- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Αυτό το έπος περιγράφει τη θλίψη των Γιουγκοσλάβων για το θάνατο του Τζον Φ. Κένεντι

Κατηγορίες: Ανατολική - Κεντρική Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, Η.Π.Α., Κόσοβο, Κροατία, Μαυροβούνιο, Σερβία, Σλοβενία, Ιστορία, Μέσα των πολιτών, Μουσική, Τέχνες - Πολιτισμός
Photo of the book "A Nation of Immigrants" by John F. Kennedy (JFK)

Το βιβλίο του Τζον Φ. Κένεντι “Ένα έθνος μεταναστών”, σε ράφι. Φωτογραφία του συντάκτη.

Ένα επικό ποίημα που γράφτηκε το 1965 εκφράζοντας τη θλίψη των Γιουγκοσλάβων για τη δολοφονία του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Τζον Φ. Κένεντι δημοσιεύτηκε στο Twitter από έναν ιστορικό τον Νοέμβριο του 2018 και υπενθύμισε πολλές από τις στενές σχέσεις μεταξύ πρώην Γιουγκοσλαβίας και Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Ο Milorad Lazić, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον [1], τουίταρε σχετικά με ένα επικό ποίημα με τίτλο “Θάνατος στο Ντάλας”, το οποίο αντανακλούσε τη δημοτικότητα του Κένεντι στη Γιουγκοσλαβία.

Ο θάνατος του #JFK [2] συγκλόνισε τη Γιουγκοσλαβία. Ένα λαϊκό τραγούδι μνημόνευσε τον πεσόντα ήρωα:
[Στίχοι σε μετάφραση – στο πρωτότυπο ομοιοκαταληκτούν]
Η κυβέρνηση και το Ομοσπονδιακό Εκτελεστικό Συμβούλιο [5]
γεμάτα λύπη εκφράζουν τη συμπόνοια τους.
Όλες οι σημαίες μας κυματίζουν μεσίστιες,
παντού ο κόσμος είναι γεμάτος θλίψη.
Πάει ο φίλος μας ο Κένεντι,
όλο το έθνος μας θρηνεί.

Το έπος αφηγείται μερικά από τα γεγονότα, που οδήγησαν στη δολοφονία:

Το “Θάνατος στο Ντάλας” περιέγραψε το δράμα στις 22 Νοεμβρίου 63:

Καθώς περνούσαν από την υπόγεια διάβαση
το τουφέκι του ελεύθερου σκοπευτή άρχισε να πυροβολεί.
Το χαρωπό χαμόγελο εξαφανίστηκε
καθώς εκτυλισσόταν η σκληρή τραγωδία.
Η πρώτη σφαίρα χτύπησε τον Κένεντι
μια μαύρη έκπληξη για όλους.
Η γυναίκα φώναξε: “Σκότωσαν τον άνδρα μου!”
καθώς το αίμα του πιτσίλισε το μπουκέτο με τα τριαντάφυλλα.

Και τα 17 λεπτά του έπους που τραγούδησε το 1965 ο Jozo Karamatić, εθνοτικός Κροάτης τραγουδιστής από την Ερζεγοβίνη, κυκλοφόρησαν σε δίσκο βινυλίου 7” από την εταιρία Jugoton του Ζάγκρεμπ το 1965 [8] και διατίθεται διαδικτυακά σε διάφορες εκδόσεις του YouTube.

Η επική ποίηση στη βαλκανική κουλτούρα

Η προφορική επική ποίηση ή αφήγηση των κατορθωμάτων μυθικών όντων και ηρώων σε μακροσκελή έμμετρο λόγο υπήρξε χαρακτηριστικό γνώρισμα των βαλκανικών λαών από την εποχή του Ομήρου, που έγραψε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Τον 19ο αιώνα, η ποίηση των νότιων σλαβικών λαών έλαβε μεγάλης προσοχής από τους επιστήμονες της Δύσης ως μια ζωντανή ενσωμάτωση αρχαίων πρακτικών, που είχαν εξαφανιστεί στην υπόλοιπη Ευρώπη. Πολλοί από τους λαϊκούς τραγουδιστές τραγουδούσαν τα ρυθμικά παραμύθια τους για αντίσταση στους εισβολείς συνοδεύοντας με μονόχορδο μουσικό όργανο ονόματι γκούσλι ή γκούσλε [9], όμοια με τους μεσαιωνικούς βάρδους [10].

Η παράδοση συνεχίστηκε και στον 20ό αιώνα στα ορεινά μέρη του Μαυροβουνίου, της Σερβίας, της Κροατίας και της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε μέρος της γιουγκοσλαβικής ποπ κουλτούρας, καθώς η λαϊκή μουσική αναβίωσε μέσω της ανάπτυξης της βιομηχανίας δίσκων βινυλίου.

