Πρακτικές στην Ινδία: Αποστολή καθημερινών θρησκευτικών φράσεων στη γλώσσα Χίντι μέσω του WhatsApp. Εικόνα από το Flickr από τον χρήστη Lau Ray. (CC BY-NC 2.0)

Με τις γενικές εκλογές να πλησιάζουν και την ψηφιακή παραπληροφόρηση να τρέχει σε πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες στη χώρα, η δημοκρατία της Ινδίας μπορεί σύντομα να φτάσει σε ένα σημείο καμπής.

Το 2018, τα λιντσαρίσματα από όχλους προκλήθηκαν από παραπληροφόρηση που εξαπλώθηκε στο WhatsApp και κόστισαν πάνω από 30 ζωές. Τους πρώτους μήνες του 2019, παραποιημένα στατιστικά στοιχεία από τη σύγκρουση Ινδίας-Πακιστάν εξαπλώθηκαν σε πολλαπλές πλατφόρμες, οδηγώντας σε μαζικές επιθέσεις εναντίον φοιτητών του Κασμίρ σε ολόκληρη τη χώρα.

Σε μια έντονη προσπάθεια αντιμετώπισης αυτών των τάσεων, η Ινδική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του κόμματος Bharatiya Janata Party (BJP) πίεσε τις κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας — κυρίως το Facebook και το Twitter — να αντιμετωπίσουν τις ψευδείς ειδήσεις και να εμποδίσουν τη διάδοση πληροφοριών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εκλογική παρέμβαση.

Ωστόσο, εμπειρογνώμονες διαπίστωσαν ότι πολλές από τις πιο ύπουλες εκστρατείες παραπληροφόρησης της Ινδίας προέρχονται από τα ίδια τα πολιτικά κόμματα, καθώς τα δικά τους μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτίθενται σε δημοσιογράφους και ακτιβιστές. Επιπλέον, οι προσπάθειες ελέγχου των γεγονότων που διοργάνωσε το Facebook είχαν μικτά και σε ορισμένες περιπτώσεις επιβλαβή αποτελέσματα.

Με 900 εκατομμύρια εγγεγραμμένους ψηφοφόρους σε 29 κρατίδια για τον εκλογικό κύκλο που θα ξεκινήσει τον Απρίλιο του 2019 και με αυξανόμενα επίπεδα πολιτικής και κοινωνικής έντασης υπό την ηγεσία του Πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι, υπάρχει μεγάλος Γολγοθάς για αυτές τις εκλογές για την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ασίας. Οι Ινδοί πολίτες θα πρέπει να είναι σε θέση να βρουν αξιόπιστες διαδικτυακές πηγές ειδήσεων από τις οποίες να μπορούν να εξαρτώνται καθώς κάνουν τις επιλογές τους στην εκλογική περιφέρεια. Αλλά αυτό μπορεί να είναι ευκολότερο στα λόγια παρά στην πράξη.

Έλεγχος γεγονότων για το Facebook

Μετά από μια σειρά καταγγελιών και κατηγοριών σχετικά με τη διάδοση παραπληροφόρησης στο Facebook και το WhatsApp (το οποίο ανήκει στο Facebook), η μητρική εταιρεία έχει συνεργαστεί με αρκετές τοπικές ειδησεογραφικές πλατφόρμες στην Ινδία για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο των ψευδών ειδήσεων εν όψη των μεγαλύτερων δημοκρατικών εκλογών στη γη.

Η εταιρεία προσδιόρισε τις πλατφόρμες των μέσων ενημέρωσης, πιστοποιημένες από προγράμματα ελέγχου γεγονότων από τρίτους, για τον εντοπισμό και τη λήψη μέτρων κατά διαφόρων τύπων παραπληροφόρησης. Αυτές οι πλατφόρμες περιλαμβάνουν τους ιστοτόπους India Today, Vishvas News, Newsmobile και Fact Crescendo. Τα προηγούμενα μέλη περιλαμβάνουν το Boom και το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP). Η πλατφόρμα συνασπισμού δήλωσε ότι θα ετοιμάσει και θα αξιολογήσει ιστορίες για την παραπληροφόρηση σε διάφορες τοπικές διαλέκτους, όπως χίντι, μπενγκάλι, τελούγκου, μαλαγιάλαμ και μαράθι.

Σε δήλωση της 11ης Φεβρουαρίου στο Reuters, ο πρώην επικεφαλής της εταιρικής σχέσης ειδήσεων της Ινδίας, Manish Khanduri δήλωσε:

Δεσμευόμαστε να καταπολεμήσουμε την εξάπλωση των ψευδών ειδήσεων στο Facebook, ιδιαίτερα εν όψη της εποχής της εκστρατείας των Γενικών Εκλογών του 2019. Και ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι η ανάπτυξη της εταιρικής σχέσης μας με τρίτους συμβούλους. Τώρα έχουμε επτά εταίρους σε ολόκληρη τη χώρα που καλύπτουν έξι γλώσσες, οι οποίοι θα αναθεωρήσουν και θα αξιολογήσουν την ακρίβεια των ιστοριών στο Facebook.

