[1]Σχολή Διοίκησης, Σύγχρονων Γλωσσών και Εκπαίδευσης του Κεντρικού Πανεπιστημίου της Βενεζουέλας. Φωτογραφία: Warairarepano & Guaicaipuro. Κοινή χρήση με άδεια CC-ASA 4.0 Int.
Πριν από μερικές εβδομάδες, ξύπνησα με την είδηση ότι ο Πρόεδρος Μαδούρο είχε ανακοινώσει ότι επρόκειτο να «προωθήσει την εξάλειψη» των πανεπιστημιακών προγραμμάτων που σχετίζονται με τις ανθρωπιστικές επιστήμες. “Όλα τα πανεπιστήμια πρέπει να συνδέονται με το «Πατριωτικό Πρόγραμμα»(ή Plan de la Patria [2]) το 2025», σαν να λέμε ότι θα πρέπει να τηρήσουν μια συγκεκριμένη ιδεολογία.
“Δεν μπορούμε να έχουμε χιλιάδες επαγγελματίες να αποφοιτούν από πανεπιστημιακές σχολές που δεν έχουν καμία σχέση με την ανάπτυξη της χώρας”, δήλωσε ο Μαδούρο. Που ουσιαστικά είναι σαν να λέμε ότι τομείς όπως οι τέχνες, οι σύγχρονες γλώσσες και οι διεθνείς σπουδές (επίσης γνωστές ως διπλωματικές σπουδές) δεν συμβάλλουν καθόλου στην ανάπτυξη της χώρας.
Ανατρίχιασα όταν διάβασα την είδηση. Όχι μόνο ως απόφοιτη μιας τέτοιας σχολής, αλλά και λόγω των άμεσων συνεπειών ενός τέτοιου χτυπήματος – βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα – κατά της κριτικής σκέψης και της ολιστικής πνευματικής εκπαίδευσης της επόμενης γενιάς των πολιτών της Βενεζουέλας.
Ωστόσο, αυτή η είδηση δεν με εκπλήσσει. Πολύ λιγότερο από τη ραγδαία ριζοσπαστικοποίηση της «επανάστασης» που σημειώθηκε τα τελευταία τρία χρόνια, καθώς και των διαδηλώσεων του περασμένου έτους. Ωστόσο, εκπλήσσομαι με τη σαφήνεια, την ευγλωττία και την απόλυτη αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να επιβάλει ένα εκπαιδευτικό σύστημα κομμένο και ραμμένο στις ιδεολογικές της φιλοδοξίες.
Δεν είναι η πρώτη φορά, δεν αφορά μόνο τα πανεπιστήμια
“Ήταν αναπόφευκτο ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί”, σχολίασε η P, Κοινωνιολόγος. Για τρία χρόνια, η P. αποτελεί κριτικό παρατηρητή των αλλαγών στο σχολικό πρόγραμμα που εφαρμόζει η κυβέρνηση. “Για την κυβέρνηση, τα πανεπιστήμια είναι ένα προπύργιο αντίστασης που δεν μπόρεσε να ελέγξει, παρά τις προσπάθειές της”.
Δεν είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο συνέβη: πριν από μερικά χρόνια, η Συλλογή Bicentenaria [3], μια σειρά σχολικών εγχειριδίων, συζητήθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξαιτίας της προφανούς και μεροληπτικής χειραγώγησης της ιστορίας. Η κυβέρνηση όχι μόνο είχε αναπτύξει ένα πρόσφατα ερμηνευμένο και βολικά αναθεωρημένο όραμα της ιστορίας, αλλά έκτισε ένα νέο ιστορικό πλαίσιο, όπου η ιδεολογία ενώνει τη μελλοντική γνώμη.
Συναντώ την P. στο γραφείο της στο ιδιωτικό πανεπιστήμιο, όπου εξακολουθεί να διδάσκει. Με κοιτάζει με θλίψη και στη συνέχεια ανακτά ένα από τα επιμελώς τακτοποιημένα βιβλία από την άτακτη βιβλιοθήκη της. Είναι ένα αντίγραφο της περίφημης Συλλογής Bicentenaria. Το ανοίγει σε μια τυχαία σελίδα και μου το παραδίδει: ο Τσάβες, φορώντας την αναγνωρίσιμη προεδρική κορδέλα, κρατώντας ένα κορίτσι στην αγκαλιά του, που διαβάζει προσεκτικά κάτω από ένα δέντρο.
