Κι ενώ ο κόσμος ετοιμάζεται για τη 18η ετήσια Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών (CoP18) της Σύμβασης για το διεθνές εμπόριο των ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας που απειλούνται με εξαφάνιση (CITES) , τέσσερις χώρες της Νοτίου Αφρικής (Ζιμπάμπουε, Μποτσουάνα, Ναμίμπια και Νότια Αφρική) υπέβαλαν αίτημα και πρότειναν την άρση των περιορισμών και την έγκριση του διεθνούς εμπορίου του καταγεγραμμένου ακατέργαστου ελεφαντόδοντου που προέρχεται από τους ελέφαντές τους.

Η CITES είναι η “διεθνής διακρατική συμφωνία, που διασφαλίζει ότι το διεθνές εμπόριο ειδών άγριων ζώων και φυτών δεν απειλεί την επιβίωσή τους”. Η διάσκεψη θα διεξαχθεί στο Κολόμπο της Σρι Λάνκα από τις 23 Μαΐου έως τις 3 Ιουνίου 2019.

Η δωδεκασέλιδη πρόταση αποσκοπεί στην τροποποίηση της σημείωσης κατά την απογραφή του πληθυσμού των ελεφάντων στην Μποτσουάνα, τη Νότια Αφρική και τη Ζιμπάμπουε στο Παράρτημα ΙΙ. Εκεί αναφέρεται ότι οι τέσσερις αυτές χώρες της νότιας Αφρικής διατηρούν τον μεγαλύτερο πληθυσμό ελεφάντων στον κόσμο, που υπολογίζεται σε 256.000. Αυτός ο αριθμός ισοδυναμεί με το 61% του συνολικού αριθμού ελεφάντων της Αφρικής.

Η CITES απέρριψε προηγούμενες προτάσεις της Ζιμπάμπουε και της Ναμίμπια σχετικές με την έγκριση του εμπορίου ελεφαντόδοντου με πιο χαλαρούς ελέγχους. Η φετινή CoP18 υπόσχεται τη συνέχιση μιας μάχης που μετρά ήδη 30 χρόνια, μετά τη διεθνή απαγόρευση του εμπορίου ελεφαντόδοντου το 1989.

Θα αλλάξει αυτό αυτήν τη φορά; Η διεθνής απαγόρευση επιβλήθηκε λόγω της μείωσης του πληθυσμού των ελεφάντων που οφείλονταν στην ανεξέλεγκτη λαθροθηρία. Σύμφωνα με το Αφρικανικό Ίδρυμα Άγριας Ζωής, 35.000 σκοτώνονταν κάθε χρόνο για τους χαυλιόδοντές τους. Η πρόταση πυροδότησε μια σύγκρουση ανάμεσα σε εκείνους, που θέλουν να προστατέψουν τους ελέφαντες, και σε εκείνους, που υποστηρίζουν το εμπόριο του ελεφαντόδοντου για λόγους οικονομικούς.

This will be signing the death warrant of elephants

— Christina (@CWitvrouwen) February 6, 2019

Αυτό θα είναι η θανατική καταδίκη των ελεφάντων.

Cmon guys… This doesn't necessarily mean that elephants have to be killed. These countries may have large caches of ivory. And trade would allow these countries to do more for wildlife in these countries.

— ? (@MarlonT9) February 6, 2019

Ελάτε, βρε παιδιά….αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα πρέπει οι ελέφαντες να σκοτώνονται. Αυτές οι χώρες μπορεί να έχουν μεγάλες μυστικές αποθήκες ελεφαντόδοντου. Το εμπόριο θα επέτρεπε σε αυτές τις χώρες να κάνουν περισσότερα για την άγρια ζωή.

Πριν την απαγόρευση, το εμπόριο ελεφαντόδοντου στην Αφρική άνθιζε κάτω από υπερβολικά επιεικείς κανονισμούς. Το λαθρεμπόριο επίσης.Η Humane Society International ανέφερε ότι μεταξύ 1979 και 1989, ο αριθμός των ελεφάντων της Αφρικής μειώθηκε κατά το ήμισυ, περνώντας από τα 1,2 εκατομμύρια ελέφαντες στις περίπου 600.000. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην απαγόρευση του εμπορίου ελεφαντόδοντου από την CITES το 1989 εντάσσοντας τους ελέφαντες σε έναν κατάλογο με τα είδη, που απειλούνται με εξαφάνιση.

