτυχημένες δράσεις Ende Gelände, οι οποίες ήταν μέρος του κύματος πολιτικής ανυπακοής Break Free. Την τελευταία ημέρα των αποκλεισμών των σιδηροδρόμων, ένας σταθμός παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος έκλεισε σχεδόν εντελώς, ενώ ταυτόχρονα έφτασαν τα νέα ότι η Γερμανία – για λίγες ώρες – για πρώτη φορά στην ιστορία παρήγαγε ηλεκτρική ενέργεια από σχεδόν μόνο ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μια εξαιρετικά συμβολική στιγμή.

Δράση της Limit jsme my το 2017. Φωτογραφία: Majda Slámová / Limit jsme my

Πίσω στην πατρίδα, ξεκινήσαμε μια διαδικασία προετοιμασίας, που κράτησε έναν χρόνο, για να δημιουργήσουμε το πρώτο Klimakemp στην ιστορία της Τσεχικής Δημοκρατίας, το οποίο ανακοινώσαμε στην 25η επέτειο από την καθιέρωση των “ορίων” εξόρυξης. Η δήλωσή μας έγραφε: “Τα όρια δεν είναι αρκετά, θέλουμε ένα τέλος στην εποχή του άνθρακα”. Επισημαίναμε τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, ζητήσαμε να ανατραπεί η απόφαση για τη Μπίλινα και να κλείσουν οι παλαιότεροι σταθμοί παραγωγής ενέργειας και ζητήσαμε δράσεις ειρηνικής πολιτικής ανυπακοής για να αμφισβητηθεί η κυβερνητική πολιτική.

Θέλαμε να συμπληρώσουμε το έργο των μεγαλύτερων συμμάχων και των ΜΚΟ και να φέρουμε νέες προσεγγίσεις στις πολιτικές του κινήματος. Γι’ αυτό, διοργανώσαμε το πρώτο Klimakemp με έντονα οριζόντιο τρόπο, το οποίο άνοιξε τη διαδικασία για όλους όσοι ήθελαν να συμμετάσχουν.

Η αυτο-οργανωμένη κατασκήνωση πραγματοποιήθηκε τελικά στα μέσα του 2017 στο συμβολικά σημαντικό σκηνικό της νικηφόρας κοινότητας του Χόρνι Γίρζετιν. Συγκέντρωσε 300 άτομα από την περιοχή, από όλη τη χώρα και από όλη την Ευρώπη, συνδέοντας ομάδες από καθιερωμένες περιβαλλοντικές οργανώσεις με πρωτοβουλίες κατά του ρατσισμού και για “δικαίωμα στην πόλη”. Πάνω από πέντε ημέρες, η κατασκήνωση παρείχε χώρο για συμβίωση, συν-εορτασμό και συμμετοχή σε δράσεις.

Εκατόν πενήντα άτομα καταλάμβαναν το επεκτεινόμενο ορυχείο Μπίλινα. Αυτή η ενδυναμωτική δράση της μη βίαιης πολιτικής ανυπακοής σταμάτησε την εξόρυξη άνθρακα και άσκησε πίεση για το ζήτημα της αλλαγής του κλίματος και το αίτημά μας για ένα μέλλον χωρίς ορυκτά καύσιμα στην πρώτη γραμμή της συζήτησης.

Η Limity jsme my έκλεισε το ορυχείο Μπίλινα το 2017. Φωτογραφία: Petr Zewlák Vrabec / Limity jsme my

Υποσχεθήκαμε ότι θα επιστρέφαμε. Κι είμαστε εδώ. Καθώς η κλιματική κρίση βαθαίνει, η σύνδεση μεταξύ ακραίων καιρικών συνθηκών, τοπικών αγώνων ενάντια στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, της κρατικής πολιτικής και της διεθνούς χρηματοδότησης είναι ζωτικής σημασίας. Οι άνθρωποι στο Παρντούμπιτσε αντιτίθενται στην παράταση της διάρκειας ζωής του σταθμού Χβαλέτιτσε. Οι άνθρωποι στην περιοχή του Λίμπερετς παλεύουν για το νερό τους, το οποίο τα ορυχεία τους στερούν. Και οι ντόπιοι στο Βορρά αγωνίζονται ενάντια στην περαιτέρω άντληση άνθρακα.

Ένας σημαντικός αγώνας είναι μπροστά μας. Οι εταιρείες ενέργειας θα προσπαθήσουν να αποφύγουν τους νέους ευρωπαϊκούς κανονισμούς εκπομπών (BREF) και η τσεχική κυβέρνηση τους επέτρεψε να υποβάλουν αίτηση για εξαιρέσεις. Τα επόμενα χρόνια, αυτές οι επιχειρήσεις κοινής ωφελείας θα πρέπει είτε να τροποποιηθούν είτε να κλείσουν σύμφωνα με την εθνική ενεργειακή στρατηγική.

Σημαντική πίεση από ιδιωτικές εταιρείες εξόρυξης άνθρακα, όπως η Severní Energetická ή η EPH, μάλλον για να τις ιδιωτικοποιήσουν και να μετασκευαστούν, πρέπει να αντιμετωπιστεί από την αντιπολίτευση. Τα επόμενα χρόνια θα είναι αποφασιστικής σημασίας και οι διεθνείς συνδέσεις και αλληλεγγύη μπορούν να αποδειχθούν ζωτικής σημασίας για να αποτρέψουν τις διεθνείς τράπεζες από το δανεισμό χρημάτων σε εταιρείες, εάν προχωρήσουν οι ιδιωτικοποιήσεις.

Το δεύτερο Klimakemp από τις 27 Ιουνίου έως την 1η Ιουλίου θα συγκεντρώσει ανθρώπους από όλο τον κόσμο για να αμφισβητήσουν και πάλι τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Με τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να μπλοκάρουν τον φαύλο κύκλο της ενέργειας άνθρακα και της πυρηνικής ενέργειας, η οικοδόμηση ενός ισχυρού διασυνοριακού κλίματος φαίνεται πιο σημαντική από ποτέ.