[1]Riace, φωτογραφία στον ιστότοπο Italia che cambia
Με το πέρασμα των χρόνων, μετά τη διεθνή προσοχή που έλαβε η ανακάλυψη των Πολεμιστών του Ριάτσε [2] στις 16 Αυγούστου 1972, η κοινότητα της επαρχίας Ρέτζο-Καλάμπρια, από την οποία πήραν το όνομά τους τα αγάλματα, βυθίστηκε ξανά στην αργή αγωνία της, μοίρα την οποία μοιράζεται με πολλές άλλες μικρές αγροτικές κοινότητες της Ιταλίας, και ιδιαίτερα του Νότου.
Έπειτα, το 1998, η έλευση μιας ομάδας 200 Κούρδων προσφύγων έδωσε στην κοινότητα νέα ζωή: οι κάτοικοι της έμαθαν να μετατρέπουν την τραγωδία αυτών των ναυαγών σε ευκαιρία. Η ταινία “Ένα χωριό της Καλαβρίας [3]” διηγείται [4] το πώς:
Che il mondo si sia accorto di Riace è cosa nota. Meno noto, invece, è che ad accorgersene ci sia anche il cinema.
“Un paese di Calabria” è un film girato a Riace e opera dei registi Shu Aiello e Catherine Catella.
Racconta la storia di Rosa Maria che, in un giorno d’estate del 1931, ha lasciato Riace, il suo paese natale, in cerca di fortuna in Francia. Da allora gli abitanti di Riace hanno visto le case abbandonate dagli emigrati coprirsi di edera e le terre impoverirsi. Un giorno dal mare è arrivato un barcone con duecento profughi curdi. Le case degli emigrati d’inizio novecento sono state date ai migranti che le hanno restaurate. Oggi gli abitanti del paese calabro si chiamano Roberto, Ousmane, Emilia, Mohamed, Leonardo, Taira. Gli abitanti non hanno molto, ma s’inventano ogni giorno il loro destino comune. È la storia di un'amministrazione e di una cittadina che hanno saputo guardare lontano, facendo dell'accoglienza e dell'integrazione una missione. Oggi le case abbandonate sono di nuovo abitate e nel paese è tornata la vita grazie al progetto Futura, portato avanti dal sindaco Domenico Lucano, insieme ai migranti.
Το ότι ο κόσμος γνωρίζει το Ριάτσε είναι κάτι γνωστό. Λιγότερο γνωστό, αντίθετα, είναι το γεγονός ότι υπάρχει επίσης ο κινηματογράφος.
Το “Ένα χωριό της Καλαβρίας” είναι μια ταινία που γυρίστηκε στο Ριάτσε και είναι δημιούργημα των Shu Aiello και Catherine Catella.
Διηγείται την ιστορία της Ρόζα Μαρία η οποία, μια καλοκαιρινή μέρα του 1931, εγκαταλείπει το Ριάτσε, γενέτειρά της, για να αναζητήσει την τύχη της στης Γαλλία. Από εκείνη τη στιγμή, οι κάτοικοι του Ριάτσε βλέπουν τα εγκαταλελειμμένα σπίτια εκείνων που έφυγαν να καλύπτονται από κισσούς και τα χωράφια να μαραζώνουν. Μια μέρα, από τη θάλασσα φτάνει μια αυτοσχέδια βάρκα με διακόσιους Κούρδους πρόσφυγες. Τα σπίτια εκείνων που έφυγαν στις αρχές του 20ού αιώνα παραχωρούνται στους μετανάστες, οι οποίοι και τα αναστηλώνουν. Σήμερα, οι κάτοικοι του χωριού της Καλαβρίας ονομάζονται Ρομπέρτο, Ουσμάν, Εμίλια, Μοχάμεντ, Λεονάρντο, Τάιρα. Οι κάτοικοι δεν έχουν πολλά, αλλά κάθε μέρα δημιουργούν το κοινό τους πεπρωμένο. Αυτή είναι η ιστορία μιας διοίκησης και ενός χωριού που ήξερε να βλέπει μακριά, κάνοντας αποστολή τους τη φιλοξενία και την (κοινωνική) ενσωμάτωση. Σήμερα, τα εγκαταλελειμμένα σπίτια κατοικούνται εκ νέου και στο χωριό επέστρεψε η ζωή χάρη στο πρόγραμμα Futura, το οποίο διαχειρίζεται ο δήμαρχος Domenico Lucano, σε συνεργασία με τους πρόσφυγες.
