Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια πόσοι Βενεζουελάνοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους. Ο διεθνής Τύπος επιμένει ότι ο αριθμός που αναφέρει η κυβέρνηση της Βενεζουέλας παραμένει “αμφισβητήσιμος“. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ανεβάζουν τον αριθμό σε περίπου δύο εκατομμύρια ανθρώπους, μια έκθεση, την οποία η κυβέρνηση της Βενεζουέλας και οι σύμμαχοί της χαρακτηρίζουν ως ψευδή. Αυτό που μπορεί να δει κανείς είναι μια αύξηση στα ψηφιακά δίκτυα υποστήριξης και στους απλούς πολίτες της Βενεζουέλας, που καταφεύγουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μοιραστούν τις ιστορίες τους, τις συστάσεις τους και τις προσωπικές τους σκέψεις, καθώς εγκαταλείπουν τη χώρα, δίνοντας φωνή και πρόσωπο στα ξερά στατιστικά στοιχεία.
Προσωπικές ιστορίες και δίκτυα αλληλεγγύης
Η Yosy, μια 23χρονη από τη Βενεζουέλα, είναι ένας από τους πολλούς ανθρώπους, που προσπαθούν να καταγράψουν τις ιστορίες τους και να βοηθήσουν άλλους να ξεκινήσουν το ίδιο ταξίδι. Στο κανάλι της στο YouTube, περιγράφει την εμπειρία της μετανάστευσης, πρώτα στον Παναμά και στη συνέχεια στην Αργεντινή. Εκτός από τη διαδικασία προσαρμογής της, συλλογίζεται επίσης τους λόγους, για τους οποίους αποφάσισε να φύγει:
En mi país no hay medicinas, no hay doctores, no hay salud. En mi país todos los días hay muertes. En mi país no hay comida, pero sí hay desnutrición. En mi país no hay seguridad, pero sí mucha violencia. […] ¿Te sorprende? A nosotros ya no.
Στη χώρα μου, δεν υπάρχουν φάρμακα, δεν υπάρχουν γιατροί, δεν υπάρχει υγειονομική περίθαλψη. Στη χώρα μου, υπάρχει ο θάνατος μονάχα κάθε μέρα. Στη χώρα μου, δεν υπάρχει φαγητό, αλλά υποσιτισμός. Στη χώρα μου, δεν υπάρχει ασφάλεια, αλλά υπάρχει πολλή βία. […] Σε εκπλήσσει; Εμάς καθόλου πια.
Δεκάδες βίντεο στο YouTube με τίτλους όπως “Το ταξίδι μου στο Περού χωρίς διαβατήριο“, “9 Συμβουλές για να φτάσετε στην Cúcuta της Κολομβίας από τη Βενεζουέλα” και “Το χερσαίο ταξίδι μου στη Χιλή από τη Βενεζουέλα” είναι διαθέσιμα μέσω μιας απλής αναζήτησης. Όλα αυτά περιέχουν προσωπικές ιστορίες, που απεικονίζουν την Έξοδο της Βενεζουέλας και λειτουργούν ως οδηγός για όσους σχεδιάζουν να κάνουν το ίδιο. Σε κάθε βίντεο, οι θεατές μπορούν να δουν τις κακουχίες και τους κινδύνους για όσους ταξιδεύουν από ξηράς. Για παράδειγμα, στις “9 Συμβουλές” της, η χρήστρια του Youtube Oriana μοιράζεται τους πιθανούς κινδύνους που μπορούν να συναντήσει ο κόσμος στους σταθμούς λεωφορείων, καθώς και τις δοκιμασίες με τα νομικά έγγραφα:
De Cúcuta a Bogotá, o a cualquier ciudad cercana debe haber por lo menos como 20 puntos de control en donde los policías de migración se suben al autobús y revisan las identificaciones para ver si los pasaportes están sellados. [Todo] debido a la descontrolada migración de venezolanos al territorio colombiano […] En el terminal de Cúcuta tienes que ir a el sótano si deseas guardar maletas bañarte o utilizar el baño. Tiene que ser estrictamente en el sótano pues es la única zona que es casi segura. Las afueras de los terminales son muy peligrosos…
