Οι περίπλοκες αφηγηματικές γραμμές της διαμάχης στη Βενεζουέλα

Από τον Βενεζουελανό εικονογράφο Eduardo Sanabria. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Όταν ο Χουάν Γκουάιδο, πρόεδρος της ελεγχόμενης από την αντιπολίτευση Εθνοσυνέλευσης, επικαλέστηκε το Άρθρο 233 του Συντάγματος της Βενεζουέλας για να αναλάβει προσωρινά την εκτελεστική εξουσία, άρχισε ένα νέο κεφάλαιο στην πολιτική διαμάχη στη Βενεζουέλα.

Για τους υποστηρικτές του Νικολάς Μαδούρο, ο Γκουάιδο επιχειρεί πραξικόπημα με τη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Για όσους είναι εναντίον του Μαδούρο, ο Γκουάιδο απλά ακολουθεί το Μπολιβαριανό Σύνταγμα του 1999, το οποίο συντάχθηκε λίγο μετά τηνν πρώτη εκλογική νίκη του Ούγο Τσάβες.

Καθώς ξεδιπλώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια πικρή διαφωνία ανάμεσα στις δυο οπτικές γωνίες, προκύπτουν δύσκολα ερωτήματα: Είναι νόμιμη η στρατηγική του Γκουάιδο; Πόσο διαφορετική είναι από παρελθοντικές απόπειρες κάποιου ηγέτη της αντιπολίτευσης με ξένες πλάτες να αρπάζει μη δημοκρατικά την εξουσία σε μια χώρα της Λατινικής Αμερικής; Θα διευκολύνει μια ειρηνική κυβερνητική μετάβαση στη Βενεζουέλα; Θα βάλει τέρμα στις καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στη δημοκρατική καταστολή και την οικονομική καταστροφή;

Και ίσως το σημαντικότερο: τι ρόλο θα διαδραματίσουν οι ίδιοι οι Βενεζουελανοί σε μια τέτοια μετάβαση;

Για να ξεκινήσει κανείς να απαντά σε αυτά τα ερωτήματα, θα πρέπει να ξεκινήσει μάλλον από τις ευρέως καταδικαστέες προεδρικές εκλογές του 2018, των οποίων το αποτέλεσμα χάρισε μια δεύτερη εξαετή θητεία στον Μαδούρο.

Οι εκλογές είχαν αρχικά προγραμματιστεί για τον Δεκέμβριο του 2018, αλλά ξαφνικά επισπεύστηκαν και έλαβαν χώρα έξι μήνες νωρίτερα, καθώς λέγεται ότι ο Μαδούρο φέρεται να ήθελε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία των επιτυχημένων – και επίσης ιδιαίτερα αμφιλεγομένων – δημοτικών εκλογών του 2017.

Ο νέος αυτός προγραμματισμός αντιμετωπίστηκε με ενστάσεις από ορισμένα διεθνή όργανα, όπως ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών (OAS), το Ευρωπαϊκό  Κοινοβούλιο και η Ομάδα της Λίμα, τα οποία όλα υιοθέτησαν ψηφίσματα επιτίμησης.

Λίγο πριν τις εκλογές του Μαΐου, η Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ένα σώμα συγγενικό του OAS, δημοσίευσε ένα έγγραφο “εκφράζοντας βαθιά ανησυχία για την έλλειψη των στοιχειωδών απαραίτητων προϋποθέσεων για τη διεξαγωγή ελεύθερων, δίκαιων και αξιόπιστων εκλογών στη Βενεζουέλα”.

Το έγγραφο παρουσιάζει τον αποκλεισμό από το CNE (το εκλογικό συμβούλιο της Βενεζουέλας) κομμάτων της αντιπολίτευσης, με αιτιολογίες, όπως δηλώνει, “που δεν στηρίζονται νομικά”. Η αιτιολόγηση της κυβέρνησης ήταν ότι η αντιπολίτευση είχε μποϊκοτάρει δημαρχιακές εκλογές στο παρελθόν.

Το έγγραφο επίσης υπογραμμίζει πώς οι εσπευσμένες διαδικασίες εμπόδισαν τη συμμετοχή νέων ψηφοφόρων και Βενεζουελανών του εξωτερικού.

Τι αναφέρει το Άρθρο 233

Το Άρθρο 233 ορίζει τι θα συμβεί, αν ο πρόεδρος πεθάνει, παραιτηθεί, εκδιωχθεί με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, θεωρηθεί ανίκανος από ιατρικό όργανο οριζόμενο από το Ανώτατο Δικαστήριο ή εγκαταλείψει τη θέση. Αυτή η τελευταία διάταξη υποστηρίζει, θεωρητικά, την αξίωση του Γκουάιδο στην προεδρία: ότι η θέση έμεινε “κενή” μετά τις παράνομες εκλογές του 2018 και ως εκ τούτου ο Μαδούρο υφάρπαξε τη θέση με την ορκωμοσία του στις 10 Ιανουαρίου. Σε αυτή την περίπτωση, ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης πρέπει να αναλάβει προσωρινά την εξουσία και να προκηρύξει νέες εκλογές.

Ο ερευνητής George Ciccariello-Maher αναφέρει ότι η κίνηση του Γκουάιδο αποτελεί παράνομη προσπάθεια αρπαγής εξουσίας:

So call it what you want: attempted regime change, a putsch, a “soft” coup—the military hasn’t supported it—just don’t call it constitutional. The opposition strategy is based on Article 233 of the Constitution, which grants the National Assembly the power to declare a president’s “abandonment” of the office. Of course, the kicker is that Maduro hasn’t done anything of the sort, and only the Supreme Court can disqualify sitting presidents.

Πείτε το όπως θέλετε: απόπειρα αλλαγής καθεστώτος, putsch [ΣτΜ: “πραξικόπημα” στα γερμανικά], «ελαφρύ» πραξικόπημα – ο στρατός δεν το υποστηρίζει – απλά μην το ονομάζετε συνταγματικό. Η στρατηγική της αντιπολίτευσης βασίζεται στο άρθρο 233 του Συντάγματος, το οποίο παρέχει στην Εθνοσυνέλευση την εξουσία να δηλώνει «εγκατάλειψη» της θέσης από τον Πρόεδρο. Φυσικά, το ζήτημα είναι ότι ο Μαδούρο δεν έχει κάνει τίποτα τέτοιο και μόνο το Ανώτατο Δικαστήριο μπορεί να ακυρώσει εν ενεργεία προέδρους.

Αντιθέτως, η Βενεζουελανή ακαδημαϊκός Paula Vázquez δηλώνει ότι ο χαρακτηρισμός ως “πραξικόπημα” της κίνησης του Γκουάιδο είναι “ανεύθυνος”. Σε συνέντευξή της στο γαλλικό l'Obs, η Vázquez ανέφερε ότι αυτή η χρήση του όρου “χειραγωγούσε [την κοινή γνώμη …]”. Συνεχίζει και αναρωτιέται πώς μπορεί η κίνηση του Γκουάιδο να θεωρηθεί πραξικόπημα “όταν δεν υπάρχει άσκηση ισχύος; Χωρίς το στρατό;”

Πολλοί υποστηρικτές του Γκουάιδο ενοχλήθηκαν με το χαρακτηρισμό από τα ΜΜΕ της κίνησης του Γκουάιδο ως «αυτοανακήρυξη». Ο συνταγματικός δικηγόρος José Ignacio Hernandez έγραψε στην τοπική ιστοσελίδα Prodavinci: “Όταν ορκίστηκε στις 23 Ιανουαρίου, επικύρωσε ότι θα συμμορφωθεί με το καθήκον, που του επιβάλλει το Άρθρο 233 του Συντάγματος: να αναλάβει την Προεδρία της Δημοκρατίας, εφόσον δεν υφίστατο εκλεγμένος πρόεδρος στη Βενεζουέλα”.

“Δεν πρόκειται για μια διαμάχη Αριστεράς και Δεξιάς”

Όταν αρχηγοί κρατών στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Λατινική Αμερική αναγνώρισαν τον Γκουάιδο ως νόμιμο ηγέτη της Βενεζουέλας, πολλοί εξέφρασαν φόβους ότι η απόφασή τους έφερε τα χαρακτηριστικά ξένης παρέμβασης. Για αυτή την πλευρά, η Βενεζουέλα  πρωταγωνιστεί σε ένα ακόμη κεφάλαιο της μακράς ιστορίας πραξικοπημάτων που υποστηρίχθηκαν από τις ΗΠΑ στην περιοχή. Ωστόσο, πολλοί άλλοι θεωρούν την περιφερειακή υποστήριξη προς τον Γκουάιδο ως μια συμπονετική, διεθνιστική απάντηση σε ένα καθεστώς, το οποίο ποικιλοτρόπως έβλαψε το λαό του.

Σε ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύθηκε σε ΜΜΕ στη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη, 120 Λατινοαμερικάνοι και Ευρωπαίοι ακαδημαϊκοί δήλωσαν ότι οι ενέργειες της Εθνοσυνέλευσης, μαζί με ξένες παρεμβάσεις, θα “εμβαθύνουν την κρίση και θα εξαπολύσουν ένοπλη σύγκρουση”. Αυτό θα καθιστούσε τη Βενεζουέλα “έρμαιο ξένων συμφερόντων, όπως συνέβη σε άλλες περιοχές του κόσμου ως συνέπεια ιμπεριαλιστικών παρεμβάσεων”.

