Στο Ουζμπεκιστάν, όταν χωρίζεις με έναν καλό φίλο, είναι συνηθισμένο να λες “gaplashamiz” ή “telefonlashamiz”. Που σημαίνει “ας μιλήσουμε ξανά” ή “θα καλέσουμε ο ένας τον άλλο”. Όλο και περισσότερο, όμως, οι Ουζμπέκοι λένε “telegramlashamiz” ο ένας στον άλλο: ας μιλήσουμε στο Telegram.
Το Telegram είναι η πιο διαδεδομένη κοινωνική εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων στο Ουζμπεκιστάν και για πολλούς ανθρώπους ουσιαστικά έχει σφετεριστεί την ίδια την έννοια του Διαδικτύου.
Κατά τη στιγμή της σύνταξης αυτού του άρθρου, το Telegram ήταν η δεύτερη πιο δημοφιλής εφαρμογή σε iOS στο Ουζμπεκιστάν μετά το Instagram και η δεύτερη πιο δημοφιλής στο Android πίσω από το Share (δείτε στιγμιότυπα οθόνης πάνω και κάτω).
Στο Telegram, μια εφαρμογή που δημιουργήθηκε από τον Ρώσο επιχειρηματία Pavel Durov [1] και στη συνέχεια μπλοκαρίστηκε [2] από τις Αρχές στην πατρίδα του, οι χρήστες μπορούν να στείλουν ιδιωτικά μηνύματα στις επαφές τους, να συνομιλήσουν σε ομαδικές συνομιλίες και να διαχειρίζονται ένα μικρό ιστολόγιο ή “κανάλι”.
Η χαμηλή συντήρηση και η φιλική προς το χρήστη φύση των καναλιών τα έχουν καταστήσει τη μεγαλύτερη πηγή πληροφοριών στο Ουζμπεκιστάν.
Επί του παρόντος, υπάρχουν πολλά ουζμπεκόφωνα κανάλια στο Telegram μεταξύ των μεγαλύτερων 20. Επισκιάζονται μόνο από περσόφωνα κανάλια, που τα παρακολουθούν κυρίως χρήστες στο Ιράν, όπου κυριάρχησε καιρό πριν η Telegramομανία.
Το μεγαλύτερο ουζμπέκικο κανάλι, όσον αφορά τον αριθμό συνδρομητών, είναι το Kanallani Dodasi, το οποίο σημαίνει “το καλύτερο κανάλι” στα ουζμπέκικα. Έχει 810 χιλιάδες συνδρομητές, που αντιστοιχεί στο 2,5% του πληθυσμού της χώρας.
Η ενίσχυση της ταχείας ανάπτυξης των υπηρεσιών ανταλλαγής μηνυμάτων στο Ουζμπεκιστάν έγινε από μια απότομη αύξηση του κόστους των επικοινωνιών κινητής τηλεφωνίας το 2013, όταν οι Αρχές εισήγαγαν τον λεγόμενο φόρο συνδρομητή, υποχρεώνοντας τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας να πληρώνουν φόρο για κάθε συνδρομητή.
Για κάποιο χρονικό διάστημα, οι Ουζμπέκοι χρήστες κατέφυγαν σε διάφορες εφαρμογές, προτού καταλήξουν στο Telegram, το οποίο κυκλοφόρησε μια έκδοση για Android μόλις το τέλος του ίδιου έτους.
Από στόμα σε στόμα και προσωπικές προτάσεις βοήθησαν στην ενίσχυση της δημοτικότητας της υπηρεσίας, όπου οι διαχειριστές μοιράζονται εμπειρίες υγιεινής διατροφής, επίλυσης προβλημάτων στο σχολείο ή εκκίνησης προσωπικής επιχείρησης.
Οι ομάδες, εν τω μεταξύ, είναι χώροι ενεργητικής συζήτησης.
Εάν στο παρελθόν, επιλύονταν σημαντικά προβλήματα των ουζμπεκικών κοινοτήτων κατά τη διάρκεια συναντήσεων σε τεράστια τραπέζια φορτωμένα με τσαγερά και γαβάθες από πιλάφι, τώρα αυτά τα ζητήματα κρίνονται μέσω του Telegram. Αν κι η εφαρμογή δεν έχει ακόμη εκτοπίσει τον ουζμπεκικό “μαχαλά” (γειτονιά), έχει ενσωματωθεί σε αυτήν και φαίνεται να παραμείνει στη θέση του για αρκετό χρονικό διάστημα.
Ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα του Telegram σε μια χώρα, όπου το Διαδίκτυο παραμένει αργό [3], είναι το γεγονός ότι η πλατφόρμα είναι αρκετά οικονομική, όσον αφορά την κατανάλωση κίνησης έναντι άλλων εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων.
