Το απερίγραπτο θάρρος των ακτιβιστριών στην Μέση Ανατολή

Το Κέντρο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Κρατών του Κόλπου ^[1] (Gulf Centre for Human Rights/ GCHR) είναι ένας ανεξάρτητος, κοινωφελής ΜΚΟ, με σκοπό την παροχή βοήθειας και την προστασία των ακτιβιστών, που αγωνίζονται για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μεταξύ αυτών και ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, bloggers, και δικηγόροι κ.ά.) στην περιοχή του Κόλπου και των γειτονικών χωρών, μέσω της εφαρμογής του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης της γνώμης, της δημιουργίας συλλόγων και της οργάνωσης ειρηνικών συγκεντρώσεων. Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά ^[2] στις 10 Δεκεμβρίου 2014 και μια τροποποιημένη μορφή του εγκρίθηκε και δημοσιεύτηκε στο Global Voices.

Την παγκόσμια μέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το GCHR τίμησε τη γενναιότητα των ακτιβιστριών της περιοχής του Κόλπου και των γειτονικών χωρών. Η περιοχή δεν είναι ιδιαίτερα φιλόξενη απέναντι στους ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και κυρίως οι γυναίκες εκθέτονται σε τρομερό κίνδυνο όταν εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους σε μερικές από τις πιο επικίνδυνες χώρες του πλανήτη. Όπως για παράδειγμα στο Ιράκ, όπου ένα κριτικό σχόλιο μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε θάνατο, ή στη Συρία, όπου το να είναι μια γυναίκα ακτιβίστρια, σημαίνει να βάζει σε κίνδυνο την ίδια της τη ζωή και την προσωπική της ελευθερία. Στο Μπαχρέιν, το σκίσιμο της φωτογραφίας του βασιλιά μπορεί να στείλει κάποιον στη φυλακή για επτά χρόνια, ενώ στη Σαουδική Αραβία οι γυναίκες συλλαμβάνονται, επειδή οδηγούν αυτοκίνητο, και στο Ιράν οι διαδηλώσεις κατά των επιθέσεων με οξύ εναντίον γυναικών διώκονται ποινικά.

Η κρίση στο Ιράκ και στη Συρία έχει αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την περιοχή του Κόλπου και έχει επιδεινώσει πάνω από όλα την κατάσταση των ακτιβιστριών, ιδίως εξαιτίας της τρομοκρατικής ομάδας του Ισλαμικού Κράτους, γνωστού και ως ISIS, με την εξάπλωση του οποίου στο Ιράκ και στη Συρία ξεκίνησαν οι δολοφονίες και η βίαιη υποδούλωση των γυναικών.

Στις 22 Σεπτεμβίου 2014, η Ιρακινή δικηγόρος και ακτιβίστρια Samira Saleh Al-Naimi δολοφονήθηκε ^[3] από μια ομάδα κουκουλοφόρων και οπλισμένων ανδρών, μελών του Ισλαμικού Κράτους, σε κεντρικό σημείο της Μοσούλης. Το Κέντρο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Κρατών του Κόλπου αναφέρει ότι η Samira είχε απαχθεί από το Ισλαμικό Κράτος μία εβδομάδα, αφότου είχε περιγράψει ως «βάρβαρες» τις καταστροφές που είχαν σημειωθεί από το ISIS στην ιστορική Μοσούλη.

Η δυνατότητα των ακτιβιστών να δρουν στις εμπόλεμες περιοχές και σε άλλες περιοχές της Συρίας έχει περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό. Ακτιβίστριες, όπως η Razan Ghazzawi ή η Razan Zaitouneh ^[4], έχουν απαχθεί και φυλακιστεί, ενώ άλλες οδηγήθηκαν στην εξορία ή παραμένουν κρυμμένες από την έναρξη του πολέμου στη Συρία.

Τον Ιανουάριο του 2014, η Razan Zaitouneh, επικεφαλής της ομάδας για την παρακολούθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων (Κέντρο Τεκμηρίωσης Παραβιάσεων, VDC), και τρεις συνεργάτες της, έπεσαν θύματα απαγωγής, στην πόλη Ντούμα, κοντά στη Δαμασκό, η οποία βρισκόταν υπό τον έλεγχο της ένοπλης αντιπολίτευσης. Η Zaitouneh είναι δικηγόρος και από το 2001 υπερασπίζεται φυλακισμένους στη Συρία. Από την αρχή της κρίσης, το 2011, έχει ρόλο-κλειδί στην καταγραφή των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το GCHR και 50 ακόμη ΜΚΟ αγωνίζονται για την απελευθέρωση της Zaitouneh ^[5], του συζύγου της Wa'el Hamada, της Samira Khalil και του Nazem Hamadi.

Ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών, ανθρωπιστές, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, δικηγόροι και αυτοί που καταγράφουν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν γίνει στόχος όλων των παρατάξεων που βρίσκονται σε σύγκρουση. Δεκάδες χιλιάδες συλλαμβάνονται με απάνθρωπο τρόπο, ενώ πολλοί πεθαίνουν στη φυλακή. Αναφορές για παράνομες εκτελέσεις, εξαφανίσεις, βιασμούς και άλλου είδους κακοποιήσεις από τις δυνάμεις ασφαλείας της κυβέρνησης όπως και τις ένοπλες ομάδες της αντιπολίτευσης, καταφτάνουν στο GCHR από την έναρξη της ένοπλης διαμάχης το 2011.

Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (SNHR) καταγράφει περιπτώσεις άσκησης βίας ^[6], συμπεριλαμβανομένων σεξουαλικών επιθέσεων έναντι Σύριων γυναικών από δυνάμεις ασφαλείας της κυβέρνησης, το Ισλαμικό Κράτος, Κούρδους μαχητές και από άλλες ένοπλες ομάδες αντιπαράθεσης. Σε έκθεση του οργανισμού αναφέρεται ο σημαντικός ρόλος των Σύριων ακτιβιστριών – καταγράφοντας βιαιοπραγίες, διοργανώνοντας διαδηλώσεις, προσφέροντας ανθρωπιστική βοήθεια – και σε πολλές περιπτώσεις επίσης έχουν την αποκλειστική φροντίδα της οικογένειάς τους.

Μπαχρέιν

Οι γυναίκες δεν υποφέρουν μόνο σε χώρες που ταλανίζονται από εμφύλιο πόλεμο. Στο Μπαχρέιν η ισότητα των φύλων είναι πιο προχωρημένη από ό,τι στη Σαουδική Αραβία. Οι γυναίκες έχουν ήδη το δικαίωμα να οδηγούν αυτοκίνητο, όπως και αυτό της εκλογής στο κοινοβούλιο και κατοχής ηγετικών θέσεων, μέχρι και υπουργικών – ωστόσο μπορούν ανά πάσα στιγμή να απολυθούν, να φυλακιστούν και να οδηγηθούν σε βασανιστήρια.

Μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές της 22ας Νοεμβρίου του 2014, περισσότερες από χιλιάδες νεαρές γυναίκες στο Μπαχρέιν συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στη φυλακή, μερικές κατά τη διάρκεια ιδιαίτερα τραυματικών νυχτερινών επιδρομών – όπως στην περίπτωση δύο εγκύων και μίας γυναίκας που φυλακίστηκε με το μωρό της. Σύμφωνα με το Κέντρο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Μπαχρέιν (BCHR), οι γυναίκες αυτές κατηγορήθηκαν για την «οργάνωση και διεξαγωγή ενός πολιτικού δημοψηφίσματος», μόνο και μόνο επειδή πραγματοποίησαν δημοσκοπήσεις πριν τις εκλογές. Πολλές από αυτές τις γυναίκες βασανίστηκαν επανειλημμένα και δέχτηκαν ιδιαίτερη κακομεταχείριση.

Επιπλέον, το Υπουργείο Εξωτερικών συνεχίζει να κρατάει αιχμάλωτη την Zahra Al-Shaikh ^[7] και το μωρό της, το οποίο γεννήθηκε πρόωρα και αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Η ίδια εμφανίζει ψυχικές διαταραχές και υποφέρει πολύ. Συνελήφθη στις 27 Οκτωβρίου του 2014, όταν επισκέφτηκε τον άντρα της στη φυλακή, καθώς η επίσκεψη αυτή θεωρήθηκε ως παράνομη συγκέντρωση. Και πριν από αυτό το περιστατικό, όμως, είχε ήδη συλληφθεί αρκετές φορές κατά καταπάτηση του δικαιώματός της στην ελευθερία του συνέρχεσθαι.

