- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Ο νόμος του Λιντς στην Αθήνα του 2018 – Υπόθεση Ζακ Κωστόπουλου

· Σύνταξη Maria Soulis

Κατηγορίες: Δυτική Ευρώπη, Ελλάδα, Επικαιρότητα, ΛΟΑΤΚΙΑ+, Μέσα & δημοσιογραφία, Μέσα των πολιτών, Ψηφιακός ακτιβισμός

Ο ακτιβιστής και υπέρμαχος των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων Ζακ Κωστόπουλος.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2018, ημέρα Παρασκευή και ώρα 14:50, στην οδό Γλάδστωνος στην πλατεία Ομονοίας, συνέβη ένα τραγικό περιστατικό, που έμελλε να σημαδέψει και να διχάσει για άλλη μια φορά την ελληνική κοινωνία. Ένας άνδρας άφησε την τελευταία του πνοή στο πεζοδρόμιο, μέσα σε μια λίμνη αίματος, καθώς μερικά λεπτά πριν είχε δεχθεί άγριο λιντσάρισμα από “αγανακτισμένους πολίτες”. Αρχικά, κι ενώ κανείς δεν γνώριζε την ταυτότητα του άνδρα, γίνονταν λόγος για “τοξικομανή” που “κρατώντας μαχαίρι”, είχε προσπαθήσει “να ληστέψει” ένα κοσμηματοπωλείο και “τραυματίστηκε θανάσιμα από τα σπασμένα γυαλιά”. Αργότερα, ο άνδρας αυτός θα αναγνωριζόταν ως ο Ζακ Κωστόπουλος, ακτιβιστής της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.

Το χρονικό της υπόθεσης

Στα ΜΜΕ κυκλοφόρησε ένα ερασιτεχνικό βίντεο, [1] στο οποίο φαίνεται ένας άντρας να έχει εγκλωβιστεί σε ένα κοσμηματοπωλείο. Στην προσπάθειά του να βγει έξω από το κατάστημα, αρχικά προσπαθεί να σπάσει την πόρτα με έναν πυροσβεστήρα κι όταν δεν τα καταφέρνει, σκύβει και μπαίνει σε ένα χαμηλό σταντ της βιτρίνας. Τότε πλησιάζουν δυο άντρες και αρχίζουν να κλωτσούν και να σπάνε [2] τη τζαμαρία της προθήκης του κοσμηματοπωλείου, από την οποία επιχειρούσε να απεγκλωβιστεί ο Ζακ ρίχνοντας σπασμένα γυαλιά πάνω του. Εν συνεχεία, και καθώς ο άνδρας βγαίνει από την σπασμένη βιτρίνα, συνεχίζουν με απανωτές κλωτσιές προς τον πεσμένο στο έδαφος και αναίσθητο πλέον άνθρωπο, με αποτέλεσμα στη συνέχεια αυτός να βρει τον θάνατο στον πεζόδρομο ενώπιον δεκάδων θεατών και παρά την παρέμβαση ενός από αυτούς, ο οποίος και προσπάθησε να σταματήσει τους δύο άντρες που τον κλωτσούσαν.

Εν συνεχεία κυκλοφόρησε και δεύτερο βίντεο [3], το οποίο δείχνει τον Ζακ να συνέρχεται ελάχιστα και να προσπαθεί να ξεφύγει. Στις 27/09 δημοσιεύτηκε ένα τρίτο κατά σειρά βίντεο [4], όπου εμφανίζονται οι αστυνομικοί, που στο μεταξύ έχουν καταφτάσει στο χώρο, να βρίσκονται πάνω από τον αιμόφυρτο και ακίνητο στο έδαφος άνδρα και να «προσπαθούν» να του περάσουν χειροπέδες, να κρατούν με γυμνά χέρια το φερόμενο ως μαχαίρι του Κωστόπουλου, να βρίζουν αλλά και να τον κλωτσούν.

Ο ένας από τους δύο άντρες, που φαίνονται στο βίντεο να κλωτσούν το θύμα, είναι ο ιδιοκτήτης του καταστήματος, ενώ ο άλλος είναι ιδιοκτήτης ενός διπλανού καταστήματος, που προσέτρεξε σε βοήθεια.

