Αφότου έζησα στην κολομβιανή πόλη Leticia για δέκα χρόνια, η επιστροφή στην επικράτειά μου στο Μιλάν ήταν μεγάλη έκπληξη. H επιστροφή μου στον τόπο καταγωγής μού έδωσε δύναμη και σοφία, ένιωσα ξανά αναγεννημένος. Ένιωσα ότι ο λαός μου και ολόκληρη η επικράτεια με περίμεναν.
Παρόλο που είχα βρεθεί πίσω μερικές φορές, αυτό το τελευταίο ταξίδι σήμανε μια διαφορά στον δικό μου τρόπο αντίληψης της φυλής Jitómagaro. Παρακολουθώντας τους αδελφούς μου, τους ανιψιούς και τις ανιψιές που εργάζονταν για τα εδάφη μας με ώθησε να συνεισφέρω όσο το δυνατόν περισσότερο στα αλιευτικά καθήκοντα. Κατά την άφιξή μου, φιλοξενήθηκα στο σπίτι του αδελφού μου και ξεκίνησα τη διαδικασία της προσαρμογής για άλλη μια φορά. Έσπασα τους δεσμούς με την πόλη και ανέκτησα τη συνήθεια της κόκας και του καπνού.
Κάθε πρωί, πήγαινα για ψάρεμα και τα απογεύματα είχα την ευθύνη των γεωργικών δραστηριοτήτων. Με τους ανιψιούς μου καλλιεργούσαμε και μαζεύαμε κασάβα, καπνό και κόκα, όπως γίνεται για χιλιετίες. Κάθε ένας, με τον δικό του τρόπο, έχει διαφορετικό τρόπο να μιλάει για τον πολιτισμό μας.
Καθώς περνούσαν οι μήνες, άρχισα να επανέρχομαι στη ζωή που είχα ως έφηβος, να θυμάμαι τους γονείς και τους παππούδες μου και να εκτιμώ την προγονική μας γη και τους ιερούς τόπους της. Κάθε βράδυ, με τους αδελφούς, τους ανιψιούς και τις ανιψιές μου, καθόμαστε στη ζεστασιά της φωτιάς και μέσω γιατρικών και ψάλλοντας τα τραγούδια και τις προσευχές μας στη γλώσσα μας, ξεκινούσαμε να θυμόμαστε τις συμβουλές και τα λόγια των προγόνων μας. Τότε, από τον θείο μου Calixto, λάβαμε τα νέα της rafue του yadiko (της μεγαλύτερής μας τελετής). Και αυτό θα σας μεταδώσω και σε σας, μοιράζοντας λίγο-λίγο πράγματα για τη γλώσσα και τον πολιτισμό μας.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλη την ομάδα μας για την υποστήριξή της, όλοι αποτελούν μέρος της ιστορίας της φυλής μας. Όλοι από το παρελθόν και το παρόν, συνέβαλαν και αξιολόγησαν τη γνώση μας:
- Ever Kuiru Naforo: ομιλητής διαλέκτου mɨnɨka, κομμάτι της γλωσσικής οικογένειας Ουιτότο από την περιφέρεια της κολομβιανής Άνω Αμαζονίας. Είμαι παιδί του καπνού, της κόκας και της γλυκιάς μανιόκας. Η φυλή μου είναι η Jitómagaro, που σημαίνει ήλιος. Είμαστε από την τελετουργική ομάδα του yadiko, που μας χαρακτηρίζει ως φυλή και του οποίου τον εορτασμό θέλουμε να μοιραζόμαστε με τον κόσμο μέσω της θεραπείας και της εναρμόνισης του λόγου μας. Είμαι φοιτητής Παιδαγωγικής της Μητέρας Γης στο Πανεπιστήμιο της Αντιόκια, τραγουδιστής και εμπειρογνώμονας mɨnɨka.
- Laura Areiza Serna: φοιτήτρια της γλώσσας ουιτότο, ιδιαίτερα της διαλέκτου mɨnɨka. Συνέβαλε με μερικές δημοσιεύσεις και μεταφράσεις από τα ουιτότο στα ισπανικά. Έχει επίσης συνεργαστεί με πολλές κοινότητες του ποταμού Igaraparaná στην Κολομβιανή Άνω Αμαζονία και στην πόλη Leticia της Κολομβίας. Αυτή τη στιγμή σπουδάζει για το μεταπτυχιακό της στις Αμαζονικές Σπουδές στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Κολομβίας και είναι πτυχιούχος Ισπανικής Φιλολογίας. Συνθέτει, επιμελείται και επαληθεύει τα περιεχόμενα και βοηθά στη διαχείριση του προγράμματος. Επίσης τραγουδά και είναι σύμβουλος της φυλής μας.
