Η Holboellia latifolia γνωστή και ως “αμπελολουκάνικο”. Φωτογραφία από τον χρήστη peganum του Flickr  . (CC BY-SA 2.0)

Το φυτό αμπελολουκάνικο, πολύ δημοφιλές στους κηπουρούς στη Ηνωμένο Βασίλειο, προέρχεται από τις ζούγκλες του Νεπάλ, όμως παραμένει σχετικά άγνωστο εκεί λόγω της έλλειψης ενημέρωσης και σωστής προώθησης. Οι Νεπαλέζοι και οι Ινδοί βοτανολόγοι προσπαθούν τώρα να ρίξουν λίγο φως στο αρωματικό μα προ πολλού ξεχασμένο αναρριχητικό φυτό μέσω έρευνας και υποστήριξης.

Το Νεπάλ διαθέτει αρχεία 6.000 ειδών καλλωπιστικών φυτών (περίπου τέσσερις φορές περισσότερα απ’ ό,τι στο Η.Β.), ενώ οι ειδικοί βοτανολόγοι αναμένουν τον αριθμό αυτόν να φτάσει τα 6.600 είδη, όταν περισσότερες απομακρυσμένες περιοχές εξερευνηθούν πλήρως. Το Νεπάλ κατέχει το 2,8% του συνολικού αριθμού ειδών φυτών στον κόσμο και το μερίδιο του στα καλλωπιστικά φυτά είναι επίσης περίπου στο 2,8% του παγκόσμιου συνόλου.

Αποκαλούμενο ως “Gufala” στο Νεπάλ, το αμπελολουκάνικο ιθαγενές στα Ιμαλάια και το όνομά του προέρχεται από τα κοκκινωπά-πορφυρά και βρώσιμα φρούτα του σε σχήμα λουκάνικου. Τα γλυκά αρωματισμένα πορφυρά άνθη του σε σχήμα καμπάνας κάνουν το φυτό αυτό σαγηνευτικό για όλους τους κηπουρούς. Το αναρριχητικό φυτό βρίσκεται στα δάση, τα θαμνώδη μέρη και τις σκιερές χαράδρες των Ιμαλαΐων, που εκτείνονται από το Πακιστάν μέχρι τη νοτιοδυτική Κίνα σε υψόμετρο των 1.500-4000 μέτρων.

Κατά την παράδοση, το κλήμα θεωρείται πως είναι αποτελεσματικό κατά των ρευματισμών (περιοχή Σικκίμ, Ινδία) και ο μίσχος του, όταν λυγίζεται σε σχήμα βραχιολιού, πιστεύεται πως θεραπεύει ορθοπεδικά προβλήματα (Νταρτζίλινγκ, Ινδία).

Το κηπουρικό ιστολόγιο The Frustrated Gardener [ΣτΜ: ο απογοητευμένος κηπουρός], από τον Dan Cooper, εξηγεί τα μοναδικά θαύματα αυτού του αρωματικού “αειθαλούς αναρριχητικού”:

Το Holboellia latifolia είναι ένα εκπληκτικό αειθαλές αναρριχητικό εάν θέλετε να καλύψετε έναν τοίχο ή μια πέργκολα στα γρήγορα…Αυτό που κάνει την Holboellia ιδιαίτερα ποθητή είναι τα ασήμαντα μεν αλλά υπέροχα αρωματισμένα λουλούδια της που εμφανίζονται στην αρχή της άνοιξης και διαρκούν για πολλές βδομάδες. Τα σχετικά πράσινα αρσενικά λουλούδια και τα ροζ θηλυκά εμφανίζονται σε ένα μάτσο κατά μήκος των δίδυμων μίσχων. Γεμίζουν τον κήπο με ένα άρωμα γαρδένιας, ιδιαίτερα έντονο κατά τις θερμές περιόδους. Το μόνο που χρειάζονται είναι προφύλαξη από τις δυνατές θύελλες, ένα νωπό χώμα και ένα τάισμα με αίμα, ψάρι και κόκαλα κάθε άνοιξη.

Κηπουροί και βοτανολόγοι στο Twitter έχουν επίσης παραληρήσει με τις αρετές του κλήματος-λουκάνικου:

Interesting description of the fruits of Holboellia latifolia seen @ArchiPlants last week. pic.twitter.com/mgw4ssnWwt

— Lynda Harris (@LyndaPaysagiste) June 11, 2017

Μια ενδιαφέρουσα περιγραφή των φρούτων της Holboellia latifolia όπως έγινε στο @ArchiPlants την περασμένη βδομάδα.

My holboellia latifolia looks pretty happy – male and female flowers a-plenty pic.twitter.com/LcqhyjcUVp

— Andrew Radgick (@ARadgick) April 22, 2017

Η holboellia latifolia μου φαίνεται πολύ χαρούμενη – αρσενικά και θηλυκά λουλούδια σε αφθονία pic.twitter.com/LcqhyjcUVp

Holboellia latifolia ‘sausage’ fruit growing in Manipur, India..delicious! pic.twitter.com/npFGveAeQR

— Paul Barney (@PaulEdulis) January 2, 2014

Τα φρούτα “λουκάνικα” της Holboellia latifolia μεγαλώνουν στη  Μανιπούρ, Ινδία…υπέροχα! pic.twitter.com/npFGveAeQR

Οι σχέσεις του αμπελολουκάνικου με το αποικιακό παρελθόν 

Ο Roy Lancaster, Βρετανός φυτολόγος, κηπουρός, συγγραφέας και εκφωνητής, ταξίδεψε στο Νεπάλ το 1971 και έφυγε με 400 σπόρους φυτών συμπεριλαμβανομένου του αμπελολουκάνικου, σύμφωνα με το βιβλίο του Ένας φυτολόγος στο Νεπάλ.