Ωστόσο, για τον Βενεζουελανό ακαδημαϊκό Pedro Sánchez, που ζει στη Γαλλία και με τον οποίο μίλησα τηλεφωνικά, δεν είναι εύλογο να παρουσιάσουμε τη διαμάχη στη Βενεζουέλα υπό το πρίσμα των γεγονότων Κούβας και Χιλής του 20ού αιώνα. Αναφέρει: “Το φαντασιακό γύρω από τη σχέση Λατινικής Αμερικής και Ηνωμένων Πολιτειών είναι τόσο ισχυρό, που σχεδόν ξεχνάμε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση εμπλέκονται και άλλες χώρες”.

Για τον Sanchez, η θέση του Λευκού Οίκου για τη Βενεζουέλα έρχεται σε αντίθεση με τη μεταναστευτική του πολιτική, η οποία εκπροσωπείται κυρίως από την πρόταση του Τραμπ για το Τείχος στα σύνορα με το Μεξικό ή την ανάπτυξη στρατευμάτων προς τα νότια σύνορα των ΗΠΑ ενάντια στο λεγόμενο «μεταναστευτικό καραβάνι» από την Κεντρική Αμερική. “Πράγματι, κατά τη δεκαετία του '60 και του '70 αυτός ήταν ο τρόπος που γίνονταν τα πράγματα, αλλά τώρα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Στην υπόθεσή μας, υπάρχει μεγάλη διάκριση στη στρατηγική του Τραμπ για τη Βενεζουέλα και στην υπόλοιπη εξωτερική πολιτική του” .

Ωστόσο, αναφέρει ότι είμαστε επίσης “μάρτυρες ενός θεάτρου σκιών”, που σημαίνει ότι το κοινό γνωρίζει ελάχιστα το τι συμβαίνει στο παρασκήνιο.

“Δεν είμαστε πια στη δεκαετία του '60 και του '70. Γιατί αυτό συμβαίνει σήμερα και όχι παλαιότερα; […] Επειδή τώρα, οι ΗΠΑ μπορούν να κάνουν πράγματα, μόνο στο βαθμό που υποστηρίζονται από μια συμμαχία γειτονικών χωρών”, πρόσθεσε.

Η κρίση της Βενεζουέλας έχει επηρεάσει βαθιά την περιοχή, καθώς περίπου 3 εκατομμύρια Βενεζουελανοί εγκαταλείπουν τη χώρα, επηρεάζοντας, μεταξύ άλλων, και τις συνθήκες υγείας της περιοχής.

Η Βενεζουελανή πολιτική αναλύτρια Margarita López Maya απηχούσε τις απόψεις της Sánchez σε μια δήλωση, που δημοσίευσε στο προφίλ της στο Facebook:

...desde hace ya al menos dos años dejó de ser un conflicto polarizado entre derecha e izquierda, donde ambos polos son responsables de las penurias y masivas violaciones a todos nuestros derechos humanos. […] Desafortunadamente, estos intelectuales críticos no pueden apreciar este cambio de paradigmas, ni el esfuerzo hecho por los partidos políticos opositores, porque su diagnóstico está demasiado condicionado por una ideología de izquierda todavía anclada en el siglo XX, donde se privilegia el antiimperialismo a la defensa de los derechos humanos.

… Δεν πρόκειται πλέον για μια πολωμένη διαμάχη δεξιάς και αριστεράς, δεν ήταν έτσι για τουλάχιστον δύο χρόνια. [Δεν μπορούμε να πούμε] ότι και οι δύο πλευρές είναι υπεύθυνες για τις κακουχίες και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουμε περάσει […] Δυστυχώς, αυτοί οι κριτικοί και διανοούμενοι δεν μπορούν να εκτιμήσουν αυτήν την αλλαγή ιδεολογικής δομής ή τις προσπάθειες που καταβάλλουν τα πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης, διότι η διάγνωσή τους εξαρτάται πάρα πολύ από μια αριστερή ιδεολογία ριζωμένη στον 20ό αιώνα, όπου προτιμάμε τον αντιιμπεριαλισμό από τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ο συλλογικός ιστοχώρος της Βενεζουέλας Caracas Chronicles ξεκίνησε την εκστρατεία #AskAVenezuelan, μέσω της οποίας ενθαρρύνουν τους Βενεζουελανούς να απαντήσουν στις αναλύσεις αλλοδαπών σχολιαστών.

Η εκστρατεία στοχεύει στην αντιμετώπιση ενός φαινομένου, το οποίο οι χρήστες του διαδικτύου στη Βενεζουέλα αποκαλούν “Venezuelansplaining“, που ορίζεται παρακάτω από τον χρήστη του Twitter Thomas Schwarzer:

#VENEZUELASPLAINING είναι η νέα τάση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Άνθρωποι που δεν έζησαν ποτέ στη Βενεζουέλα ούτε είναι Βενεζουελανοί προσπαθούν να εξηγήσουν στους Βενεζουελανούς τι συμβαίνει στη Βενεζουέλα

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.