Ευχαριστούμε επίσης τους καθηγητές Juan Álvaro Echeverri Restrepo από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Κολομβίας, τον Selnich Vivas Hurtado από το Πανεπιστήμιο της Αντιόκια και ιδιαίτερα τον Fernando Urbina Ragel από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Κολομβίας, ο οποίος έχει δανείσει υλικό που ηχογράφησε με τον πατέρα μου το 1989. Καθένας, με τη συμβολή τους, αποτελεί θεμελιώδες κομμάτι του εγχειρήματος.
Ομοίως, ευχαριστίες στον Mauricio Granados, επαγγελματία φωτογράφο, ο οποίος έχει συνεισφέρει μέρος του υλικού που έχουμε μοιραστεί.
Και σε όλα τα μέλη της φυλής μου, τον Juan Kuiru και την οικογένειά του, τον Miguel Kuiru και την οικογένειά του, τα ξαδέλφια, τους θείους και τους γείτονές μου που ήρθαν μαζί μας για τη διαδικασία και την τελετή.
Μοιραζόμαστε άλλο ένα τραγούδι:
Yadiko iedɨno
Mɨnɨka yadikona?
Yadiko mei rafue, ɨraɨziya, kaɨmataiya, guiyafue nabairiya.
Moo uai arera, uikonide, iemo ɨkoɨfenide.
Yadiko beno kaɨ kɨgɨmo,
nɨɨ rafuenɨaɨmona aiyue.
Uiyekomo ite.
Nana rafue daje
izoi raifide.
Rafue komuiya yezika, Moo nanoide jitomo iga.
Fɨnodogamɨemo, Noinui Buinaima.
Nana uaiyaɨ dɨga iga.
Urukɨ ñue iyena, nana binɨemo itɨno kaɨmare iyena.
Jirari afemɨemo ñueno ina.
Ee jiaɨyiraɨ zioraɨ, ee nuikɨrai kuiyodo ie.
Ee mazaka jiaɨmajɨ.
Nana ñuenodɨno.
Yadiko rafue Moo uai, kaɨmafue.
Monifue, manoriyafue.
Iedo rafuemo nana kaɨmataiya.
Moo jorema, Eiño joreño, komuiyafue.
Akɨdai ite.
Aiyo rafue ite iadɨ dɨno yotɨkue.
Οι ρίζες του yadiko
Τι είναι το yadiko;
Yadiko είναι μια τελετή, χορός, ευτυχία, φαγητό, φιλία.
Ο λόγος του πατέρα, χωρίς αρχή ή τέλος.
Το Yadiko είναι εδώ, στο επίκεντρο, όλων των τελετών, είναι η μεγαλύτερη.
Είναι η πρώτη.
Όλες οι τελετές έχουν την ίδια αξία.
Όταν η τελετή ξεκίνησε, ο πατέρας το παρέδωσε στον πρεσβύτερο.
Ήταν έτοιμο, Noinui Buinaima.
Με όλα τα λόγια του το παρέδωσε.
Για την ευημερία των ανθρώπων, έτσι ώστε όλοι στη γη να είναι ευτυχισμένοι.
Γι’ αυτό του δόθηκε το καλύτερο.
Η βοήθειά του είναι από βασιλικό κύμινο, το στέμμα του φτιαγμένο από βασιλικούς παπαγάλους.
Το φιστίκι του είναι κόκκινο.
Όλα τα καλύτερα.
Η τελετή του yadiko είναι ο λόγος του πατέρα, ευτυχία.
Αφθονία, γιατρειά.
Γι’ αυτό στην τελετή όλοι χαίρονται.
Η συνείδηση του πατέρα, η συνείδηση της μητέρας, είναι η ουσία της ζωής.
Έτσι είναι.
Υπάρχουν πολλές πληροφορίες και τις μοιράζομαι ως εδώ.