Οι μελέτες στο αμπελολουκάνικο χρονολογούνται από τα μέσα του 1800, κατά τη διάρκεια της βρετανικής κυριαρχίας στην Ινδία. Ο Νεπαλέζος βοτανολόγος Kamal Maden λέει πως ο Δανός χειρουργός και βοτανολόγος Nathaniel Wallich ήταν ο πρώτος που μελέτησε το είδος του αμπελολουκάνικου, ενώ εργαζόταν στην Ινδία για να ιδρύσει τον Βοτανικό Κήπο της Καλκούτα και ονόμασε το φυτό έτσι από τον ορνιθολόγο φίλο του Carl Peter Holbøll

Σελίδα από το σημειωματάριο του Nathaniel Wallich, η εγγραφή #4950 περιγράφει την Holbeoellia latifolia, 1821. Η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια.

Όμως, ο ειδικός στα φυτά Robbie Blackhall-Miles πρόσφατα έγραψε στην Guardian πως η Holboellia ονομάστηκε από τον Fred Louis Holboell, επιθεωρητή του Βοτανικού Κήπου της Κοπεγχάγης.

Μιλώντας στο Global Voices, ο Uttam Babu Shrestha, που εργάστηκε πάνω στην ινδική χλωρίδα για πέντε χρόνια και του ανατέθηκε να ερευνήσει τη σχετική βιβλιογραφία και να επικυρώσει ονόματα φυτών για το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, επιβεβαιώνει πως :

Δεν γνωρίζω πολλά για το πως ονομάστηκε (επίθετο είδους). Πρωτοδημοσιεύτηκε ως Holboellia latifolia από τον Wallich στο βιβλίο του  ‘Tentamen Florae Napalensis Illustratae’  [ΣτΜ: Εικονογράφηση της νεπαλεζικής χλωρίδας] τόμος 1, τμήμα 24, σελίδα 16, 1824, και αργότερα ο Wallich το μετέφερε στην Stauntonia latifolia στον κατάλογό του (το όνομα του βιβλίου είναι A Numerical List of Dried Specimens of Plants in the East India Company's Museum: Collected Under the Superintendence of Dr. Wallich of the Company's Botanical Garden at Calcutta) [ΣτΜ: Μια αριθμητική λίστα ξηρών δειγμάτων των φυτών του μουσείου της Εταιρείας Ανατολικής Ινδίας: Συλλεγμένα υπό την επίβλεψη του δρ. Wallich του βοτανικού κήπου της εταιρίας στην Καλκούτα]...H Stauntonia latifolia είναι αποδεκτό όνομα και Holboellia latifolia είναι βασιώνυμο (συνώνυμο) και τα δύο ανήκουν στο ίδιο είδος σύμφωνα με τον Wallich.

O Maden γράφει για την ειρωνεία με το αμπελολουκάνικο:

यो वनस्पतिबारे नेपालबाट प्रकाशित पुस्तक तथा अनुसन्धानात्मक लेखमा कम र विदेशमा बढी जानकारी पाइन्छ । नर्सरी उद्यम गर्नेहरूले गोफालालाई सदाबहार वनस्पतिका रूपमा लिई एउटा राम्रो लहरे फूलको रूपमा पहाडी शहरहरूमा भित्र्याउन सक्छन् । स्वादिष्ट फलको लागि पनि यसको व्यवसाय गर्न सकिन्छ ।

हामी विदेशी मूलका एभोकाडो, किवी जस्ता वनस्पति रोप्छौं, महँगो दाममा किनेर खान्छौं । तर, विदेशीले हाम्रै वनबाट स्वादिष्ट फल लगेर व्यापार गरिरहेका छन्, यसबारे पत्तोसम्म पाउँदैनौं ।

Δεν μπορούν να βρεθούν πολλά για αυτό το φυτό σε ερευνητικά άρθρα και βιβλία δημοσιευμένα στο Νεπάλ αλλά υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες σε ξένες χώρες. Επιχειρηματίες φυτωρίων πουλάνε την Gufala σαν ένα αειθαλές φυτό και ως αναρριχητικό με όμορφα άνθη στις λοφώδεις πόλεις. Τα νόστιμα φρούτα του μπορούν να τα εμπορεύονται.

Φυτεύουμε και τρώμε φρούτα ξένης καταγωγής όπως το αβοκάντο και το ακτινίδιο, τα αγοράζουμε σε ακριβές τιμές. Όμως, δεν ξέρουμε καν πως οι ξένοι εμπορεύονται νόστιμα φρούτα που τα παίρνουν από τις δικές μας ζούγκλες.