Την επόμενη ημέρα, αφού είχε γίνει γνωστή η ταυτότητα του θύματος και είχαν δει όλοι τα βίντεο από το συμβάν, συνελήφθη ο 73χρονος ιδιοκτήτης του κοσμηματοπωλείου για βαριά σωματική βλάβη κατά συναυτουργία, ενώ ο δεύτερος δράστης της επίθεσης συνέχισε να αγνοείται. Όπως έγινε γνωστό τελικά, πρόκειται για ιδιοκτήτη γειτονικού μεσιτικού γραφείου, ο οποίος ταυτοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας 24 Σεπτεμβρίου από τις Αρχές, συνελήφθη και πέρασε από ανακριτή την Παρασκευή, 29 Σεπτεμβρίου [5], μια εβδομάδα μετά το περιστατικό. Αν και γνώριζε τις προεκτάσεις που είχε πάρει το γεγονός, δεν εμφανίστηκε αυτόβουλα στις Αρχές, αλλά περίμενε να συλληφθεί, αφού αναγνωρίστηκε από το οπτικό υλικό και τις μαρτυρικές καταθέσεις. Όλο αυτό το διάστημα που οι Αρχές τον αναζητούσαν, έκανε αναρτήσεις στο Twitter [6] αποκλειστικά για το περιστατικό παίρνοντας θέση εναντίον του Ζακ.

Και οι δύο κατηγορούμενοι, μετά τις απολογίες τους αφέθηκαν ελεύθεροι με περιοριστικά μέτρα. Τους επιβλήθηκε ο όρος της απαγόρευσης εξόδου από την χώρα, καθώς και η τακτική εμφάνισή τους στο Αστυνομικό Τμήμα του τόπου κατοικίας τους.

Ο ρόλος των ΜΜΕ

Στα δελτία ειδήσεων η είδηση παρουσιάστηκε με τρόπο επιβαρυντικό για το θύμα: ο “ναρκομανής” είχε ήδη καταδικαστεί, ενώ ο κοσμηματοπώλης θυματοποιήθηκε, αφού στη δική του εκδοχή υποστήριξε ότι ο Ζακ “αυτοτραυματίστηκε”.

Αν δεν κυκλοφορούσε ευρέως στο διαδίκτυο το βίντεο κάμερας ασφαλείας, που καταγράφει την αγριότητα, με την οποία κλωτσούσαν το θύμα στο κεφάλι, ενδεχομένως η εικόνα για το τι συνέβη να ήταν σήμερα εντελώς διαφορετική.

Κατά την πρώτη ιατροδικαστική εξέταση, και πάλι βγήκαν βιαστικά συμπεράσματα. Πολλά Μέσα δημοσίευσαν πως οι ιατροδικαστές κατέληξαν στο ότι η αιτία θανάτου είναι «απροσδιόριστη [7]». Αυτό είναι αυθαίρετο, καθώς υπάρχει ουσιώδης διαφορά μεταξύ του «απροσδιόριστη» και του «δεν μπορεί να προσδιοριστεί ακόμα», πριν δηλαδή τις ιστολογικές και τοξικολογικές εξετάσεις, όπως ανέφεραν ξεκάθαρα οι ιατροδικαστές [8].

Συγκάλυψη από την Αστυνομία

Η στάση της Αστυνομίας εκείνη την ημέρα άργησε να ερευνηθεί.

Η ίδια η ανακριτική διαδικασία για τον φόνο του Ζακ Κωστόπουλου συνεχίζεται με καθυστέρηση και ελλείψεις. Ο ανακριτής ανέβαλε την εξέταση του πρώτου υπόπτου. Οι αστυνομικοί, δεν είχαν συλλέξει έγκαιρα κανένα στοιχείο από τον τόπο του εγκλήματος ούτε εξασφάλισαν μαρτυρικές καταθέσεις από τους αυτόπτες μάρτυρες, ενώ ο ιδιοκτήτης είχε προλάβει μάλιστα να τακτοποιήσει/καθαρίσει το κατάστημά του. Επίσης, η οικογένεια κάνει λόγο [13] για “άσκηση υπερβολικής αναίτιας παράνομης βίας σε έναν άνθρωπο ημιθανή”.