Η πολιτική φιλοξενίας των μεταναστών από αυτό το μικρό κέντρο, όπως και από άλλες κοινότητες, τράβηξε την προσοχή των μέσων ενημέρωσης και των πολιτικών τάξεων τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στην εισαγωγή μιας συνέντευξης με τον δήμαρχο Domenico Lugano, ο οποίος ήδη διανύει την τρίτη θητεία του, το infoaut προσθέτει [5]:
Percorrendo la statale 106, all’altezza di Riace Marina, si rimane spiazzati alla vista di due faccioni disegnati su un muro della stazione. Se ci si ferma e si torna indietro i divertiti sospetti vengono confermati: su quel muro ci sono le caricature di un Bronzo di Riace e del leader della Lega Nord, Matteo Salvini. Sotto il primo c’è scritto “ripescato nel mare di Riace”, sotto il secondo invece “ripescato in un mare di cazzate”.
[…] se non fosse per le due statue ripescate nei suoi mari se ne sarebbe sentito parlare molto poco. Almeno fino a una decina di anni fa, quando il suo sindaco supportato dalla popolazione locale decide di ripopolare il paese sulla strada dell’abbandono offrendo ospitalità ai migranti. La vicenda di questa località calabrese fa il giro del mondo in poco tempo, diventa un cortometraggio di Wim Wenders, viene apprezzata da Papa Francesco e il suo sindaco addirittura viene nominato tra gli uomini più potenti del mondo dalla rivista Fortune.
La trovata è quella di ricercare un’alleanza tra la popolazione locale e i migranti, basata su un rilancio culturale e economico del paese, “approfittando” delle risorse offerte dal sistema dell’accoglienza e dall’autorganizzazione dal basso delle molte persone impiegate nel progetto. Riace ospita oggi 500 migranti su 1500 abitanti.
Διασχίζοντας την Εθνική Οδό 106, στο ύψος του Ριάτσε Mαρίνα, ξαφνιαστήκαμε στη θέα δυο προσώπων ζωγραφισμένων σε έναν τοίχο του σταθμού. Εάν σταματήσεις και ξαναγυρίσεις προς τα πίσω, οι διάφορες υποψίες επιβεβαιώνονται: πάνω στον τοίχο υπάρχουν οι καρικατούρες ενός πολεμιστή του Ριάτσε και του αρχηγού της Λίγκας του Βορρά, Ματέο Σαλβίνι. Κάτω από την πρώτη βλέπει κανείς γραμμένο το “ψαρεύτηκε στη θάλασσα του Ριάτσε”, κάτω από τη δεύτερη αντίθετα “ψαρεύτηκε σε μια θάλασσα από μαλακίες”.
[…] αν δεν επρόκειτο για τα δυο αγάλματα που ανασύρθηκαν σ’ εκείνα τα νερά, κανείς δεν θα άκουγε να λέγονται πολλά για την περιοχή. Όλα καλά μέχρι πριν περίπου δέκα χρόνια, όταν ο δήμαρχος τους, με τη στήριξη των ντόπιων, αποφάσισε να επανδρώσει εκ νέου το χωριό που βρισκόταν στο όριο της ερήμωσης, προσφέροντας φιλοξενία σε μετανάστες. Η ιστορία αυτής της περιοχής της Καλαβρίας έκανε τον γύρο του κόσμου μέσα σε λίγο καιρό, έγινε ταινία μικρού μήκους από τον Βιμ Βέντερς, εκτιμήθηκε από τον Πάπα Φραγκίσκο και ο δήμαρχος της συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο ισχυρών ανθρώπων του πλανήτη σύμφωνα με το περιοδικό Fortune.
Η ιδέα είναι να επιτευχθεί μια συμμαχία μεταξύ του ντόπιου πληθυσμού και των μεταναστών βασισμένη στην πολιτιστική και οικονομική αναγέννηση του χωριού, αξιοποιώντας τους πόρους που προσφέρονται από το σύστημα υποδοχής και από την αυτό-οργάνωση από τη βάση πολλών ανθρώπων που εμπλέκονται στο εγχείρημα. Το Ριάτσε σήμερα φιλοξενεί 500 μετανάστες σε αριθμό 1500 κατοίκων.
