Σε ολόκληρη την Ευρώπη, εξτρεμιστικές δεξιές ομάδες έχουν εφαρμόσει τον ιστορικό ρεβιζιονισμό για να αρνηθούν το Ολοκαύτωμα ή να κάνουν ήρωες δωσίλογους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ανθρώπους που συνεργάστηκαν με τις ναζιστικές δυνάμεις και θεωρούνται ευρέως ως προδότες στις χώρες τους.

Αντί να προκαλεί την καταδίκη και τον εξοστρακισμό της κυρίαρχης ελίτ, οι οποίοι, προς τον έξω κόσμο, παρουσιάζουν ένα πιο καλοπροαίρετο και φιλοδημοκρατικό πρόσωπο, η πρακτική αυτή επωφελήθηκε μερικές φορές από την εφησυχασμό τους, όπως δείχνουν δύο πρόσφατα παραδείγματα στην Κροατία και τη Σερβία.

Σέρβοι αξιωματικοί του Στρατού αποτίουν φόρο τιμής σε Σέρβους εθνικιστές αντάρτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Στη Σερβία, το τελευταίο σκάνδαλο ξεκίνησε με μια δημοσίευση στο Twitter από ένα προφίλ που ονομάζεται Nacionalist.rs, μια «ενημερωτική πύλη των Σέρβων εθνικιστών» με μια σύνοψη που αναφέρει: “Για το Σερβικό Κράτος! Για την αδελφή Ρωσία! Ενάντια στο ΝΑΤΟ, την ΕΕ και το ΔΝΤ”.

Στις 7 Μαΐου 2018, δημοσίευσε μια φωτογραφία ορισμένων ανθρώπων, που αναγνωρίστηκαν ως στρατιώτες του Σερβικού Στρατού, οι οποίοι στέκονταν και χαιρετούσαν μπροστά στο μνημείο του Ντράζα Μιχαήλοβιτς (1893-1946) στο βουνό Ράβνα Γκόρα.

Делегација Војске Србије јуче је одала почаст
генералу Михаиловићу на Равној Гори! pic.twitter.com/peI0FM5byT

— Националист.рс (@NacionalistSrb) May 7, 2018

Αντιπροσωπεία του Στρατού της Σερβίας χθες υπέβαλαν τα σέβη τους στο στρατηγό Μιχαήλοβιτς στη Ράβνα Γκόρα!

Ο Μιχαήλοβιτς ήταν ηγέτης των Τσέτνικ, μιας ομάδας Σέρβων εθνικιστών ανταρτών, οι οποίοι είχαν ενστερνιστεί την ιδεολογία της Μεγάλης Σερβίας και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς Ναζί, τους Ιταλούς Φασίστες και τους Κροάτες Ουστάσι στις τελικά ανεπιτυχείς προσπάθειές τους να εξαλείψουν τη γιουγκοσλαβική αντιφασιστική αντίσταση, όπου ηγούνταν οι κομουνιστές. Η συνεργασία του με τις κατοχικές δυνάμεις του εχθρού του απέδωσε τη φήμη του δωσίλογου. Μόλις τελείωσε ο πόλεμος, ο Μιχαήλοβιτς καταδικάστηκε και εκτελέστηκε ως προδότης και εγκληματίας πολέμου.

Κατά τη διάρκεια της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας στη δεκαετία του '90, το σερβικό εθνικιστικό καθεστώς του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς υποστήριξε την αναβίωση των Τσέτνικ ως πολιτικού παράγοντα. Κάποιοι πολιτικοί, κυρίως ο καταδικασμένος εγκληματίας πολέμου Βόισλαβ Σέσελι, ταυτίστηκαν με αυτή την ιδεολογία και η υπεράσπιση των Τσέτνικ, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής της επίσημης ιστορίας, ώστε να παρουσιαστούν ως θύματα του «κομμουνιστικού τρόμου», έγινε μόδα στη Σερβία. Ως παραστρατιωτική δύναμη, αυτοί οι σύγχρονοι Τσέτνικ συμμετείχαν σε ένα νέο κύμα εγκλημάτων πολέμου κατά τη διάρκεια των πολέμων στην Κροατία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο. Μερικοί από αυτούς συμμετείχαν επίσης σε άλλους πολέμους, όπως στην Ουκρανία, από τη ρωσική πλευρά.