Από πλευράς τους ωστόσο, συνδικαλιστές αστυνομικοί μίλησαν για φυσιολογική συμπεριφορά [14]των συναδέλφων τους και ο Πρόεδρος των Ειδικών Φρουρών δήλωσε στον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤ1 ότι δεν είδε κανένα λιντσάρισμα του 33χρονου. [15]

“Όλες οι αστυνομικές πρακτικές λένε τα ίδια πράγματα. Πάνε σε ένα συμβάν στο οποίο καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα άτομο οπλισμένο σε αμόκ. Αυτό γνωρίζουν. Τίποτα άλλο. Για να χειροπεδηθεί και να μην τραυματιστεί διερχόμενος πολίτης ή ο ίδιος, αυτή είναι η πρακτική. Σ’ όποιον αρέσει”

– Δημοσθένης Πάκος, Πρόεδρος της Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Αθηνών

“Αυτή είναι η διεθνής αστυνομική πρακτική για να χειροπεδήσεις άτομο που είναι επικίνδυνο. Κάνουν άριστα τη δουλειά τους. Δεν θα πάει ο αστυνομικός με τριαντάφυλλο για να χειροπεδήσει κάποιον. Είμαι πολύ σίγουρος ότι δεν έδινε τα χέρια του για να του περάσουν χειροπέδες. Έχουν κάνει τη δουλειά τους πάρα πολύ καλά.”

– Στράτος Μαυροειδάκος [16], Γενικός Γραμματέας των Ειδικών Φρουρών

Ερωτηματικά προκαλεί και η στάση του προσωπικού του ΕΚΑΒ [5], αφού σύμφωνα με το βίντεο που δημοσιεύτηκε, τουλάχιστον δύο άνδρες του ΕΚΑΒ απεικονίζονται να βρίσκονται στο σημείο την ώρα του ξυλοδαρμού από την Αστυνομία, χωρίς να επεμβαίνουν.

Ποιος ήταν ο Ζακ

Ο Ζαχαρίας Κωστόπουλος [17], περισσότερο γνωστός ως Ζακ ή Zackie Oh (η alter ego περσόνα του) ήταν ακτιβιστής της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, αρθρογράφος, drag queen και οροθετικός. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στον κύκλο του. Στο παρελθόν, είχε πέσει επανειλημμένα θύμα μπούλινγκ [18] και επιθέσεων, φραστικών και σωματικών, αλλά αυτό δεν τον σταμάτησε ποτέ από το να είναι ένας ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος άνθρωπος, με ιδιαίτερο χιούμορ και “πένα”.


Το προφίλ του στο Facebook, [19] που πλέον έχει γίνει εις μνήμην του, κατακλύζεται ακόμη από χιλιάδες μηνύματα συμπαράστασης και αλληλεγγύης. Συστάθηκε επίσης μία πρωτοβουλία εθελοντών, η Justice 4 Zak/Zackie [20], για την απόδοση δικαιοσύνης για τον άδικο θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου.

Αλληλεγγύη προς τον Ζακ

Στιγμιότυπο από την πορεία στη μνήμη του Ζακ Κωστόπουλου που οργανώθηκε στην Αθήνα στις 2 Οκτωβρίου 2018. H φωτογραφία προέρχεται από το προφίλ στο FB του φωτορεπόρτερ Μάριου Λώλου [21] και χρησιμοποιείται με άδεια.

ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις, αντιρατσιστικές συλλογικότητες κι οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς πραγματοποίησαν πορεία [22] στο κέντρο της Αθήνας στις 2 Οκτωβρίου με κεντρικό σύνθημα μια φράση από συνέντευξη του Ζακ “Εγώ με τη βία δεν το ‘χα ποτέ” και κύριο αίτημα την απονομή δικαιοσύνης.

Εκπρόσωποι της ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ Κοινότητας επισκέφθηκαν τον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, προκειμένου να καταθέσουν υπόμνημα, [23] με το οποίο ζητούν τη συμπαράσταση του Κοινοβουλίου και την ενεργοποίηση όλων των θεσμικών φορέων, ώστε να διερευνηθεί ο ρόλος και να καταλογισθούν ευθύνες φυσικών προσώπων και αρχών για τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου.