Η Zainab Al-Khawaja, ^[8] ακτιβίστρια στο Μπαχρέιν, γέννησε μόλις μία εβδομάδα μετά την αποφυλάκισή της. Στις 4 Δεκεμβρίου του 2014 καταδικάστηκε σε τριετή φυλάκιση, καθώς στις 14 Οκτωβρίου κατά τη διάρκεια μιας ακρόασης έσκισε μια φωτογραφία του βασιλιά και, επιπλέον, στις 9 Δεκεμβρίου είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση 16 μηνών για την προσβολή δημοσίου υπαλλήλου και την καταστροφή δημόσιας περιουσίας. Στις 19 Νοεμβρίου αποφυλακίστηκε μετά από διεθνή παρέμβαση του GCHR, BCHR, άλλων ΜΚΟ και μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Έχει τρεις ακόμη ακροάσεις στις 9 Δεκεμβρίου και της έχουν απαγγελθεί πέντε επιπλέον κατηγορίες που, σύμφωνα με τον δικηγόρο της, ^[9] παραβιάζουν το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης.

Η αδερφή της, Maryan Al-Khawaja, συνδιευθύντρια του Κέντρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Κρατών του Κόλπου, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 19 ημερών αμέσως μετά την άφιξή της στο Μπαχρέιν, στις 30 Αυγούστου 2014, με την ψευδή κατηγορία της επίθεσης σε μια αστυνομικό. Την 1η Δεκεμβρίου καταδικάστηκε σε ενός έτους φυλάκιση, σε μία δικαστική διαδικασία την οποία μποϊκόταρε ^[10]. Στη πραγματικότητα, ήταν η ίδια που δέχτηκε την επίθεση, κατά την οποία έπαθε ρήξη του μυός του ώμου. Ωστόσο, μέχρι σήμερα κανένας δεν έχει κληθεί να λογοδοτήσει για αυτήν την πράξη. Η Maryan τότε είχε ταξιδέψει για να δει τον πατέρα της στη φυλακή, η υγεία του οποίου βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση λόγω της απεργείας πείνας που πραγματοποιούσε.

Επίσης στο Μπαχρέιν, η ακτιβίστρια Ghada Jamsheer  συνελήφθη στις 15 Σεπτεμβρίου 2014, με την κατηγορία της συκοφαντίας, αφού μίλησε στο Twitter για τη διαφθορά στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του βασιλιά Χαμάντ, το οποίο διευθύνεται από μέλος της βασιλικής οικογένειας. Μετά την αποφυλάκισή της, συνελήφθη εκ νέου ^[11] μόλις μετά το πέρασμα μερικών ωρών, με πλαστές κατηγορίες. Η κατάσταση αυτή ήταν ιδιαίτερα δύσκολη για τη μητέρα και την κόρη της. Η Jamsheer είναι η διευθύντρια του Women's Petition Committee (WPC), ενός δικτύου ακτιβιστριών για την υπεράσπιση των γυναικείων δικαιωμάτων του Μπαχρέιν, οι οποίες αγωνίζονται για την κωδικοποίηση του νόμου περί γυναικείων δικαιωμάτων και την αναθεώρησή του.

Σαουδική Αραβία

Επίσης, στη γειτονική Σαουδική Αραβία τα δικαιώματα των γυναικών είναι ιδιαίτερα περιορισμένα και η κατάσταση είναι αρκετά ριψοκίνδυνη για αυτούς που τα προασπίζονται. Σύμφωνα με την οργάνωση «Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία» (Monitor of Human Rights in Saudi Arabia) η ακτιβίστρια Saoud Al-Shammari συνελήφθη στις 28 Οκτωβρίου 2014 στην Τζέντα. Κλήθηκε να λογοδοτήσει για τα tweets που δημοσίευσε στον λογαριασμό της ^[12] και κατηγορήθηκε ότι φαινομενικά «χλεύασε την κοινότητα περιγράφοντάς την ως ανδροκρατούμενη», ενώ επιπλέον «χρησιμοποίησε έντονο σαρκασμό μιλώντας για θρησκευτικά κείμενα και θρησκευτικούς διανοούμενους».

Γυναίκες που πολεμούν για το δικαίωμά τους στην οδήγηση ^[13] συλλαμβάνονται, το αυτοκίνητό τους κατάσχεται και έρχονται αντιμέτωπες με οικογενειακές ρήξεις, καθώς οι αρχές επιμένουν στο καθεστώς κηδεμονίας σε όλες τις δραστηριότητες. Αυτές είναι οι αναφορές της Δρ. Hala Aldosari, ακτιβίστριας που συμμετείχε στην εκστρατεία «Women2Drive» (Γυναίκες για την οδήγηση). Η ίδια μίλησε σε μία εκδήλωση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2014, η οποία διοργανώθηκε με τη βοήθεια του GCHR, του Ινστιτούτου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Καΐρου ^[14], της Παγκόσμιας Συμμαχίας για τη συμμετοχή των πολιτών (CIVICUS) και της Ένωσης για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα της Σαουδικής Αραβίας (ACPRA-Saudi Civil and Political Rights Association).

Η ακτιβίστρια Samar Badawi ταξίδεψε επίσης τον Σεπτέμβριο του 2014 στην Γενεύη, στην 27η τακτική σύνοδο του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΣΑΔ) του ΟΗΕ, για να στρέψει την προσοχή στα δικαιώματα των γυναικών – και στους ακτιβιστές, που ήταν εκείνη την περίοδο φυλακισμένοι στη Σαουδική Αραβία, συμπεριλαμβανομένων του άντρα της και του αδερφού της.

«Ζητάμε οι γυναίκες να αποκτήσουν το δικαίωμα στην οδήγηση», είχε αναφέρει.

Τόνισε ότι η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ «φέρει την ευθύνη» για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία, «μιας και η Σαουδική Αραβία είναι και αυτή μέλος της Επιτροπής». Η ίδια έχει ήδη φυλακιστεί στη Σαουδική Αραβία λόγω της ακτιβιστικής της δράσης και της απαγορεύτηκε να ταξιδέψει τον Δεκέμβριο του 2014 στο Βέλγιο, όπου ήθελε να συμμετάσχει στην 16η Συνδιάσκεψη του Φόρουμ των ΜΚΟ της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα. ^[15]

Ιράν

Στο Ιράν οι ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών φυλακίζονται, απειλούνται και υφίστανται συνεχή εκφοβισμό και παρενοχλήσεις για το έργο τους. Υστέρα από διαμαρτυρίες κατά των επιθέσεων με οξύ σε γυναίκες, που πραγματοποιήθηκαν στην Τεχεράνη και στο Ισφαχάν στις 22 Οκτωβρίου 2014, μια σειρά ακτιβιστριών φυλακίστηκε, μεταξύ τους και η γνωστή ακτιβίστρια και δικηγόρος Nasrin Sotoudeh. Και οι δύο διαμαρτυρίες έληξαν με βίαιους διαπληκτισμούς και τη σύλληψη πολλών ακτιβιστών, καθώς και τη χρήση δακρυγόνων για να διαλυθούν τα πλήθη.

Η Mahdieh Golrou, φοιτήτρια, ανθρωπίστρια και φεμινίστρια, όπως και μέλος του συμβουλίου για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων στην εκπαίδευση, φυλακίστηκε μετά από επιδρομή στο σπίτι της, ύστερα από συμμετοχή της σε διαμαρτυρίες κατά των επιθέσεων με οξύ. Η ίδια είχε αναφέρει σε μία αναρτήσή της στο Facebook μετά από τις διαμαρτυρίες: «Είμαι μια γυναίκα. Είμαι μία Ιρανή που φοβάται και είναι συνεχώς ανήσυχη. Είμαι μια γυναίκα και αυτές τις μέρες με τρομάζει το να είμαι γυναίκα.»

Αυτό είναι μόνο ένα δείγμα του κινδύνου που διατρέχουν οι ακτιβίστριες στην περιοχή, μια από τις πιο δύσκολες και καταπιεστικές περιοχές παγκοσμίως για τις γυναίκες, χωρίς να αναφερόμαστε στις γυναίκες που τολμούν και εναντιώνονται στις καταπατήσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το GCHR προσπαθεί να βάλει ένα τέλος στις δικαστικές παρενοχλήσεις των ακτιβιστριών, συμπεριλαμβανομένων των συλλήψεων και καταδικών που στηρίζονται σε αβάσιμες κατηγορίες, όπως και σε όλες τις επιθέσεις κατά ακτιβιστριών στην περιοχή του Κόλπου.