Βοσνία: Οι φοιτητές ενάντια στην ομοφοβία

Anti-homophobia sticker from Sarajevo, featuring Vučko, the mascot of 1984 Olympic Games. Photo: F. Stojanovski CC-BY.

Ένα αντί-ομοφοβικό αυτοκόλλητο από το Σεράγεβο που απεικονίζει το Vučko , τη μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων του 1984. Φωτογραφία: F. Stojanovski CC-BY.

Ένα από τα κύρια αξιοθέατα στο σημερινό Σαράγεβο είναι το Art kino Kriterion. Την ημέρα είναι καφετέρια και τη νύχτα γίνεται μπαρ. Ο χώρος χρησιμοποιείται για συναυλίες, συνέδρια, κινηματογραφικές προβολές αλλά και για εκθέσεις τέχνης. Αυτό το μέρος θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως “προοδευτικό”.

Το Art Kino Kriterion έχει διατηρήσει την «παλιά» ατμόσφαιρα της κοσμοπολίτικης και προπολεμικής εποχής, όταν ακόμα η πρωτεύουσα της Βοσνίας μαζί με το Βελιγράδι και το Ζάγκρεμπ, γέννησαν τη γιουγκοσλαβική ροκ σε όλη την περιοχή.

Στις 5 Μαρτίου 2016 έγινε μια επίθεση σε αυτό το δημοφιλές μέρος. Μια ομάδα νεαρών ανδρών χτύπησαν έναν σερβιτόρο και τραυμάτισαν μια υποστηρίκτρια των ΛΟΑΤ, ενώ παράλληλα φώναζαν ομοφοβικές προσβολές.

Εκπρόσωποι της κοινότητας ΛΟΑΤ ζήτησαν από τις αρχές να ασκηθεί δίωξη για το ξέσπασμα της βίας ως έγκλημα μίσους. Η αστυνομία συνέλαβε τέσσερις υπόπτους. Όλοι τους ήταν έφηβοι, γεννημένοι μετά το τέλος του πολέμου. Αφού ανακρίθηκαν από την αστυνομία αφέθηκαν ελεύθεροι.

Λίγο αργότερα, ο πρόεδρος του Φοιτητικού Συμβουλίου του Πανεπιστημίου του Σαράγεβο, Haris Zahiragić, δημοσίευσε κάποια ομοφοβικά σχόλια στο Facebook, στα οποία φαινόταν να υποστηρίζει την επίθεση ενάντια στο δημοφιλές Art kino Kriterion που είναι φιλικό προς τους ΛΟΑΤ. Με περισσότερους από 30.000 φοιτητές, το πανεπιστήμιο του Σαράγεβο είναι το μεγαλύτερο και παλαιότερο στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη. Ο Zahiragić χαρακτήρισε την ομοφυλοφιλία ως «συστηματική και μεταδοτική ασθένεια». Επιπλέον, κατηγόρησε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ότι ευθύνεται για την επιδημία του AIDS χρησιμοποιώντας περιφρονητικά σχόλια. Εκείνους που διαφωνούν με την άποψή του, τους χαρακτηρίζει ως «προδότες του Θεού».

Το Kriterion παραμένει ακλόνητο

Σε δήλωση που κυκλοφόρησε λίγο μετά την επίθεση, το Art kino Kriterion τόνισε ότι οι πόρτες του θα παραμείνουν ανοιχτές:

Ponosni smo na svoj rad i činjenicu da smo ostali vjerni svojim principima. Bez obzira na ovaj i prethodne slične napade i pokušaje zastrašivanja svoja vrata ćemo uvijek držati otvorenim u cilju stvaranja boljeg i zdravijeg društva u BiH. Institucije u ovom slučaju moraju pokazati odgovarajući nivo odgovornosti i profesionalnosti i pokazati da su sposobni štiti građane i građanke. Iskreno vjerujemo da smo kao društvo sačuvali makar malo građanskog dostojanstva i da ćemo svi pokazati solidarnost i osuditi i suprostaviti se brutalnom nasilju koje se ponavlja. U protivnom, sinoćnji napad na Kriterion je nešto što se potencijalno može dogoditi svakom građaninu i građanki u BiH.“ – poručuju iz Kriteriona.

Είμαστε περήφανοι για το έργο μας και για το γεγονός ότι διατηρούμε τις αρχές μας. Παρά την επίθεση αυτή και άλλες μικρές επιθέσεις και προσπάθειες εκφοβισμού, θα κρατάμε πάντοτε τις πόρτες μας ανοιχτές για να κάνουμε καλύτερη και πιο υγιή την κοινωνία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης. Οι κρατικοί θεσμοί πρέπει να επιδεικνύουν τον απαραίτητο βαθμό ευθύνης  και επαγγελματισμού και να αποδεικνύουν ότι είναι σε θέση να προστατεύσουν τους πολίτες. Είμαστε πεπεισμένοι ότι, ως κοινωνία, διατηρήσαμε τουλάχιστον ένα μέρος από την αξιοπρέπεια μας, με το να δείχνουμε όλοι αλληλεγγύη και να καταδικάζουμε την έντονη βία. Εάν δεν το κάνουμε αυτό, οποιοσδήποτε πολίτης της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης μπορεί να γίνει θύμα μιας τέτοιας επίθεσης, όπως συνέβη χθες το βράδυ στο Kriterion.