Οι εταίροι εργάζονται για την ενημέρωση και την αξιολόγηση ιστοριών και δημοσιεύσεων, σε μια προσπάθεια να μειώσουν τη διάδοσή τους στις πλατφόρμες και τις ομάδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Αλλά μετά την τρομοκρατική επίθεση στο Κασμίρ στις 14 Φεβρουαρίου, η οποία σκότωσε 40 ανθρώπους, διαπιστώθηκε ότι μερικοί από τους συνεργάτες του Facebook για τον έλεγχο των γεγονότων, κοινοποιούσαν μη επαληθευμένες πληροφορίες στις πλατφόρμες τους.

Οι Dainik Jagran, Newsmobile και India Today βρέθηκαν όλοι να κάνουν εσφαλμένες αναφορές και να διαδίδουν διαστρεβλωμένες πληροφορίες καθώς η Ινδία και το Πακιστάν έφτασαν σε στρατιωτική αντιπαράθεση στην περιοχή Balakot του Πακιστάν.

Η ανεξάρτητη πλατφόρμα ελέγχου γεγονότων AltNews (η οποία δεν συμμετέχει στο πρόγραμμα συνεργασίας του Facebook) ανέφερε ότι το India Today δημοσίευσε τέσσερα μη επαληθευμένα άρθρα σχετικά με την επίθεση στην Pulwama και τα αεροπορικά χτυπήματα στο Balakot. Η ίδια ομάδα ανέφερε επίσης ότι το Dainik Jagran και το Newsmobile έφεραν μη επαληθευμένες πληροφορίες.

Δεν είναι ξεκάθαρο τι οδήγησε τους συνεργάτες του Facebook για τον έλεγχο των γεγονότων να κοινοποιήσουν αυτές τις μη επαληθευμένες αναφορές. Όπως και πολλοί άνθρωποι, μπορεί να έχουν εμπλακεί στο χάος των διαδικτυακών επιθέσεων μετά από τις επιθέσεις, στις οποίες η παραπληροφόρηση φαινόταν να είναι σε υψηλό επίπεδο.

Το AltNews εξήγησε ότι παρόλο που η πρωτοβουλία της εταιρικής σχέσης μπορεί να φάνηκε καλοπροαίρετες, τα αποτελέσματα της δουλειάς τους φαίνεται ότι συνέβαλαν στο πρόβλημα:

Με μια αναπτυσσόμενη βιομηχανία παραπληροφόρησης στο Facebook, η συνεργασία της πλατφόρμας με ιστοσελίδες ελέγχου γεγονότων, εκτιμάται. Ωστόσο, όταν διαπιστώνεται ότι οι εταίροι αυτοί συμβάλλουν στην παραπληροφόρηση, τίθεται το ερώτημα – είναι το Facebook ειλικρινές στις προσπάθειές του να περιορίσει τις ψευδείς ειδήσεις;

Το ερώτημα που τέθηκε από το AltNews δεν είναι καινούριο στον κόσμο του ελέγχου των γεγονότων. Σε συνέντευξή του στο The Guardian, ο Brooke Binkowski, ο πρώην διευθυντής της αμερικανικής ιστοσελίδας ελέγχου γεγονότων Snopes εξήγησε ότι η συνεργασία του ομίλου με το Facebook διαλύθηκε όταν άρχισαν να αμφισβητούν τις προθέσεις του Facebook.

“Αυτοί (Facebook) ουσιαστικά μας χρησιμοποιούσαν για την κρίση στις δημόσιες σχέσεις”, είπε. “Δεν παίρνουν τίποτα στα σοβαρά. Ενδιαφέρονται περισσότερο να φαίνονται καλοί και να ρίξουν αλλού το φταίξιμο… Είναι σαφές ότι δεν τους νοιάζει.”

Τι γίνεται με το WhatsApp;

Το Facebook έχει καταβάλει επίσης προσπάθειες για την αντιμετώπιση της διάδοσης της παραπληροφόρησης στο WhatsApp, όπου οι Ινδοί χρήστες αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό της αγοράς του — υπάρχουν 200 εκατομμύρια χρήστες του WhatsApp στην Ινδία, από συνολικά 1,5 δισεκατομμύριο παγκοσμίως. Θυμωμένος όχλος σκότωσε περισσότερους από 20 ανθρώπους που κατηγορήθηκαν για απαγωγή παιδιών και λαθρεμπόριο βοοειδών μηνύματα του WhatsApp που έγιναν viral και διαδόθηκαν ευρέως σε διάφορα κρατίδια, μεταξύ των οποίων το  Ρατζαστάν και την Μαχαράστρα.