Άρση της απαγόρευσης του εμπορίου ελεφαντόδοντου

Μια από τις βασικές αξιώσεις των τεσσάρων χωρών είναι η έγκριση του εμπορίου του καταγεγραμμένου ακατέργαστου ελεφαντόδοντου, δηλαδή έγκριση να πωλείται το ακατέργαστο ελεφαντόδοντο των ελεφάντων που είχαν φυσικό θάνατο. Αυτό το ελεφαντόδοντο θα προέρχεται από κρατικά αποθέματα, εξαιρούμενου του κατασχεμένου ελεφαντόδοντου και του ελεφαντόδοντου άγνωστης προέλευσης.

Επίσης, οι πωλήσεις θα γίνονται αποκλειστικά σε εταίρους πιστοποιημένους από τη Γραμματεία της CITES. Οι αιτούντες προωθούν τέτοια μέτρα ασφαλείας, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση και η εξάλειψη της πιθανότητας πώλησης ελεφαντόδοντου παράνομης προέλευσης.

Όσοι αντιτίθενται στο εμπόριο μελών άγριων ζώων αντλούν την επιχειρηματολογία τους από εκείνο που συνέβη, όταν η CITES ενέκρινε μια κατ’ εξαίρεση νόμιμη πώληση ελεφαντόδοντου στην Κίνα και την Ιαπωνία το 2008. Η αιτία αυτής της ασυνήθιστης πώλησης ήταν να πλημμυρίσει η αγορά, να μειωθεί η τιμή του ελεφαντόδοντου και να απαλειφθεί οριστικά κάθε οικονομικό ενδιαφέρον στη λαθροθηρία. Δεκαπέντε εκατομμύρια δολάρια θα εισέρρεαν από την πώληση 102 τόνων (ελεφαντόδοντου) από τα κρατικά αποθέματα των τεσσάρων χωρών της νότιας Αφρικής.

Αντίθετα με το αναμενόμενο, οι προσπάθειες αυτές προκάλεσαν μια εντυπωσιακή αύξηση της λαθροθηρίας ελεφάντων. Όσοι αντιτίθενται στην άρση της απαγόρευσης κάνουν αναφορά σε αυτήν την περίπτωση για να αποδείξουν ότι το εμπόριο ελεφαντόδοντου κάνει μεγαλύτερο κακό από καλό στους αφρικανικούς ελέφαντες – παρά τα προτεινόμενα μέτρα ασφαλείας.

Οι ελέφαντες έχουν στοχοποιηθεί για το ελεφαντόδοντό τους, ιδιαίτερα δημοφιλές σε χώρες όπως η Κίνα και το Χονγκ Κονγκ. Σύμφωνα με το BBC:

Ivory is seen as a precious material and is used in ornaments and jewelry. It's also sometimes used in traditional Chinese medicine. Some rich Chinese people think that owning ivory makes them look more successful. Others think that ivory will bring them good luck.

Το ελεφαντόδοντο θεωρείται πολύτιμο υλικό και χρησιμοποιείται σε στολίδια και κοσμήματα. Κάποιες φορές, επίσης, χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική. Ορισμένοι πλούσιοι Κινέζοι θεωρούν ότι η κατοχή ελεφαντόδοντου καθιστά την επιτυχία τους πιο ορατή. Άλλοι πιστεύουν ότι το ελεφαντόδοντο θα τους φέρει ευτυχία.

Le débat sur le commerce de l'ivoire a déjà créé des fractures sur le continent africain entre les pays qui le soutiennent et ceux qui rétorquent que la vente d'un peu d'ivoire contribuerait en réalité aux dépenses contre le braconnage.

Ο διάλογος γύρω από το εμπόριο ελεφαντόδοντου έχει ήδη προκαλέσει ρήξη στην αφρικανική ήπειρο μεταξύ των χωρών που το υποστηρίζουν και εκείνων που ανταπαντούν ότι η πώληση ενός μικρού ποσοστού ελεφαντόδοντου στην πραγματικότητα θα συνέβαλε στα έξοδα για την πάταξη της λαθροθηρίας.

H Κένυα αντιτίθεται σθεναρά σε αυτήν την πρόταση με την ιδιότητά της ως μέλος της Συμμαχίας για τον Αφρικανικό ελέφαντα (African Elephant Coalition), μια σύμπραξη 29 αφρικανικών χωρών, που είναι αντίθετες σε κάθε μορφή εμπορίου ελεφαντόδοντου και που έχουν αφιερωθεί στην προώθηση της μη καταστροφικής εκμετάλλευσης των ελεφάντων. Η συλλογικότητα αυτή προασπίζεται δραστηριότητες όπως η φωτογράφηση της πανίδας και η παρατήρηση γενικά της άγριας ζωής σε αντίθεση με το κυνήγι.

Η μάχη για τη σωτηρία των ελεφάντων

Στο επίκεντρο της συζήτησης για την απαγόρευση του εμπορίου ελεφαντόδοντου βρίσκεται το γεγονός ότι οι ελέφαντες της Αφρικής αντιμετωπίζουν τεράστιες και συνεχείς απειλές για την επιβίωσή τους εξαιτίας της απώλειας του οικοσυστήματός τους και της λαθροθηρίας.

Τα αιτήματα για την άρση της απαγόρευσης δεν γίνονται αποδεκτά, εν μέρει γιατί οι αφρικανικές χώρες δεν έχουν κατορθώσει να σημειώσουν μια κάποια σταθερή επιτυχία στην μείωση του λαθρεμπορίου ελεφαντόδοντου. Σύμφωνα με την παγκόσμια έκθεση του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα ναρκωτικά και το έγκλημα (2016) αναφορικά με τα εγκλήματα κατά των άγριων ειδών:

Every year law enforcement authorities in Africa and Asia make large ivory seizures, many measuring over 500 [kilograms]. Between 2009 and 2014 CITES Elephant Trade Information System (ETIS) recorded 91 seized shipments, totalling 159 metric tons of ivory. This represents ivory from at least 15,900 elephants.

Κάθε χρόνο οι αστυνομικές αρχές της Αφρικής και της Ασίας προχωρούν σε εκτεταμένες κατασχέσεις ελεφαντόδοντου, ποσοτήτων συχνά μεγαλύτερων από 500 κιλά. Μεταξύ 2009 και 2014, το Σύστημα πληροφοριών για το εμπόριο ελεφάντων της CITES κατέγραψε 91 κατασχέσεις φορτίων που ανήλθαν σε 159 μετρικούς τόνους ελεφαντόδοντου.

Ωστόσο, κάποιες αφρικανικές χώρες, όπως η Ζιμπάμπουε, υποστηρίζουν ότι ο πληθυσμός των ελεφάντων κρατιέται υψηλός και έτσι είναι υπέρ του αιτήματος άρσης της απαγόρευσης του εμπορίου ελεφαντόδοντου. Ο εκπρόσωπος της Zimparks στη Ζιμπάμπουε δήλωσε ότι οι ελέφαντες ξεπερνούν στην πραγματικότητα τις δυνατότητες της χώρας:

Our elephants are not endangered. Our jumbos have exceeded the carrying capacity

— Tinashe Farawo (@FarawoTinashe) February 6, 2019

Οι ελέφαντές μας δεν διατρέχουν κίνδυνο. Έχουν υπερβεί τη φέρουσα ικανότητα του οικοσυστήματος.

Οι αρχές δηλώνουν ότι ο τρέχων πληθυσμός ελεφάντων στη Ζιμπάμπουε έφτασε τις 84.000, ενώ ο πραγματικός τους αριθμός προσεγγίζει τις 50.000.

Η πλειοψηφία των κρατικών υπηρεσιών που είναι αρμόδιες για το περιβάλλον σε αυτές τις τέσσερις αφρικανικές χώρες χρηματοδοτούν την προστασία και τη διαχείριση των ελεφάντων. Και υποστηρίζουν ότι τα έσοδα που προέρχονται από το εμπόριο ελεφαντόδοντου θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος μέτρων προστασίας. Τα χρήματα θα μπορούσαν, επίσης, να χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση των φορέων που εργάζονται για την καταπολέμηση των λαθροκυνηγών, των εμπόρων και των λαθρεμπόρων και για την αύξηση της περιφρούρησης.

Επιχειρήματα που μπορούν να ενθαρρύνουν και άλλες χώρες να αποχωρήσουν από τη διεθνή συμφωνία της CITES. Έτσι, προς τα τέλη του 2018, η Ιαπωνία αποφάσισε να αποχωρήσει από τη Διεθνή Επιτροπή Φαλαινοθηρίας, μετά την απόρριψη του αιτήματός της για επανεκκίνηση της εμπορικής φαλαινοθηρίας στις 14 Σεπτεμβρίου 2018.

Κάποιοι διατείνονται ότι ο σκοπός της CITES έχει μετατοπιστεί από την καταστροφική εκμετάλλευση στη διατήρηση της πανίδας και αυτό είναι εκείνο στο οποίο αντιτίθενται οι τέσσερις χώρες της νότιας Αφρικής. Μερικοί επικριτές έφτασαν μέχρι το σημείο να προτείνουν ότι η Αφρική θα έπρεπε να αποχωρήσει συνολικά από τη CITES, λέγοντας ότι η πολιτική της πλήττει τις αναδυόμενες οικονομίες.

Εάν η πρότασή τους απορριφθεί από τη CITES, αυτές οι τέσσερις χώρες της νότιας Αφρικής μπορεί να ακολουθήσουν το ιαπωνικό παράδειγμα και να αποχωρήσουν.