Σύμφωνα με το περιοδικό Vreme Weekly, το tweet του Nacionalist.rs και μια δημοσίευση στο Facebook από τον χρήστη Nemanja Todorović, το οποίο παρουσίαζε την ίδια φωτογραφία σε υψηλότερη ανάλυση, μεταδόθηκαν πρώτα από δικτυακές πύλες, που δημοσιεύουν συχνά άρθρα για εντυπωσιασμό, και στη συνέχεια αναφέρθηκαν από τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Αυτό προκάλεσε άπειρα σχόλια και αντιδράσεις από το σερβικό κοινό. Η λεζάντα του Todorović δήλωνε:

Zvanicna delegacija Vojske Srbije odala pocast generalu Mihailovicu na Ravnoj Gori. Ovim je konacno priznat antifasizam i antinacizam Ravnogorske vojske tokom Drugog svetskog rata.

Επίσημη αντιπροσωπεία του Σερβικού Στρατού υπέβαλε τα σέβη της τον στρατηγό Μιχαήλοβιτς στη Ράβνα Γκόρα. Αυτή είναι η τελική αναγνώριση του αντιφασισμού και του αντιναζισμού του στρατού της Ράβνα Γκόρα κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το περιστατικό πόλωσε περισσότερο το σερβικό λαό, προκαλώντας έντονη συζήτηση μεταξύ δύο αντιτιθέμενων πλευρών: εξοργισμένων φιλελεύθερων, που το θεωρούσαν προδοσία των αξιών του αντιφασισμού, και εθνικιστών, που επικρότησαν την αποκατάσταση του αμφισβητούμενου αυτού ιστορικού χαρακτήρα.

Εν τω μεταξύ, οι σερβικές αρχές προσέφεραν φτωχές απαντήσεις σε δημοσιογραφικά ερωτήματα σχετικά με την εκδήλωση, η οποία φέρεται ότι περιλάμβανε οργανωμένες μεταφορές με τέσσερα λεωφορεία για περίπου 200 στρατιώτες. Ο επίσημος ιστότοπος του Σερβικού Στρατού δεν περιέχει πληροφορίες σχετικά με αυτήν την γιορτή, η οποία φέρεται να έλαβε χώρα στις 6 Μαΐου, ανήμερα του Αγίου Μάρκου, ημέρα που αναγνωρίζουν οι Τσέτνικ ως έναρξη της εξέγερσής τους το 1941.

Σύμφωνα με την Blic Daily, το υπουργείο Άμυνας της Σερβίας διατηρούσε αρχικά σιγή ιχθύος και στη συνέχεια αρνήθηκε την επίσημη συμμετοχή Σέρβων στρατιωτών στην επέτειο, υπονοώντας ότι ήταν εκεί ως ιδιώτες. Η Blic αρχικά έλαβε ανεπίσημη επιβεβαίωση ότι η φωτογραφία που εμφανίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι αυθεντική, αλλά ότι οι στρατιώτες έλαβαν μέρος στην τελετή “με δική τους πρωτοβουλία”.

Ωστόσο, ανώνυμες πηγές του στρατού ανέφεραν στην Blic ότι η εκδήλωση στη Ράβνα Γκόρα, η οποία περιελάμβανε τη συμμετοχή όλων των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, οργανώθηκε με την έγκριση του Αρχηγού του Προσωπικού Ljubisha Diković και με γνώση του Υπουργού Άμυνας Aleksandar Vulin. Η Blic επίσης πήρε συνέντευξη από τον ιστορικό Miloslav Samardžić, ο οποίος δήλωσε ότι ένιωσε τιμή που συμμετείχε στην εκδήλωση ως κύριος ομιλητής μετά από πρόσκληση του στρατού και ότι έλαβε δίπλωμα εκτίμησης από το Γενικό Επιτελείο.

