Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γουατεμάλας. Φωτογραφία: Nómada GT, δημοσιευμένο υπό άδεια Creative Commons (CC BY-NC-ND).
Οι επόμενες 48 ώρες θα είναι κρίσιμες για τη δημοκρατία της Γουατεμάλας. Με ομόφωνη απόφαση, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γουατεμάλας διέταξε την κυβέρνηση να επιτρέψει στον Κολομβιανό νομικόIvan Velasquez να επιστρέψει στη χώρα και να συνεχίσει το έργο του ως επικεφαλής της Διεθνούς Επιτροπής για την καταπολέμηση της ατιμωρησίας που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη (CICIG στα ισπανικά).
Τον περασμένο μήνα, ο Πρόεδρος Τζίμι Μοράλες ανακοίνωσε ότι δεν θα ανανεώσει πλέον την ισχύ της CICIG εκτός από την απαγόρευση της επιστροφής του Velasquez, ο οποίος τώρα είναι εγκατεστημένος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η απόφαση προκάλεσε οργή σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, προκαλώντας διαμαρτυρίες και καταδίκη από υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η απόφαση του προέδρου ακολούθησε τους ισχυρισμούς της Επιτροπής σχετικά με τη διαφθορά, και συγκεκριμένα την παράνομη χρηματοδότηση της εκστρατείας εναντίον του ίδιου του Μοράλες, καθώς και μελών της οικογένειάς του, που αντιμετωπίζουν τώρα κατηγορίες απάτης ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Οι επόμενες δύο ημέρες αποτελούν όχι μόνο μια δοκιμασία για τους δημοκρατικούς θεσμούς της Γουατεμάλας, αλλά και για τους τομείς που υποστήριζαν τον πρόεδρο στο παρελθόν. Σύμφωνα με το επίσημο έγγραφο του Δικαστηρίου, η μη τήρηση των εντολών του Δικαστηρίου θα μπορούσε να σημαίνει την απομάκρυνση του προέδρου από συνταγματικούς μηχανισμούς.
Δημοσιογράφοι όπως η Nina Lakhani και άλλοι σχολιαστές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρακολουθούν στενά και εκφράζουν απόψεις για τα διαφορετικά σενάρια, ειδικά εάν ο Μοράλες αρνηθεί να συμμορφωθεί με την απόφαση του δικαστηρίου και να καταθέσει την υποστήριξη του στρατού της Γουατεμάλας:
Guatemala: constitutional court rulings are final. There is no legal/constitutional way to ignore or overrule tonight's rulings which back @CICIGgt against president @jimmymoralesgt. What will he and his network of allied elites do next? Obey the constitution or go rogue = a coup
— Nina Lakhani (@ninalakhani) September 17, 2018
Γουατεμάλα: Οι αποφάσεις του συνταγματικού δικαστηρίου είναι τελικές. Δεν υπάρχει κανένας νομικός / συνταγματικός τρόπος να αγνοήσουμε ή να παραβλέψουμε τις αποφάσεις που υποστηρίζουν την @CICIGgt εναντίον του προέδρου @jimmymoralesgt. Τι θα κάνει ο ίδιος και το δίκτυο των συμμάχων ελίτ; Τηρήστε το σύνταγμα ή ξαμοληθείτε = πραξικόπημα
Υποστηρικτές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του Συνήγορου του Πολίτη Jordán Rodas, αντέδρασαν με ανακούφιση και ικανοποίηση, αλλά εξακολουθούν να ανησυχούν για την επόμενη κίνηση της κυβέρνησης και του Κογκρέσου:
Excelente noticia para la justicia guatemalteca, bienvenido comisionado @Ivan_Velasquez_ a seguir desde Guatemala la lucha contra la corrupción y la impunidad. No podía ser de otra manera la honorable @CC_Guatemala restablece una vez más el orden jurídico.
— Jordán Rodas Andrade (@JordanRodas) September 17, 2018
Μια εξαιρετική είδηση για το δικαστικό σύστημα της Γουατεμάλας. Καλώς ορίσατε, Επίτροπε Ivan Velázquez. Ας συνεχίσουμε τον αγώνα κατά της διαφθοράς και της ατιμωρησίας από τη Γουατεμάλα. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Το αξιότιμο συνταγματικό δικαστήριο επαναφέρει για άλλη μια φορά τη δημόσια τάξη.
Τι θα μπορούσε να συμβεί τις επόμενες 48 ώρες, με την πιθανή επιστροφή του Ivan Velasquez στη Γουατεμάλα:
Πολιτικό deja vu;
Αυτά τα γεγονότα αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, όταν αντιμετωπίζονται υπό το φως του μακρού και δύσκολου αγώνα κατά της διαφθοράς στη Γουατεμάλα και των πρόσφατων πολιτικών αναταραχών της χώρας. Στην πραγματικότητα, η άνοδος στην εξουσία του Μοράλες ακολούθησε ένα ασυνήθιστο λαϊκό κίνημα κουρασμένο με τη διαφθορά και την ατιμωρησία της πολιτικής τάξης, που κατέληξε με την παραίτηση του Προέδρου Μολίνα το 2015.
Μετά την πολιτική κρίση του 2015, στην οποία η παρουσία της Επιτροπής διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στη διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς, αναμενόταν ότι η κυβέρνηση Μοράλες θα παρακολουθούνταν προσεκτικά.
Καθώς ο Μοράλες βρίσκεται εν μέσω σκανδάλων πολιτικής και διαφθοράς, η σημερινή κρίση θεωρείται σημαντική στιγμή, κατά την οποία η Γουατεμάλα θα μπορούσε να προχωρήσει στην προστασία των δημοκρατικών θεσμών της ή σε μια πιθανή διακύμανση προς τον αυταρχισμό.
Ο Σαλβαδοριανός δημοσιογράφος Héctor Silva Alvalos επισημαίνει την αντίθεση ανάμεσα στον Μοράλες “τον υποψήφιο” και στον Morales “τον πρόεδρο”:
Jimmy Morales llegó a la presidencia de Guatemala aupado por grupos emergentes, vinculados algunos a la inteligencia militar. Llegó diciendo que no era corrupto ni ladrón. Hoy es un presidente que delira por el poder absoluto para evitar que lo investiguen por corrupción.
— Hector Silva Avalos (@HsilvAvalos) September 17, 2018
Ο Τζίμι Μοράλες ανέλαβε την προεδρία της Γουατεμάλας με τη στήριξη αναδυόμενων ομάδων, μερικές από τις οποίες συνδέονται με τη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών. Ανήλθε [στην εξουσία] λέγοντας ότι δεν ήταν ούτε διεφθαρμένος ούτε κλέφτης. Σήμερα είναι πρόεδρος, ο οποίος καταφεύγει στην απόλυτη εξουσία για να αποφύγει να διερευνηθεί για διαφθορά.
Εν τω μεταξύ, το hashtag #RenunciaYa (“Παραιτήσου τώρα”), το οποίο χρησιμοποιήθηκε κατά τις διαδηλώσεις του 2015, άρχισε να κερδίζει και πάλι οπαδούς, ενώ οργανώνονται διαδηλώσεις στους δρόμους. Ταυτόχρονα, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης από την περιοχή όπως η κολομβιανή εφημερίδα El Espectador υπογράμμισαν τη σημασία που έχει η κρίση της Γουατεμάλας στην περιφερειακή της διάσταση και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να δώσει προσοχή στην ανάπτυξή της:
Más allá de ese posible cambio de último momento, la situación demuestra las tensiones por las que atraviesa el país y las fibras delicadas que Velásquez ha tocado. Hay un intento innegable por sepultar el tema sin que se llegue al fondo del asunto. Por eso, la comunidad internacional debe acompañar a los guatemaltecos en la protección de sus instituciones y en la búsqueda de la verdad. Los ojos del mundo deben posarse sobre Guatemala, que está en un momento clave de su historia, cuyo desenlace puede influir en la de todo un hemisferio que vive trances semejantes.
Πέρα από οποιαδήποτε αλλαγή της τελευταίας στιγμής, η κατάσταση καταδεικνύει τις εντάσεις που συμβαίνουν στη χώρα και το νεύρο που έχει αγγίξει ο Velásquez. Υπάρχει μια αναμφισβήτητη προσπάθεια να θάψουμε το θέμα χωρίς να σκάψουμε βαθιά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η διεθνής κοινότητα πρέπει να συνοδεύσει τον πληθυσμό της Γουατεμάλας στην προστασία των θεσμών τους και στην αναζήτηση της αλήθειας. Τα μάτια του κόσμου πρέπει να είναι στη Γουατεμάλα, καθώς η χώρα περνάει μια σημαντική στιγμή της ιστορίας της. Και το αποτέλεσμα θα μπορούσε να επηρεάσει την ιστορία ενός ολόκληρου ημισφαιρίου που διέρχεται από διαδικασίες παρόμοιου μεγέθους.