Χαρτογράφηση των αναφορών του Whatsapp προκάλεσε λιντσαρίσματα στην Ινδία μέχρι τον Ιούλιο του 2018.Εικόνα από Adondai, Βικιπαίδεια. CC BY-SA 4.0

Ο περιορισμός της διάδοσης τέτοιων φημών είναι μια πιο σύνθετη πρόκληση για το WhatsApp παρά για την πλατφόρμα υπογραφής του Facebook, δεδομένου ότι το περιεχόμενο όλων των μηνυμάτων που αποστέλλονται στο WhatsApp είναι κρυπτογραφημένο και μη αναγνώσιμο από την εταιρεία.

Σε ανταπόκριση στις πιέσεις της ινδικής κυβέρνησης, η εταιρεία ανέπτυξε μια τεχνική αλλαγή στην εφαρμογή, μειώνοντας τον αριθμό των χρηστών στους οποίους μπορεί να προωθηθεί ένα μήνυμα σε μόλις πέντε. Προηγουμένως, οι χρήστες θα μπορούσαν να διαβιβάζουν κάθε δεδομένο μήνυμα μέχρι και 20 φορές στην εφαρμογή. Αυτή η αλλαγή ξεκίνησε για πρώτη φορά μόνο στην Ινδία και αργότερα αντιγράφηκε και στον υπόλοιπο κόσμο.

Ενώ οι τεχνικές αλλαγές μπορούν να συμβάλουν στη μείωση μέρους της ροής της παραπληροφόρησης, μια καλά οργανωμένη και επαγγελματικά εκτελεσμένη καμπάνια παραπληροφόρησης είναι πιθανό να βρει έναν τρόπο να παρακάμψει αυτό το πρόβλημα. Στην περίπτωση της Ινδίας, όπου πολλοί λένε ότι η κομματική πολιτική και ο πολιτικός χειρισμός οδηγούν την οπλοποίηση του WhatsApp, ίσως οι απλές τεχνικές προσαρμογές να μην είναι αρκετές για να λύσουν το πρόβλημα.

Διαβάστε περισσότερα: Ινδία: Κατηγορίες εναντίον WhatsApp για κορύφωση των δολοφονιών από τον όχλο. Μήπως είναι υπαιτιότητα κομματικών πολιτικών;

Σύμφωνα με έρευνα της μη κερδοσκοπικής Κοινότητας Διαδικτύου και κινητής τηλεφωνίας της Ινδίας και της Δικτυακής Πύλης Δημοσιογραφίας Δεδομένων, μόνο το 2,7% των Ινδών πιστεύει ό,τι διαβάζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βασίζονται κυρίως στα μέσα ενημέρωσης συμπεριλαμβανομένων των εφημερίδων.

Ενώ το πρόβλημα των ψευδών ειδήσεων είναι τεράστιο για τη Νότια Ασία και την Ινδία, πολλές ειδησεογραφικές πλατφόρμες προσθέτουν στο χάος της πληροφορίας επαναλαμβάνοντας μη επαληθευμένες αναφορές, οι οποίες κερδίζουν προσοχής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Με την κατάρρευση της ελευθερίας του Τύπου στην Ινδία, οι δημοσιογράφοι και οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών αντιμετωπίζουν επιθέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και περιορισμούς εκτός διαδικτύου, με τη μορφή πολιτικών που περιορίζουν την ικανότητά τους να αναφέρουν τα νέα και να εργάζονται προς το δημόσιο συμφέρον.

Καθώς παρακολουθούν το παιχνίδι μεταξύ του σημερινού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι και του επικεφαλής του Ινδικού Εθνικού Κογκρέσου Ραούλ Γκάντι, οι Ινδοί θα πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτό το όλο και πιο περίπλοκο πληροφοριακό περιβάλλον όπου δύσκολα μπορούν να βρεθούν και να εντοπιστούν αξιόπιστες ειδήσεις.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εξελίξεις αυτές συμβάλλουν επίσης στην πτωτική προστασία της Ινδίας για τα μέσα ενημέρωσης και για την κοινωνία των πολιτών. Σύμφωνα με την διεθνή ομάδα της κοινωνίας των πολιτών CIVICUS Monitor, η Ινδία σήμερα βρίσκεται στην κατηγορία “παρεμπόδιση”, μαζί με τη Βραζιλία, την Κένυα, το Μαρόκο και άλλες χώρες με μικτά αρχεία στον τομέα αυτό. Η Βενεζουέλα, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν βρίσκονται στο αμέσως παρακάτω επίπεδο, το οποίο είναι γνωστό ως “αποκλεισμένο”.

Στιγμιότυπο οθόνης από τον ιστότοπο του Civicus Monitor που απεικονίζει την κατάσταση των ελευθεριών της κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Η έκθεση υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι εκστρατείες παραπληροφόρησης και τα αυταρχικά καθεστώτα στοχεύουν τις διαδηλώσεις και τον ακτιβισμό της κοινωνίας των πολιτών παγκοσμίως και οι ψευδείς ειδήσεις  αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του προβλήματος. Ο εκλογικός κύκλος της Ινδίας που πλησιάζει μπορεί να αποτελέσει περίπτωση μελέτης σε αυτόν τον ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα.