[1]Η Nicola Rothon και η Helen Bicknell, οι μητέρες της Satya. Στιγμιότυπο από το σύντομο ντοκιμαντέρ “Satya: The Case of Helen and Nicola”. Κοινοποιημένο από το “bo2 studio” στο Youtube.
Με πέντε ψήφους υπέρ και τρεις κατά, οι δικαστές του Συνταγματικού Δικαστηρίου του Ισημερινού αναγνώρισαν [2] το δικαίωμα στην ταυτότητα των παιδιών με γονείς του ίδιου φύλου σε αυτό που είναι γνωστό στη χώρα ως Υπόθεση Satya [3].
Η Satya είναι το παιδί της Nicola Rothon και της Helen Bicknell, δύο Βρετανίδων που ζουν στον Ισημερινό, οι οποίες έχουν κάνει πολιτικό γάμο [4] και συνέλαβαν το παιδί τους μέσω τεχνητής γονιμοποίησης.
Ωστόσο, η γέννηση της Satya το 2012 έφερε μαζί της μια νομική μάχη [5]. Στον Ισημερινό, όπως και σε άλλες ισπανόφωνες χώρες, συνηθίζεται οι άνθρωποι να έχουν δύο επώνυμα: στην περίπτωση των ετεροφυλόφιλων ζευγαριών, ένα επώνυμο από τον πατέρα και ένα από τη μητέρα.
Αλλά όταν οι Rothon και Bicknell προσπάθησαν να καταχωρήσουν το παιδί τους με τα δύο επώνυμά τους, το Ληξιαρχείο του Ισημερινού αρνήθηκε.
Έξι χρόνια αργότερα, μετά από νομικές καταγγελίες, συζητήσεις και πολυάριθμες συζητήσεις σε πολίτες και παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης [6], το δικαστήριο αποφάσισε στις αρχές Ιουνίου του 2018 ότι το Ληξιαρχείο πρέπει να καταχωρίσει τη Satya με τα επώνυμα και των δύο μητέρων της.
Η απόφαση προκάλεσε [7] πολλές διαφορετικές αντιδράσεις [8] στο διαδίκτυο. Σε ιστότοπους όπως το Medium, για παράδειγμα, οι παρατηρητές θεώρησαν ότι η ιστορία της Satya θα επαναληφθεί σε όλη την ιστορία των πολιτικών δικαιωμάτων στον Ισημερινό.
Ο εμπειρογνώμονας ανθρωπίνων δικαιωμάτων Patricio Benalcázar Alarcón τόνισε [9] ότι οι αντιδράσεις των εργαζομένων στο Ληξιαρχείο αντικατόπτριζαν τον τρόπο με τον οποίο η υπόθεση αμφισβήτησε τα ετεροκανονικά πρότυπα που είχαν γίνει αποδεκτά ως “φυσιολογικά” σε όλη την ιστορία της χώρας:
La Corte Constitucional al resolver la acción extraordinaria de protección, da un paso trascendente y transformador frente a las estructuras culturales, jurídicas, ideológicas y políticas que sostuvieron un régimen de discriminación […] por su parte, Satya, Helen y Nicola a través de su sueño de vivir la simple y tierna felicidad de una familia, rompen materialmente siglos de exclusión y plantean a la sociedad la legítima presencia de la diversa condición humana.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο που εκτελεί αυτή την ασυνήθιστη πράξη προστασίας είναι ένα σημαντικό και μετασχηματιστικό βήμα που λαμβάνεται υπό το πρίσμα των πολιτιστικών, δικαστικών, ιδεολογικών και πολιτικών δομών που υποστηρίζουν ένα σύστημα διακρίσεων […] από την πλευρά τους, η Satya, η Helen και η Nicola, μέσα από το όνειρό τους να έχουν την απλή και τρυφερή ευτυχία μιας οικογένειας, έσπασαν εμπόδια αποκλεισμού και καθιέρωσαν τη νόμιμη παρουσία της διαφορετικής ανθρώπινης κατάστασης.
Μία περίπτωση από τις πολλές
Στον Ισημερινό υπάρχουν οικογένειες ομόφυλων γονέων [10], αλλά η αορατότητά τους στον νόμο προκαλεί σταθερά προβλήματα. Εάν, για παράδειγμα, ένας από τους γονείς πεθάνει και το παιδί δεν μοιράζεται το επώνυμο του επιζώντος γονέα, ο γονέας αυτός χάνει όλα τα γονικά δικαιώματα [11] στο παιδί, καθώς δεν είναι νόμιμα εγγεγραμμένοι ως γονέας και παιδί. Αυτή η πραγματικότητα μπορεί ακόμη και να οδηγήσει στην υιοθεσία του παιδιού από το κράτος.