Εκτός από τα παλιά κλασικά, μερικοί από αυτούς τους λαϊκούς τραγουδιστές συνέθεσαν επίσης και δικά τους κομμάτια με βάση παραδοσιακά στυλ. Ένας από αυτούς τους δίσκους περιλαμβάνει το επικό ποίημα «Θάνατος στο Ντάλας».

Κένεντι και Γιουγκοσλαβία

Μετά από μια περίοδο χαλάρωσης των σχέσεων μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας στα τέλη της δεκαετίας του '50, η προεδρία Κένεντι εργάστηκε σκληρά για να διασφαλίσει ότι θα παρέμενε ανεξάρτητη, δηλαδή δεν θα γινόταν μέρος του Σοβιετικού Μπλοκ. Αυτό περιλάμβανε την αποκατάσταση του καθεστώτος του πλέον ευνοούμενου κράτους της Γιουγκοσλαβίας για την επανενεργοποίηση του εμπορίου και της οικονομικής βοήθειας, καθώς και την ενίσχυση του γοήτρου της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας, η οποία συνέχισε να ισορροπεί μεταξύ της Δύσης και Σοβιετικής Δημοκρατίας.

Ο Κένεντι, βετεράνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, είχε ήδη ευνοϊκή φήμη στη Γιουγκοσλαβία λόγω της υποστήριξής του στον αντιφασιστικό αγώνα.

Μάλιστα επισκέφθηκε και τη χώρα μια φορά κατά τη διάρκεια ευρωπαϊκής περιοδείας, όταν ήταν ακόμα γερουσιαστής.

[11]

Μέλη του 8ου Αμερικανικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου στα Σκόπια μετά τον σεισμό το 1963. Η μονάδα κατέφθασε αεροπορικώς στην περιοχή της καταστροφής για να παρέχει ιατρική περίθαλψη στα θύματα. Φωτογραφία χωρίς πνευματικά δικαιώματα μέσω Wikipedia.

Επιπλέον, ο Κένεντι αναγορεύτηκε ήρωας [12] στα μάτια των απλών Γιουγκοσλάβων χάρη στην ταχεία αντίδραση αμερικανικής βοήθειας μετά τον σεισμό που κατέστρεψε τα Σκόπια τον Ιούλιο του 1963 [13], σκοτώνοντας πάνω από 1.070 ανθρώπους και αφήνοντας περίπου 200.000 άστεγους. Μόλις δύο ημέρες μετά την τραγωδία, ο Αμερικανικός Στρατός προσέφερε νοσοκομειακές υπηρεσίες προς χιλιάδες τραυματίες. Η κυβέρνηση του Κένεντι συνέχισε να παρέχει πολλά είδη βοήθειας, συμπεριλαμβανομένης και της προσωρινής στέγασης.

Η βελτίωση των σχέσεων κορυφώθηκε με την πρώτη επίσκεψη του Γιουγκοσλάβου ηγέτη Γιόζιπ Μπρος Τίτο στον Λευκό Οίκο τον Οκτώβριο του 1963. Η ευγενική συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών είναι τεκμηριωμένη από την προεδρική βιβλιοθήκη Κένεντι. [14] Στη Γιουγκοσλαβία, χρησίμευσε ως απόδειξη του μεγαλείου του ηγέτη και συνεπώς, τόνισε τη σημασία της χώρας στην παγκόσμια σκηνή παρά το μικρό της μέγεθος.

Όλοι οι παραπάνω παράγοντες συνέβαλαν στην ένταση του σοκ και του πένθους μετά τη δολοφονία του Κένεντι στις 22 Νοεμβρίου 1963.

Με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο, το έπος “Θάνατος στο Ντάλας” αποτέλεσε καταγραφή των συναισθημάτων απλών ανθρώπων από τη Σλοβενία μέχρι την πΓΔΜ.

Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών '70-'80, το τραγούδισμα επών έγινε λιγότερο δημοφιλές, καθώς το κοινό στράφηκε σε βραχύτερες μορφές τραγουδιών. Ωστόσο, μερικές από τις εθνικιστικές φατρίες που ξεκίνησαν τους Βαλκανικούς πολέμους τη δεκαετία του '90 το προώθησαν ως μέρος της προπαγάνδας τους, ως έναν τρόπο προβολής προάσπισης της παράδοσης. Εξακολουθεί να εφαρμόζεται [15], αν και σχεδόν αποκλειστικά στο πλαίσιο της διατήρησης της λαϊκής παράδοσης.