Από την Κουκούτα έως την Μπογκοτά ή οποιαδήποτε κοντινή πόλη, πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 20 σημεία ελέγχου, στα οποία η αστυνομία μετανάστευσης θα μπει στο λεωφορείο, θα ελέγξει ταυτότητες και θα δει εάν τα διαβατήρια είναι σφραγισμένα. [Όλα] εξαιτίας της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης της Βενεζουέλας στην κολομβιανή επικράτεια […] Στο τέρμα, στην Κουκούτα, θα πρέπει να πάτε στο υπόγειο εάν θέλετε να αποθηκεύσετε τις αποσκευές σας, να κάνετε ντους ή να χρησιμοποιήσετε την τουαλέτα. Πρέπει να είστε αυστηροί με αυτό: το υπόγειο είναι η μόνη ζώνη που είναι σχεδόν ασφαλής. Οι περιοχές εκτός αυτών των τερματικών σταθμών είναι εξαιρετικά επικίνδυνες…
Εν τω μεταξύ, πολλές κοινότητες Βενεζουελάνων στο εξωτερικό έχουν δημιουργήσει ομάδες στο Facebook και χρησιμοποιούν Twitter και άλλα κοινωνικά δίκτυα για να παρέχουν υποστήριξη και συμβουλές σε προορισμούς όπως η Κολομβία, ο Ισημερινός, η Χιλή και η Ισπανία: ένα ψηφιακό δίκτυο αλληλεγγύης για όσους πρέπει να εγκαταλείψουν τη χώρα τους.
Άλλα μέσα βοήθειας
Η κατάσταση για τους Βενεζουελάνους που εγκαταλείπουν τη χώρα έχει ανησυχήσει ορισμένες ΜΚΟ, που υποστηρίζουν τους μετανάστες. Ανάμεσά τους, το Ιησουιτικό Δίκτυο Μεταναστών και η Ιησουιτική Υπηρεσία για τους Πρόσφυγες από τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, που σχεδίασαν έναν «εικονικό χάρτη» για να βοηθήσουν στην ασφάλεια των ανθρώπων, ενώ ταξιδεύουν στη Βραζιλία, την Κολομβία, τον Ισημερινό ή το Περού. Το εγχείρημα είναι ένα άλλο παράδειγμα του μεγέθους της Εξόδου της Βενεζουέλας, που τώρα θεωρείται ότι είναι η μεγαλύτερη στην περιοχή τα τελευταία 50 χρόνια.
Εκτός από την ίδια τη διαδρομή, είναι σημαντικό να θυμόμαστε τις σκληρές συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι Βενεζουελάνοι κατά την προετοιμασία των ταξιδιών τους. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν περίπλοκοι και πολυάριθμοι περιορισμοί κατά την πρόσβαση σε νομικά έγγραφα. Η κατοχή ενός διαβατηρίου, για παράδειγμα, μπορεί να σημαίνει αναμονή έως δύο ετών ή επιπλέον πληρωμή για έκδοση ή ανανέωση. Από την άλλη πλευρά, ο θεαματικός και ασταμάτητος υπερπληθωρισμός (που προβλέπεται να φτάσει στο ένα εκατομμύριο τοις εκατό το 2018), που αλλάζει οποιοδήποτε προϋπολογισμό μέρα με τη μέρα.
Παραμένει να δούμε ποιες λύσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επίλυση των τεράστιων προκλήσεων που λαμβάνουν χώρα εντός και εκτός του κράτους. Μέχρι στιγμής, καθώς τα στατιστικά στοιχεία για την Έξοδο (καθώς και οι εντάσεις με τις γειτονικές χώρες) συνεχίζουν να αυξάνονται, το φαινόμενο της μετανάστευσης στη Βενεζουέλα δεν δείχνει κανένα σημάδι επιβράδυνσης.