[1]“Comunicando” (επικοινωνώντας). Ισπανία, Μαδρίτη. Φωτογραφία του χρήστη Flickr FXW. CC BY-SA 2.0
Την ώρα που έλεγχα την εγκυρότητα κάποιων γεγονότων για ένα άρθρο για το Global Voices, βρέθηκα στο προφίλ της βασίλισσας των μίντια, Arianna Huffington [2], η οποία αποτελεί πηγή έντονης προσωπικής μου ζήλιας, και διάβασα τη σελίδα της. Έριξα μια ματιά στο χρονολόγιο της αρχισυντάκτριας της Huffington Post και ένα πρόσφατο τουίτ [3] για την Ισπανία, όπου έχω εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια, τράβηξε την προσοχή μου. Το tweet είχε τη ρομαντική διατύπωση: «Γιατί κανείς δεν θίγει το θέμα του εθισμού με τα κινητά στην Ισπανία: γιατί οι Ισπανοί αντιθέτως μιλάνε μεταξύ τους».
Συνήθως δεν εκφράζομαι στο διαδίκτυο, αλλά εδώ αμφιβάλλοντας ξεστόμισα “O RLY? [4]“. Αλήθεια;! Το tweet μέσω ενός συνδέσμου παρέπεμπε σε μία στήλη του περιοδικού Pacific Standard [5], το οποίο ασχολείται με κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά ζητήματα στις ΗΠΑ. Η στήλη ισχυριζόταν ότι η «μεγαλύτερη διαφορά» μεταξύ Ισπανών και Αμερικανών στη χρήση της τεχνολογίας είναι ότι στην Ισπανία κανείς δεν φαίνεται να χρησιμοποιεί το τηλέφωνο. «Οι ντόπιοι, αντιθέτως, συνομιλούν μεταξύ τους δυνατά, παθιασμένα και χωρίς σταματημό» γράφει ο συγγραφέας από το Μπρούκλιν, οι παρατηρήσεις του οποίου βασίζονται σε ένα ταξίδι που έκανε στην Ισπανία και την Πορτογαλία. «Μου φάνηκε ως το είδος της κοινωνικής συναναστροφής που επιθυμούμε, όταν παραπονιόμαστε για τον εθισμό μας στα κινητά».
Το κείμενο μοιάζει με ένα είδος σάτιρας ενός ανταποκριτή από τη Δύση, ο οποίος βρέθηκε ξαφνικά σε έναν «εξωτικό» τόπο και η ανταπόκρισή του για αυτό το μέρος είναι γεμάτη σαρωτικές γενικεύσεις. Περιγράφει τους κατοίκους της Ισπανίας, για πολλούς γνωστή ως χώρα της μεσημεριανής σιέστα [6], ακόμη και αν μόνο ένα 16% του πληθυσμού της [7] συνεχίζει να κοιμάται το μεσημέρι, και γενικά τους κατοίκους της Ευρώπης ως ένα είδος «ευγενών αγρίων [8]» του 21ου αιώνα, σε αρμονία με την φυσική τέχνη της επικοινωνίας και ως αδιάφθορους απέναντι σε εκείνη την τεχνολογία, η οποία μετατρέπει τους Αμερικανούς σε ζόμπι με θολά μάτια.
Αλλά όσον αφορά την τεχνολογία και τον εθισμό στα κινητά, δεν είναι έτσι τα πράγματα. Λες ότι «κανείς εκεί δεν φαίνεται να μιλάει για τον εθισμό στην τεχνολογία»; Σίγουρα, όταν κανείς δεν λαμβάνει υπόψη του τα ισπανικά ΜΜΕ και δεν ασχολείται περισσότερο με τους Ισπανούς εκτός από την περίοδο των διακοπών του, τότε φυσικά μπορεί να το θέσει έτσι. Μία γρήγορη αναζήτηση στο Google προσφέρει πολύ περισσότερα πράγματα από λίγες συζητήσεις στα ΜΜΕ για αυτό το θέμα (φυσικά στα ισπανικά).