Οι συνέπειες του χωρισμού των γονέων μπορούν να συνεπάγονται την απώλεια των γονικών δικαιωμάτων και η πρόσβαση σε διατροφή, επίσκεψη και άλλα μπορεί να περιοριστεί λόγω των νόμιμων δικαιωμάτων κληρονομιάς και ταυτότητας.
Συνολικά, αυτές οι αβεβαιότητες οφείλονται στο γεγονός ότι οι οικογένειες ομοφυλοφίλων δεν έχουν ίσα δικαιώματα από τη νομοθεσία. Συνεπώς, από τους συντάκτες της ιστοσελίδας Andes [12], η απόφαση του δικαστηρίου είναι σημαντική:
Es, además, una forma de reconocer una situación social que se da de hecho y cuyo desconocimiento oficial no hace sino llevar a niños, niñas y adolescentes que se crían en familias no convencionales a no gozar de la protección que deben proveer el Estado, la sociedad y la familia para lograr su desarrollo integral.
Είναι, επίσης, ένας τρόπος αναγνώρισης μιας κοινωνικής κατάστασης που συμβαίνει, στην πραγματικότητα, στην οποία οι άσχετοι αξιωματούχοι δεν κάνουν τίποτα παρά να απομακρύνουν αγόρια, κορίτσια και έφηβους που μεγαλώνουν σε μη συμβατικά νοικοκυριά όπου δεν έχουν την προστασία που θα πρέπει από το κράτος, την κοινωνία ή την οικογένεια να επιτύχουν την πλήρη ανάπτυξή τους.
Άλλοι αναλυτές που μελετούν την υπόθεση Satya [13] υποστηρίζουν ότι η σημασία της δεν έχει φανεί ακόμη:
El #casoSatya [14] tiene una importancia que aún no logramos dimensionar. Acá lo ponemos en #Contexto [15]. https://t.co/rb0DTaIjaH [16]
— GK (@GKcityec) June 12, 2018 [17]
Η υπόθεση Satya έχει σημασία που ακόμα δεν μπορούμε να υπολογίσουμε. Εδώ το βάζουμε στο γενικό πλαίσιο.
Μόνο η αρχή
Φαίνεται ότι η απόφαση του δικαστηρίου θα είναι αποκλειστικά για την περίπτωση αυτή και ότι η Εθνοσυνέλευση θα έχει ένα χρόνο για να δημιουργήσει νέα νομοθεσία γύρω από αυτό το κενό. Προς το παρόν, έχουμε δημόσιες συγγνώμες από το Ληξιαρχείο [18] όπως αναμενόταν, καθώς και κυρώσεις στους εργαζόμενους που αρνήθηκαν να καταχωρήσουν τη Satya. Εκείνοι που ακολουθούν την υπόθεση αναμένουν ότι το νομοθετικό όργανο θα χρησιμοποιήσει την απόφαση της υπόθεσης Satya ως οδηγό για τον καθορισμό ενός νέου προτύπου που θα αναγνωρίζει για το σύνταγμα της χώρας, το δικαίωμα στην ταυτότητα, την ισότητα ενώπιον του νόμου και τα βασικά σημεία ενδιαφέροντος της υπόθεσης: τα δικαιώματα των παιδιών που ανήκουν σε οικογένειες γονέων ομοφυλοφίλων.
Ξεκινώντας με ένα συνταγματικό δημοψήφισμα το 2008 [19], το νομικό πλαίσιο για τα μέλη της λεσβιακής, ομοφυλοφιλικής, αμφιφυλόφιλης και διαφυλετικής κοινότητας (ΛΟΑΤΙ) στον Ισημερινό έχει επεκταθεί τα τελευταία χρόνια. Αυτή η μεταρρύθμιση αναγνώρισε ποικίλες οικογένειες με την ευρεία έννοια, τη διαφορά μεταξύ ταυτότητας και σεξουαλικού προσανατολισμού, και καθολικά πολιτικά συνδικάτα, μεταξύ άλλων.
Παρόλα αυτά, μετά από μια δεκαετία με το νέο σύνταγμα του Ισημερινού στη θέση του, εξακολουθούν να υφίστανται κοινωνικές προδιαγραφές που διακρίνουν τα μέλη της ΛΟΑΤΙ κοινότητας και τους εμποδίζουν να ασκούν τα δικαιώματά τους, καθιστώντας τα λιγότερο ορατά.