"Brain washing" - part of an exhibition of children's cartoons on social topics held in Kriterion in May 2015, during the POINT Conference. Photo: F. Stojanovski, CC-BY.

“Πλύση εγκεφάλου” – μέρος μιας έκθεσης παιδικών σχεδίων για κοινωνικά θέματα που παρουσιάστηκε τον Μάιο του 2015 στο Kriterion κατά τη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου POINT. Φωτογραφία: F. Stojanovski, CC-BY.

Στα περισσότερα βαλκανικά κράτη, η ομοφοβία χρησιμοποιείται από τους δεξιούς λαϊκιστές με σκοπό το «διαίρει και βασίλευε». Εκεί, τα ομοφοβικά εγκλήματα συχνά δεν διώκονται από το νόμο. Η Βοσνία δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό. Η έκθεση για τα ανθρώπινα δικαιώματα των ΛΟΑΤ, η οποία δημοσιεύθηκε το 2014 από το Ανοικτό Κέντρο του Σαράγεβο, αναφέρει ότι δεν έχουν υιοθετηθεί νόμοι κατά των διακρίσεων που να ισχύουν σε ολόκληρη την περιοχή αλλά και εκεί όπου ισχύουν, δεν εφαρμόζονται. Η διεκπεραίωση ορισμένων δικαστικών υποθέσεων υπερβαίνει τα τρία χρόνια. Στο Σαράγεβο και την Μπάνια Λούκα «συμβαίνουν καθημερινά βίαιες επιθέσεις κατά των ΛΟΑΤ, οι οποίες προβάλλονται συχνά στα ΜΜΕ …», αλλά «οι δημόσιοι οργανισμοί δεν ανταποκρίνονται σχεδόν ποτέ»

Υπάρχει αντίσταση ενάντια στην ομοφοβία

Τα σχόλια του Zahiragić προκάλεσαν αιχμηρή κριτική. Σύμφωνα με την διαδικτυακή πύλη κατά των διακρίσεων Diskriminacija.ba η ένωση φοιτητών Ψυχολογίας SINAPSA ήταν μια από τις πρώτες που τον καταδίκασε δημοσίως, ζητώντας να παραιτηθεί ο ίδιος από τη θέση του προέδρου του Συμβουλίου των φοιτητών λόγω «ρητορικής μίσους, απαξίωσης των ανθρώπων και καλέσματος σε καταστροφικές ενέργειες».

“Mislim da je to što izričito tražimo smjenu logičan slijed događaja. S obzirom na to da on tako pokazuje svoje akademsko stajalište i općenito stajalište u društvu, kako možemo očekivati da takva osoba zastupa homoseksualce, a on je predsjednik svih studenata. Odlučili smo se na ovo zato što smatramo da je to naša odgovornost, kao studenata psihologije koji se na ovom studiju bave tom tematikom”, objašnjava Amra Džindo, predsjednica SINAPSA-e, organizacije koja je među prvima osudila Zahiragićeve istupe.

«Νομίζω ότι το αίτημά μας για την παραίτησή του είναι λογικό. Δεδομένου ότι τα σχόλιά του εκφράζουν τόσο την ακαδημαϊκή όσο και τη γενική του θέση στην κοινωνία, πώς μπορούμε να αναμένουμε από ένα τέτοιο άτομο να εκπροσωπεί τα συμφέροντα των ομοφυλόφιλων, ως πρόεδρος όλων των φοιτητών; Αποφασίσαμε να αντιδράσουμε επειδή φέρουμε ευθύνη ως φοιτητές ψυχολογίας που ασχολούνται με αυτό το θέμα», δήλωσε η πρόεδρος της SINAPSA, Amra Džindo.

Η φοιτήτρια νομικής Maja Mirković ανακοίνωσε ότι υπέβαλε καταγγελία στην επιτροπή δεοντολογίας του Πανεπιστημίου του Σαράγεβο, υποστηρίζοντας ότι ο Zahiragić παραβίασε τον κώδικα δεοντολογίας με τα σχόλιά του.

Η Vladana Vasić, συντονίστρια προγράμματος στο Ανοικτό Κέντρο Σαράγεβο, εξήγησε στο Global Voices την τρέχουσα κατάσταση με τους ΛΟΑΤ στη Βοσνία:

U 2015.broj slučajeva diskriminacije i nasilja na osnovu seksualne orijentacije koje je Sarajevski otvoreni centar dokumentovao se povećao u odnosu na prethodnu godine. Takođe se povećao broj LGBTI osoba koje su kontaktirale Sarajevski otvoreni centar u potrazi za pomoći u procesu traženja azila, promjene oznake spola u dokumentima, pronalaska adekvatne psihološke podrške i dobijanja dokumenata koji u im potrebni da bi sklopili_e brak/ istospolno partnerstvo u državama u kojima je to moguće. Ovakvi podaci upućuju da se nisu desile nikakve strukturalne promjene koje bi utjecale na poboljšanje kvalitete života LGBTI osoba i njihovu inkluziju u bh. društvo. Najviše zabrinjava neadekvatno i sporo procesuiranje napada na LGBTI osobe, uglavnom u slučajevima u kojima one koriste pravo na javno okupljanje. Naime, slučaj napada na Festival Merlinka iz 2014. godine još uvijek nije procesuiran, a početkom marta 2016. desio se homofobni napad na posjetitelje Art kina Kriterion čije procesuiranje će, po dosadašnjem stavu policije i pravosuđa, ići jednako sporo.