Με αφορμή τα δημοσιεύματα του Τύπου, η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου έδωσε εντολή διερεύνησης [24] του ενδεχομένου ρατσιστικών κινήτρων πίσω από τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου. Για το περιστατικό, εκτενή αναφορά έκαναν από την πρώτη στιγμή και ενημερωτικοί [25] ιστότοποι [26] του εξωτερικού, παραθέτοντας μια σύνοψη από τις πρώτες πληροφορίες που είχαν γίνει γνωστές ως εκείνη τη στιγμή. Ενώ άλλοι αναφέρονται [27] στην αντίδραση της Ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας για την άγρια δολοφονία του Ζακ.

240 Έλληνες δημοσιογράφοι και φωτογράφοι υπογράφουν ανακοίνωση [28] αποτροπιασμού για τα φαινόμενα «κοινωνικού κανιβαλισμού» γύρω από το λιντσάρισμα και τη δολοφονία του και διατυπώνουν την ανησυχία τους για τη στάση που τηρεί μερίδα των ΜΜΕ. Παράλληλα δεκάδες καλλιτέχνεςυπογράφουν ανοιχτή επιστολή, [29] με την οποία ζητούν να διευκρινιστούν άμεσα οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ο Ζακ έχασε τη ζωή του.

Σχεδόν ένα μήνα μετά το περιστατικό, η μητέρα του Ζακ, Ελένη Κωστοπούλου, έστειλε επιστολή [30] στον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, ζητώντας τη «δίκαιη τιμωρία» όσων συμμετείχαν στην δολοφονία του παιδιού της. Ο Πρωθυπουργός απάντησε [31] δύο ημέρες μετά.

Στις 20 Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Τρανς Μνήμης, οργανώθηκε στην Αθήνα ημερίδα σε κλίμα συγκίνησης, καθώς προβλήθηκε βίντεο από παλιότερη ομιλία του Ζακ το 2011 για τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης. Μετά την ημερίδα ακολούθησε πορεία προς το Ελληνικό Κοινοβούλιο με τους συμμετέχοντες να κρατούν κεριά. Παρόμοια εκδήλωση οργανώθηκε [32] και στην συμπρωτεύουσα.

Ειδική αναφορά [33] στην δολοφονία του Ζακ, έγινε σε τροπολογία στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την άνοδο της νεοφασιστικής βίας.

Οι τελευταίες εξελίξεις που ανατρέπουν την υπόθεση

Δύο μήνες μετά τον άδικο θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου, βγήκε στη δημοσιότητα το πόρισμα των ιατροδικαστών και σύμφωνα με αυτό, o Ζακ Κωστόπουλος έπαθε ισχαιμικού τύπου αλλοιώσεις [34] του μυοκαρδίου από τα πολλαπλά τραύματα στο σώμα του, που προκάλεσαν έντονη διέγερση στον οργανισμό του και κατά συνέπεια τον θάνατο του.

Λίγες μέρες πριν, είχαν βγει τα αποτελέσματα των τοξικολογικών εξετάσεων, τα οποία ήταν καθαρά, ανατρέποντας την μέχρι εκείνη την ώρα επιχειρηματολογία που τον παρουσίαζε ως τοξικομανή που μπήκε να κλέψει υπό την επήρεια ουσιών.

Το ερευνητικό κέντρο Forensic Architecture ανακοίνωσε πως υποστηρίζει την οικογένεια του Ζακ και για το λόγο αυτό, διαμόρφωσε μια ειδική πλατφόρμα [40] συλλογής οπτικοακουστικού υλικού για την υπόθεση του Ζακ Κωστόπουλου, όπου η υποβολή υλικού μπορεί να γίνει και ανώνυμα.

Επίσης, η Διεθνής Αμνηστία, συντάσσεται με το κίνημα αλληλεγγύης στον Ζακ και ζητά άμεση, ανεξάρτητη και αμερόληπτη διερεύνηση της υπόθεσης, με αίτημα την απόδοση δικαιοσύνης για τον θάνατό του. Εδώ [41], μπορείτε να συνυπογράψετε την έκκλησή της.