Ένα σύντομο ντοκιμαντέρ [1] με τίτλο “Satya: The Case of Helen and Nicola” φωτίζει την πολυπλοκότητα της συζήτησης. Οι ακτιβιστές των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΙ, οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εκπρόσωποι των ομάδων που αντιτίθενται στην αναγνώριση της Satya ως κορίτσι με δύο μητέρες συμμετείχαν στην παραγωγή της ταινίας.
Στην περίπτωση των τελευταίων, λένε ότι ο λόγος της αντιπολίτευσής τους δεν οφείλεται σε θρησκευτικούς λόγους αλλά σε “ανθρωπολογικούς λόγους”: επιδιώκουν να υπερασπιστούν τον “σεβασμό των νόμων της φύσης” και την “ισορροπία” που προέρχεται από την εκπαίδευση που δίνεται από οικογένειες φτιαγμένες από έναν άνδρα και μία γυναίκα.
Αντίθετα, οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποστηρίζουν ότι είναι σημαντικό να εξετάζουμε και άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν, όπως η ψήφος των γυναικών — η οποία για πολλούς ήταν αδιανόητη λιγότερο από έναν αιώνα πριν — και η συλλογική κοινωνική πρόοδος. Επιδιώκουν για τον Ισημερινό να ενταχθεί στην παγκόσμια τάση στην οποία η ισότητα καθίσταται ο κανόνας μέσω της επίσημης αναγνώρισης των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων, ιδιαίτερα εκείνων που δεν αναγνωρίζονται στις πατριαρχικές ή ετεροκανονικές κοινωνίες και των οποίων τα δικαιώματα θα μπορούσαν να απειλούνται από το νόμο.
Ο Danilo Marzano, μέλος της ΛΟΑΤΙ κοινότητας που του είχαν πάρει συνέντευξη για το ντοκιμαντέρ κατά τη διάρκεια μιας από τις ομιλίες για τη στήριξη των Satya, Nicola, και Helen, δήλωσε:
“En realidad hoy más que un deseo personal es un deseo colectivo. […] Necesitamos estar incluidos dentro de los beneficios constitucionales como ciudadanos de primera categoría. No es solamente el caso de Satya […Es] importante reconocer constitucionalmente el derecho de las familias homoparentales; que tanto hombres como mujeres de las poblaciones del LGBTI podamos tener derecho a conformar nuestras propias familias […] derecho al desarrollo de la libre personalidad de amar [más aún al estar bajo la protección de una constitución] supuestamente tan de avanzada […] tan progresista [Algo que, sin embargo] no ha sido cierto.
Στην πραγματικότητα, [η αναγνώριση των διαφορετικών οικογενειών] είναι περισσότερο συλλογική επιθυμία παρά ατομική. […] Πρέπει να συμπεριληφθούμε στα ίδια συνταγματικά οφέλη [όπως όλοι οι άλλοι, και] ως πολίτες πρώτης κατηγορίας. Δεν είναι μόνο η υπόθεση Satya [… Είναι] σημαντικό να αναγνωρίσουμε νομικά τα δικαιώματα των οικογενειών με γονείς του ίδιου φύλου. Ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες στον πληθυσμό των ΛΟΑΤΙ θα μπορούμε να έχουμε το δικαίωμα να διαμορφώνουμε τις δικές μας οικογένειες […] το δικαίωμα να αναπτύσσουμε την ατομική μας ελευθερία στην αγάπη [ακόμα περισσότερο όταν προστατευόμαστε από ένα σύνταγμα που υποτίθεται ότι είναι τόσο προηγμένο […] τόσο προοδευτικό. [Κάτι που, παρόλα αυτά] δεν είναι αλήθεια.
Η υπεράσπιση αυτών των δικαιωμάτων αποκτά μεγαλύτερη σημασία ενόψει των ευρημάτων του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικής και Απογραφής [20] (NISC), τα οποία αποκαλύπτουν ανησυχητικά επίπεδα διακρίσεων και βίας: “Από όλα τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας που ερωτήθηκαν, το 70,9% ανέφεραν ότι είχαν υποστεί διακρίσεις στο οικιακό περιβάλλον τους.”
Και από αυτό το ποσοστό, “το 72,1% βιώνει τον έλεγχο, το 74,1% βιώνει κάποιο είδος επιβολής, το 65,9% έχει υποστεί απόρριψη και το 61,4% έχει υποστεί βία”.