«Το 2015 ο αριθμός κρουσμάτων διακρίσεων και βίας με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό αυξήθηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Παράλληλα αυξήθηκε o αριθμός των ΛΟΑΤ που έρχονται σε επαφή με το Ανοικτό Κέντρο Σαράγεβο ζητώντας ψυχολογική υποστήριξη και βοήθεια στην αίτηση ασύλου, στη δήλωση αλλαγής φύλου σε έγγραφα και στην απόκτηση εγγράφων για τη σύναψη συμφώνου συμβίωσης ή γάμου σε κράτη όπου αυτό είναι εφικτό. Αυτά  τα στοιχεία δείχνουν την απουσία διαρθρωτικών αλλαγών που θα βελτίωναν την ποιότητα ζωής των ΛΟΑΤ και την ένταξή τους στην κοινωνία της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η ανεπαρκής και αργή διευθέτηση των επιθέσεων εναντίων των ΛΟΑΤ, κυρίως στις περιπτώσεις που χρησιμοποίησαν το δικαίωμά του συνέρχεσθαι. Για παράδειγμα, η επίθεση κατά του Φεστιβάλ Merlinka το 2014 δεν έχει ακόμη εκδικαστεί. Εάν λάβουμε υπόψη τη συμπεριφορά της αστυνομίας και της δικαστικής εξουσίας, οι έρευνες για την ομοφοβική επίθεση στο Art kino Kriterion θα προχωρήσουν με παρόμοιο αργό ρυθμό.»

Όταν η πολιτική και η ομοφοβία συναντιούνται

Η αγανάκτηση βασίζεται επίσης στο ότι χρησιμοποιούν τις επίσημες φοιτητικές οργανώσεις σε πολλές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ως μέσο ανέλιξης και επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τα πολιτικά κόμματα. Κάθε φοιτητής συχνά γίνεται αυτόματα «μέλος» σε τέτοιες οργανώσεις, οι οποίες όχι μόνο χαίρουν ειδικής μεταχείρισης, αλλά και αναγνωρίζονται από το κράτος ως οι μόνοι εκπρόσωποι του φοιτητικού σώματος και επίσης  συνδέονται με τη διοίκηση του πανεπιστημίου. Για παράδειγμα, ο Zahiragić είναι μέλος του Κόμματος Δημοκρατικής Δράσης. Και σε άλλα βαλκανικά κράτη η κατάσταση είναι παρόμοια. Το ίδιο συμβαίνει και στην Π.Γ.Δ.Μ σε αντίθεση με τη δουλειά ανεξάρτητων οργανώσεων νέων και φοιτητών, όπως το Κέντρο Εκπαίδευσης Νέων και  ευρύτερων σωμάτων όπως την Ολομέλεια των Φοιτητών.

Haris Zahiragic. Screen shot from N1 TV news item.

Haris Zahiragić, πρόεδρος του Φοιτητικού Συμβουλίου στο Πανεπιστήμιο του Σεράγεβο. Στιγμιότυπο οθόνης από ένα πρόγραμμα ειδήσεων N1 στην τηλεόραση.

Στις 14 Μαρτίου, ο Dženan Alić, πρόεδρος της Φοιτητικής Συνέλευσης του Πανεπιστημίου του Σαράγεβο, έκανε επίσημη δήλωση στην οποία ισχυρίζεται ότι ο πρόεδρος Zahiragić εξέφρασε απλώς τη προσωπική του γνώμη, η οποία  δεν αντικατοπτρίζει την επίσημη θέση του οργανισμού. Επίσης διέψευσε ότι επιτρέπεται ο ακτιβισμός των πολιτικών κομμάτων στο φοιτητικό κοινοβούλιο . Η επίσημη ιστοσελίδα του οργανισμού δεν σχολίασε το περιστατικό. Ο Zahiragić επιβεβαίωσε σε μια δήλωσή του στο κανάλι N1 ότι είναι περήφανο μέλος του κόμματος.

Οι πηγές των ειδήσεων N1 αμφισβητούν τη νομιμότητα της εκλογής του Zahiragić ως προέδρου του Φοιτητικού Συμβουλίου η οποία είχε πραγματοποιηθεί σε μια κλειστή συνεδρίαση. Μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει περαιτέρω εξελίξεις και ο Zahiragić εξακολουθεί να κατέχει τη θέση του προέδρου του Συμβουλίου στο Πανεπιστήμιο του Σαράγεβο.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.