Τον επόμενο μήνα, το κοινό δεν έλαβε περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με την έρευνα, την οποία το Υπουργείο Άμυνας ισχυρίστηκε ότι είχε ξεκινήσει μετά το περιστατικό. Αν και ο αρχηγός του προσωπικού Diković έκανε στη συνέχεια μια ανεπανάληπτη τηλεοπτική ανακοίνωση για την επικείμενη αποχώρησή του, δεν τη συνέδεσε με το συμβάν.

Ο Σέρβος πρόεδρος και αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος είναι κατά τα άλλα πανταχού παρών στα ΜΜΕ και υιοθετεί απόψεις για διάφορα θέματα, δε σχολίασε τη συμπεριφορά των στρατιωτών υπό τη διοίκησή του.

Ο Βούτσιτς ήταν πρώην αξιωματούχος του Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος του Σέσελι και Υπουργός Πληροφοριών στην κυβέρνηση Μιλόσεβιτς. Το 2008 συνίδρυσε το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα (SNS), το οποίο προωθήθηκε ως υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αργότερα έγινε μέλος του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ). Από το 2012, το SNS αποτέλεσε το κεντρικό μέλος των κυβερνητικών συνασπισμών.

Η Αυστρία αναγκάστηκε να «καθαρίσει τα σκουπίδια της Κροατίας»

Ο ιστορικός ρεβιζιονισμός, που βασίζεται στην υπεράσπιση εγχώριων συνεργατών των Ναζί του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έχει γίνει μέρος της παραδοσιακής πολιτικής και στην Κροατία. Η Έκθεση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για την Κροατία το 2017 σημείωσε:

Jewish community leaders reported evidence of Holocaust denial and publicly expressed dissatisfaction with the government’s response to a veterans group’s placement of a plaque bearing the World War II-era Ustasha salute ‘Za Dom Spremni’ (For the Homeland, Ready) near the World War II-era Jasenovac death camp in 2016. President Grabar-Kitarovic and Prime Minister Plenkovic both condemned the placement of the plaque in Jasenovac. In September, the government relocated the plaque from Jasenovac to a veterans’ cemetery in the nearby town of Novska but did not make a legal determination on the use of the controversial Ustasha-era salute.

Οι ηγέτες της εβραϊκής κοινότητας ανέφεραν τεκμήρια για άρνηση του Ολοκαυτώματος και εξέφρασαν δημόσια τη δυσαρέσκειά τους για την αντίδραση της κυβέρνησης στην τοποθέτηση από ομάδα βετεράνων μιας αναμνηστικής πλάκας, που αναγράφει το χαιρετισμό των Ουστάσι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου «Za Dom Spremni» [Έτοιμοι για την Πατρίδα] κοντά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς το 2016. Η Πρόεδρος Γκράμπαρ-Κιτάροβιτς και ο πρωθυπουργός Πλένκοβιτς καταδίκασαν αμφότεροι την τοποθέτηση της πλάκας στο Γιασένοβατς. Τον Σεπτέμβριο, η κυβέρνηση μετέφερε την πλάκα από το Γιασένοβατς σε ένα κοιμητήριο βετεράνων στην κοντινή πόλη Novska, αλλά δεν προχώρησε σε κάποια νομική απόφαση για τη χρήση του αμφιλεγόμενου χαιρετισμού της εποχής των Ουστάσι.

Αν και απέφυγε να υποστηρίξει ανοιχτά το φασιστικό κίνημα Ουστάσι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβερνώσα Κροατική Δημοκρατική Ένωση (HDZ) είχε εμπλακεί στην θετική επιρροή στην ιστορία και την αποκατάσταση της κληρονομιάς ορισμένων μελών των Ουστάσι. Η HDZ χαρακτηρίζεται επίσημα ως κεντροδεξιό κόμμα και είναι επίσης μέλος του ΕΛΚ.