“Πατρίδα”
Η κυβέρνηση καλλιεργεί προσεκτικά το εύφορο έδαφος για την ιδεολογία της”, είπε η Ρ., δείχνοντάς μου μια φωτογραφία ενός δημόσιου σχολείου στο Καράκας, όπου μια ομάδα παιδιών ποζάρουν μπροστά σε μια φωτογραφία του Τσάβες. Τα παιδιά κοιτάζουν τον φακό με τα φαφούτικα χαμόγελά τους, κανένα πάνω από έξι ετών, και όλα κάνουν έναν στρατιωτικό χαιρετισμό.
Σκέφτομαι την έννοια της πατρίδας που χρησιμοποιεί συχνά η κυβέρνηση. Αυτή η ιδέα του έθνους που φαίνεται να περιλαμβάνει όχι μόνο την ιστορία και τους κατοίκους της, αλλά και την ιδεολογία της. Η πατρίδα που ορίζει ένα νέο είδος χώρας, το οποίο συμμορφώνεται με την ιδεολογική έμφαση, με φτηνό ακραίο εθνικισμό και γιατί όχι, με μια αφθονία μιλιταρισμού.
Σιγά-σιγά, η νέα Βενεζουέλα θα δεχθεί ότι ο «τσαβισμός» δεν είναι μόνο ένα πολιτικό κόμμα, αλλά ένα ουσιαστικό κομμάτι της ταυτότητας της Βενεζουέλας.
Πριν από δύο χρόνια υπήρξε άλλο ένα σκάνδαλο στα ΜΜΕ σχετικά με τις αλλαγές [4] που υλοποίησε στο σχολικό πρόγραμμα της χώρας το Υπουργείο Λαϊκής Ισχύος για την Εκπαίδευση. Σύμφωνα με το κυβερνητικό έγγραφο που κυκλοφόρησε στα σχολεία, οι μέθοδοι διδασκαλίας που χρησιμοποιούσαν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ήταν «απλοϊκές, αναγωγικές, μηχανιστικές».
Η πρόταση για το νέο σχολικό πρόγραμμα [5] δεν περιλαμβάνει μαθήματα, αλλά μάλλον θεματικούς κύκλους μάθησης. Διευκρινίζει επίσης ότι αυτοί οι θεματικοί κύκλοι πρέπει να «ενσωματωθούν στους πέντε ιστορικούς στόχους του Πατριωτικού [2]Προγράμματος σε μια αλληλεξαρτώμενη δομή».
Η Ρ. μου εξήγησε ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν έχουν καμία σχέση με τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά με κάτι πολύ πιο σκόπιμο, το οποίο φέρει μια δυσοίωνη πολιτική κατηγορία. Η πρόταση για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση σκοπεύει να συνδεθεί με τους “ιστορικούς στόχους” του “Πατριωτικού Προγράμματος” που έχει συνθέσει ο Ούγο Τσάβες. Η διαδικασία αυτή ξεκίνησε το 2007 με την παρουσίαση του “Μπολιβαριανού Εθνικού Προγράμματος” που αποτέλεσε μέρος του συνταγματικού δημοψηφίσματος.
Το σχέδιο γνώρισε ήττα στις εκλογές [6], αλλά επιβλήθηκε σε αργό ρυθμό με διατάγματα [7], χωρίς κανενός είδους συναίνεση.
Με αυτές τις σκέψεις, φαντάζομαι τη γενιά που θα μεγαλώσει στη Βενεζουέλα κατά την επόμενη δεκαετία. Μια γενιά νέων ανθρώπων πεπεισμένων ότι πρέπει να είναι ευγνώμονες για τα εγχειρίδια που μοιράζει η κυβέρνηση. Θα έχουν την ιδεολογία ως το κύριο κίνητρο που θα οδηγεί τη ζωή τους. Μια γενιά, για την οποία η όποια εναντίωση αντιβαίνει στην ιδέα του έθνους. Μια χώρα κατήχησης, χωρίς επιχειρήματα ή συζήτηση. Μια σιωπηρή χώρα.
Φαντάζομαι αυτή τη χώρα και φοβάμαι. Όταν περπατώ κατά μήκος των βρώμικων και χαοτικών δρόμων του Καράκας, κοιτάζω γύρω και ξαφνιάζομαι και πάλι από το πρόσωπο του Τσάβες που με παρακολουθεί από παντού. Ένα πανταχού παρόν φάντασμα από κίτρινες πινακίδες και σχισμένες αφίσες. Και η πολιτική πάντα εκεί, παντού, ως μορφή φόβου, ως εικόνα σύγχυσης.