Ο δήμαρχος Domenico Lucano έχει πολλές ιδέες για να θέσει σε εφαρμογή την πολιτική της φιλοξενίας τους και για την ενσωμάτωση των μεταναστών στον κοινωνικοοικονομικό ιστό του δήμου του. Η τελευταία (ιδέα του) είναι η έκδοση “κοινοτικού νομίσματος”. Ο ιστότοπος felicitapubblica.it [6], ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως μια πύλη που ασχολείται με την αστική οικονομία σε 360 μοίρες, επεξηγεί:
In questo borgo gli aiuti economici del cosiddetto Sprar (Sistema di protezione per richiedenti asilo e rifugiati) non giungono con puntualità, come peraltro anche in altri luoghi del nostro Paese, creando disagi ai servizi di accoglienza. Per questo motivo il sindaco di Riace, Domenico Lucano, ha dato il via a un’iniziativa molto “radicale”, istituendo una moneta locale convertibile in euro attraverso cui i negozianti del paese possano far credito agli immigrati. In questo modo i debiti vengono accumulati ma saldati successivamente con l’arrivo dei fondi, però frattanto si concede agli immigrati il diritto al potere d’acquisto.
[…]
Grazie all’ingegnosità del sindaco Domenico Lucano, gli immigrati possono contare su vere e proprie banconote, del valore di 1, 2, 5, 10, 20 e 50 euro sulle quali sono incisi i volti di noti personaggi della storia, da Martin Luther King a Peppino Impastato, passando per Che Guevara, fino al Mahatma Gandhi.
Σε αυτήν την κοινότητα, η οικονομική βοήθεια από το Sprar (Σύστημα για την προστασία αιτούντων άσυλο και προσφύγων) δεν φτάνει στην ώρα της, όπως εξάλλου συμβαίνει και σε άλλες περιοχές της χώρας μας, προκαλώντας δυσχέρειες στις υπηρεσίες υποδοχής. Για τον λόγο αυτό, ο δήμαρχος του Ριάτσε, Domenico Lucano, άνοιξε τον δρόμο για μια πολύ “ριζοσπαστική” πρωτοβουλία”, εισάγοντας ένα τοπικό νόμισμα μετατρέψιμο σε ευρώ, μέσω του οποίου οι έμποροι του χωριού μπορούν να δίνουν πίστωση στους μετανάστες. Με αυτόν τον τρόπο, τα χρέη συσσωρεύονται, αλλά τελικά εξοφλούνται όταν εισρέουν τα κεφάλαια, δίνοντας στο μεσοδιάστημα στους μετανάστες το δικαίωμα στην αγοραστική δύναμη.
[…]
Χάρη στην εφευρετικότητα του δημάρχου Domenico Lucano, οι μετανάστες μπορούν να βασίζονται σε πραγματικά χαρτονομίσματα, αξίας 1, 2, 5, 10, 20 και 50 ευρώ πάνω στα οποία είναι αποτυπωμένα τα πρόσωπα διάσημων ιστορικών προσωπικοτήτων, από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έως τον Τζουζέπε Ιμπαστάτο και από τον Τσε Γκεβάρα έως τον Μαχάτμα Γκάντι.
Αυτή η πολιτική χάρισε στον δήμαρχο πολλές διακρίσεις. Μια από αυτές ήταν το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης “Δρέσδη-Πρέις” στις αρχές του 2018, που απονέμεται από το Ίδρυμα Klaus Tschira, αξίας 10.000 ευρώ. Με την ευκαιρία αυτή, το aise.it [7] έγραψε:
Questa la motivazione del premio redatta da Günter Blobel, vincitore del premio Nobel e cofondatore del Dresden-Preis: “È raro che il sindaco di un piccolissimo paese lontano delle grandi metropoli del mondo metta in imbarazzo i dirigenti di nazioni più forti. Domenico Lucano l’ha fatto, definendo come unico criterio per l’accoglienza dei rifugiati la compassione per il prossimo. Mentre in altri posti si costruiscono barriere e si mercanteggia sulle quote per l’accoglienza, Riace accoglie da 18 anni persone che sono fuggite dalla guerra e dalla povertà. E ci si salva a vicenda – gli abitanti e i migranti, con questi ultimi che salvano il piccolo paese calabrese in calo demografico. Così, in Calabria si vive quello che Domenico Lucano chiama “l’utopia della normalità”. In un mondo in cui sempre più gente è costretta ad abbandonare la propria terra, non c’è bisogno di più paura nei confronti di stranieri, di più odio, ma anzi, di più paesi come Riace e di personaggi coraggiosi e umani come Domenico Lucano”.
Ακολουθεί ο λόγος για το βραβείο, όπως δόθηκε από τον Günter Blobel, κάτοχο βραβείου Νόμπελ και συνιδρυτή του βραβείου Δρέσδη-Πρέις: “Είναι σπάνιο ο δήμαρχος ενός τόσο μικρού χωριού μακριά από τις μεγάλες μητροπόλεις του κόσμου να φέρνει σε αμήχανη θέση τους ηγέτες των πιο ισχυρών εθνών. Ο Domenico Lucano το έκανε, ορίζοντας ως μοναδικό κριτήριο για τη φιλοξενία των προσφύγων τη συμπόνοια για τον πλησίον. Και ενώ αλλού κατασκευάζονται σύνορα και γίνονται παζάρια για τα ποσοστά υποδοχής, το Ριάτσε φιλοξενεί εδώ και 18 χρόνια ανθρώπους που ξέφυγαν από τον πόλεμο και τη φτώχεια. Και σώζει ο ένας τον άλλον αμοιβαία, οι κάτοικοι και οι μετανάστες, με τους τελευταίους να σώζουν το μικρό καλαβρέζικο χωριό που βρισκόταν σε δημογραφική πτώση. Έτσι, στην Καλαβρία διαπιστώνει κανείς εκείνο το οποίο ο Domenico Lucano αποκαλεί “η ουτοπία της κανονικότητας”. Στον κόσμο όπου σήμερα περισσότεροι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, δεν χρειάζεται φόβος και μίσος απέναντι στους ξένους, αλλά αντίθετα χρειάζονται περισσότερα χωριά όπως το Ριάτσε και γενναίες προσωπικότητες και άνθρωποι όπως ο Domenico Lucano”.
Το χωριό, και μαζί και άλλοι που διακρίθηκαν για την διαθεσιμότητά τους κατά την υποδοχή, ενέπνευσαν μια άλλη ταινία, το “Il Volo” του σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς [8], που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.
Σε άρθρο από τον Αύγουστο του 2009, το ιστολόγιο viverecalabria [9] αναφέρει:
“Il Volo”, questo il titolo dell'opera di Wenders, è una fiaba sull'accoglienza sui fatti realmente accaduti a Badolato, Riace, Caulonia e Stignano, dopo lo sbarco dei profughi curdi nel 1997. La Regione Calabria, prima in Italia a dotarsi di una legge per promuovere l'inserimento dei rifugiati, è co-produttrice del film e devolverà il ricavato al finanziamento di progetti destinati all'accoglienza e all'integrazione.
Το “Il Volo”, τίτλος του δημιουργήματος του Βέντερς, είναι μια ιστορία για την υποδοχή και τα γεγονότα που πραγματικά εκτυλίχθηκαν στο Μπαντολάτο, στο Ριάτσε, την Καουλονία και το Στινιάνο, μετά την αποβίβαση των Κούρδων προσφύγων το 1997. Η περιφέρεια της Καλαβρίας, η πρώτη στην Ιταλία που εξέδωσε νόμο για την προώθηση της ενσωμάτωσης των προσφύγων, είναι συμπαραγωγός της ταινίας και θα δώσει τα έσοδα στη χρηματοδότηση των προγραμμάτων που προορίζονται για την υποδοχή και ενσωμάτωση.
Αυτές τις μέρες κυκλοφόρησε το νέο ότι ο ηθοποιός Beppe Fiorello ετοιμάζει μια μίνι τηλεοπτική σειρά για να διηγηθεί [10] τα “τεκταινόμενα ενός χωριού και τις ενέργειες του δημάρχου του, ο οποίος μεταμόρφωσε το κενό σε ευκαιρία: από εμιγκρέδες σε πολίτες-μετανάστες”.