Ένα σημαντικό παράδειγμα αυτής της τάσης είναι η τελετή μνήμης για δωσίλογους που εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από την αντιφασιστική αντίσταση στο Μπλάιμπουργκ της Αυστρίας τον Μάιο του 1945. Συνελήφθησαν προσπαθώντας να εγκαταλείψουν τη Γιουγκοσλαβία μετά τη συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας. Για χρόνια, τα μέλη της HDZ διοργάνωναν «προσκυνήματα» στο Μπλάιμπουργκ, μιμούμενοι την εικονογραφία των Αγίων Παθών.

Υπό την διακυβέρνηση της HDZ, το κροατικό κοινοβούλιο διοργάνωσε επίσημες επετείους μνήμης στο Μπλάιμπουργκ στις 12 Μαΐου, με μια ρητορική, η οποία παρουσίαζε τα γεγονότα ως «σύμβολο των βασάνων του λαού της Κροατίας». Τα γεγονότα περιελάμβαναν ακόμη και καθολική Θεία Λειτουργία. “Ξεπλένοντας” μια πολύ περίπλοκη ιστορία, οι επίσημες ανακοινώσεις της HDZ καταδίκασαν «τα εγκλήματα των κομμουνιστών κακοποιών», αλλά αγνόησαν το συσχετισμό των εκτελεσθέντων δοσίλογων με τα αναφερθέντα «φασιστικά εγκλήματα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Komemoracija na Bleiburgu – obilježena 73. godišnjica stradanja hrvatskog naroda https://t.co/ejAytUWBie pic.twitter.com/N8y32QNEOc

— HDZ (@HDZ001) May 12, 2018

Επέτειος μνήμης στο Μπλάιμπουργκ: η 73η επέτειος από τα δεινά του λαού της Κροατίας.

Ναζιστικοί ή φασιστικοί χαιρετισμοί με υψωμένο το δεξί χέρι, συχνά ανεκτοί στην Κροατία (όπως σημειώνεται από την Έκθεση ανθρωπίνων δικαιωμάτων του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών που αναφέρθηκε παραπάνω), αποτελούν εγκληματική πράξη στην Αυστρία. Εφέτος στο Μπλάιμπουργκ, η αυστριακή αστυνομία συνέλαβε έξι μέλη της HDZ, που χρησιμοποίησαν το χαιρετισμό ή άλλες μορφές φασιστικού συμβολισμού.

Ένας από τους συλληφθέντες ήταν ο Anđelko Bosančić, εξέχον μέλος της HDZ από το Dugo Polje, ο οποίος είχε ταξιδέψει στο Μπλάιμπουργκ με δαπάνη των Κροατών φορολογουμένων “ως εκπρόσωπος του δήμου του”, σύμφωνα με τον κροατικό Τύπο, ο οποίος τον χαρακτήρισε επίσης ως Ουστάσι.

@HDZ001 i antifasizam. Koliko opcina placa putovanja u najveci nazisticki dernek u Evropi? Neke novine koje bi to istrazile? #bleiburg

— tonci percan (@pogledizstklma) May 21, 2018

HDZ και αντιφασισμός. Πόσοι δήμοι πληρώνουν για το ταξίδι στο μεγαλύτερο ναζιστικό πάρτι στην Ευρώπη; Υπάρχει κάποια εφημερίδα που θα διερευνήσει αυτό το ζήτημα;

Μετά τη σύλληψή του, ο Bosančić αρνήθηκε ότι χρησιμοποίησε το “χιτλερικό χαιρετισμό”, αλλά όταν οι αυστριακές Αρχές τον αντέκρουσαν με αποδεικτικά στοιχεία, παραδέχθηκε ότι το έκανε. Σύμφωνα με τον Αυστριακό δικηγόρο του, Δρ Thomas Romauch:

Nakon toga Bosančić je priznao dizanje desne ruke, ali se branio da ništa loše nije mislio. Također je naveo da je član Hrvatske demokratske zajednice, da je demokrat, lokalni dužnosnik i da je u Bleiburg stigao kao predstavnik svoje općine, koja mu je i platila put. Po njegovu mišljenju, pjesma koju često koriste na svojim stranačkim skupovima bila je povod za sve. Na koncu je kazao kako mu je vrlo, vrlo žao zbog svega…

Μετά από αυτό, ο Bosančić παραδέχθηκε ότι ύψωσε το δεξί του χέρι, αλλά ισχυρίστηκε ότι δεν υπονοούσε τίποτα κακό με αυτό. Ισχυρίστηκε επίσης ότι είναι μέλος της Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης, ότι είναι δημοκράτης, τοπικός αξιωματούχος και ότι ήρθε στο Μπλάιμπουργκ ως εκπρόσωπος του δήμου του, ο οποίος πλήρωσε το ταξίδι του. Σύμφωνα με τον ίδιο, υπερ-ενθουσιάστηκε με ένα τραγούδι, που λέγεται συχνά στις εκδηλώσεις του κόμματος HDZ. Στο τέλος είπε ότι λυπάται πάρα πολύ για όλα…

Το εν λόγω τραγούδι είναι το “Od stoljeća sedmog” (“Από τον έβδομο αιώνα”), το οποίο προωθεί την αντοχή της Κροατίας παρά τις αιματηρές προσπάθειες των εχθρών της να την καταστρέψουν.

Και οι έξι Κροάτες πολίτες που συνελήφθησαν στο Μπλάιμπουργκ βρίσκονται ακόμα υπό κράτηση στην Αυστρία: ορισμένες δίκες έχουν προγραμματιστεί μεταξύ 19 και 29 Ιουνίου 2018. Ο Bosančić αντιμετωπίζει 10 χρόνια φυλάκισης, καθώς οι αυστριακές Αρχές υποστηρίζουν μηδενική ανοχή για νεοναζί και εξτρεμιστικά περιστατικά.

Ο δικηγόρος του δήλωσε ότι θα προσπαθήσει να αποτρέψει να φτάσει η υπόθεσή του στο ομοσπονδιακό δικαστήριο, το οποίο θα αντιμετωπίσει το έγκλημά του στο ίδιο επίπεδο με δολοφονία ή ένοπλη ληστεία. Αυτή η αυστηρή μεταχείριση είναι “συνέπεια των αρνητικών εμπειριών που είχε η Αυστρία με την περίοδο του Χίτλερ και την κληρονομιά του”, εξήγησε ο δικηγόρος σε δήλωση προς την κροατική εφημερίδα Slobodna Dalmacija.

Ευρωπαϊκό πρόβλημα που απαιτεί συστημική προσέγγιση

Η αποκατάσταση της κληρονομιάς των ναζιστών συνεργατών στη Σερβία και την Κροατία εντάσσεται σε μια περιφερειακή τάση, που σχετίζεται με την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Συνδέεται με την έξαρση δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων και αντισημιτισμού σε ολόκληρη την ήπειρο (ιδίως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη), από κρατικές πολιτικές στην Ουγγαρία έως ανοχή νεοναζιστικών εκδηλώσεων στη Βουλγαρία και περιστατικά στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.

Η κατάληψη του κράτους – η κατάσταση της υπονόμευσης του κρατικού θεσμικού οργάνου σε κυβερνώντα πολιτικά κόμματα – από τέτοιες δυνάμεις καθιστά δυνατή την ατιμωρησία των λόγων μίσους και εγκλημάτων μίσους. Ο ιστορικός ρεβιζιονισμός που βασίζεται στις ιδεολογικές προτιμήσεις των κυβερνώντων κομμάτων αποτελεί άμεση πρόκληση για την κουλτούρα της ανάμνησης παρελθουσών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως προϋπόθεση για την πρόληψη μελλοντικών εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.