Η Ισπανία είναι η ευρωπαϊκή χώρα με το υψηλότερο ποσοστό νέων που είναι εθισμένοι στα κινητά [9]. Περισσότερο από το ήμισυ όλων των Ισπανών [10] έχει έναν παράλογο φόβο να φύγει από το σπίτι χωρίς το κινητό του. Σε νέους ηλικίας από 18 έως 24 ετών, το ποσοστό αυτό φτάνει μάλιστα στο 75%. Σύμφωνα με μία έρευνα το 40% των ανθρώπων [11] στην Ισπανία μεταξύ 18 και 30 ετών δηλώνει, ότι δεν θα μπορούσε να ζήσει χωρίς το κινητό του.
Οι Ισπανοί είναι στην τέταρτη θέση παγκοσμίως [12] στη χρήση της εφαρμογής WhatsApp και κατά μέσο όρο συνδέονται με 2,9 συσκευές [13], ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά σε ολόκληρο τον κόσμο [14]. Τον τελευταίο χρόνο δημιουργήθηκε [15] η εφαρμογή FaceUp [16] από δύο Ισπανούς για να περιοριστεί ο εθισμός στο κινητό. Το 2015, το θεατρικό έργο «Smartphones» ενός Ισπανού που ζει στην Αμερική, έκανε την πρεμιέρα του στη Μαδρίτη [17]. Η υπόθεση του έργου είναι ο τρόπος με τον οποίο η τεχνολογία άλλαξε τις ανθρώπινες σχέσεις.
Για να μην αναφέρω τις αναρίθμητες στιγμές, στις οποίες παρατήρησα τυχαία πώς γονείς μάλωναν και παρακαλούσαν τα παιδιά τους (και το αντίστροφο!) να βάλουν στην άκρη το κινητό την ώρα του φαγητού, ή φίλους να βλέπουν φωτογραφίες στο Facebook, ενώ βρίσκονταν με την παρέα τους σε ένα μπαρ.
Αυτό σημαίνει ότι όταν μιλάμε για την Ισπανία, αναφερόμαστε σε ένα είδος “έρημης χώρας”, εθισμένης στην τεχνολογία; Καθόλου. Η Ισπανία ξεχειλίζει από ζεστασιά, πάθος, θετική αύρα και κουλτούρα και μου αρέσει πάρα πολύ που ζω εδώ. Αφού όμως πράγματι αγαπώ τόσο πολύ την Ισπανία, για ποιο λόγο ξοδεύω τόσο χρόνο για να απομυθοποιήσω αυτή την ανακριβή αν και αισιόδοξη περιγραφή;
Επειδή άρθρα όπως το παραπάνω αποκαλύπτουν ένα είδος δημοσιογραφικής αλαζονείας και τους λείπει η ταπεινοφροσύνη. Τα συμπεράσματα αυτών των άρθρων οδηγούν σε γεγονότα και όχι αντιστρόφως. Υπαγορεύεται στους αναγνώστες τι γίνεται σε μία ολόκληρη χώρα ή ακόμα και ήπειρο και αυτό όχι με βάση εκτενών εμπειριών ή διεξοδικής έρευνας, αλλά σύμφωνα με ενθουσιώδεις εικασίες και επιφανειακές παρατηρήσεις.
Ένας καλός δημοσιογράφος ή ταξιδιώτης αφήνει τις γενικεύσεις πίσω του. Είναι ανοιχτόμυαλος και προσεκτικός με τα συμπεράσματά του. Είναι φιλομαθής και παρατηρεί και το λεγόμενο καλό μαζί με το κακό. Αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα στο νεανικό έρωτα, όπου εξιδανικεύεις τον άλλον από απόσταση, και στην ενήλικη αγάπη, όπου αγαπάς τον σύντροφο σου με όλη σου την καρδιά, ακόμη κι αν η συνήθειά του να ρουφάει δυνατά την σούπα σε τρελαίνει.
Όπως και οι υπόλοιπες χώρες του κόσμου έτσι και η Ισπανία δεν είναι τέλεια. Μπορεί ο Ισπανός να δυσκολεύεται να αφήσει το κινητό του στην άκρη (όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ) και να ρουφάει δυνατά τη σούπα γκασπάτσο του, αλλά όλα αυτά κάνουν την Ισπανία, την αληθινή Ισπανία και όχι την απελευθερωμένη από την τεχνολογία φαντασίωση αυτής, έναν αξιαγάπητο, ιδιόρρυθμο και πολύπλοκο τόπο.