Ένα άλλο είναι η σχετικά καλή κρυπτογράφηση. Αυτό ήταν ένα κακό σημείο για τον Ρώσο ρυθμιστή διαδικτύου Roskomnadzor, ο οποίος μπλόκαρε την υπηρεσία πέρυσι, αφού το Telegram αρνήθηκε να παραδώσει τα κλειδιά κρυπτογράφησης. Οι Ουζμπέκοι μετανάστες, που εργάζονται στη Ρωσία, είναι μεταξύ των εκατοντάδων χιλιάδων χρηστών, που έχουν στραφεί σε εργαλεία για να παρακάμψουν το μπλοκάρισμα.
Πίσω στην πατρίδα, η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη προσπαθήσει να λογοκρίνει την υπηρεσία παρά την επιβολή μπλοκαρίσματος σχεδόν ενός έτους από τον Οκτώβριο του 2018 έως τον Ιανουάριο του 2019 σε κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook. Στην πραγματικότητα, η απώλεια ταχύτητας και η περιττή κατανάλωση κίνησης, που συνεπάγεται η χρήση VPN για πρόσβαση στο Facebook κατά τη διάρκεια του μπλοκαρίσματος, το οποίο τέθηκε απότομα τον Ιανουάριο του 2019, οδήγησε πολλούς γνωστούς bloggers στην αγκαλιά του Telegram.
Είναι ίσως εκπληκτικό το γεγονός ότι οι Αρχές επέτρεψαν στην υπηρεσία να αναπτυχθεί τόσο γρήγορα.
Σε τελική ανάλυση, το Telegram είναι ένας μαγνήτης για τον τύπο περιεχομένου, που έχει λογοκρίνει το Ουζμπεκιστάν στο παρελθόν, όπως η πορνογραφία, ενώ το γεγονός ότι οι χρήστες μπορούν να παραμείνουν ανώνυμοι το έχει καταστήσει επίσης ένα κέντρο για βωμολοχίες, τρόλινγκ και όλες τις άλλες κακές εθιμοτυπίες, που συνδέονται με το Διαδίκτυο. Πληθαίνει επίσης και τοπικά προσαρμοσμένο “πιασάρικο” περιεχόμενο με “τίτλους-δολώματα”.
Το πιο σημαντικό ίσως: το Telegram έχει γίνει ένα φόρουμ για πολιτική συζήτηση άνευ προηγουμένου, καθώς η χώρα μεταφέρεται σε μια ελαφρώς πιο χαλαρή μορφή αυταρχικής εξουσίας μετά το θάνατο του μακροχρόνιου ηγέτη της, Ισλάμ Καρίμοφ, το 2016.
Το πιο προφανές παράδειγμα ήταν το φθινόπωρο του περασμένου έτους, όταν φωτογραφίες με αγρότες, που ήταν στημένοι να στέκονται σε μια τάφρο μπροστά από αξιωματούχους, ως τιμωρία για κακή συγκομιδή, εμφανίστηκαν στο διαδίκτυο.
Το Telegram βοήθησε στην αγανάκτηση του “καναλιού” για την ταπείνωση αγροτών από περιφερειακούς αξιωματούχους. Η φωτογραφία κοινοποιήθηκε ευρέως και αναδημοσιεύθηκε [4] από τοπικά μέσα ενημέρωσης.
Το Telegram έγινε το επίκεντρο της οργής τις ημέρες μετά την εμφάνιση της εικόνας. Οι χρήστες κάλεσαν τον Ζόιρ Μιρζάγιεφ, τον αναπληρωτή πρωθυπουργό, ο οποίος, μαζί με τους περιφερειακούς αξιωματούχους παρακολούθησε την τιμωρία, να σταθεί ο ίδιος σε μια τάφρο. Κυκλοφόρησαν φωτογραφίες, που έδειχναν Ουζμπέκους χρήστες να στέκονται οι ίδιοι σε τάφρους σε αλληλεγγύη προς τους αγρότες και ψεύτικες διαφημίσεις για αδιάβροχες ψηλές μπότες ως “η καλύτερη θεραπεία για την αντιμετώπιση θυμωμένων αξιωματούχων”.
Ο Μιρζάγιεφ στη συνέχεια απολύθηκε από τον Πρόεδρο Σαβκάτ Μιρζιγιόγιεφ, ο οποίος τόνισε το ρόλο των αξιωματούχων ως υπηρέτες του λαού.
Ωστόσο, η κυβέρνηση έχει και τη δική της σημαντική παρουσία στην υπηρεσία. Εκτός από αμέτρητους φιλοκυβερνητικούς λογαριασμούς και μποτ, κρατικά όργανα και ακόμη και το γραφείο του Μιρζιγιόγιεφ [5] – 250.000 οπαδοί και συνεχώς αυξάνονται: όλοι έχουν τα δικά τους κανάλια.
Τέλος, το Telegram γίνεται κόμβος οικονομικής δραστηριότητας.
Ακριβώς όπως στο Instagram και στο YouTube σε άλλες χώρες, οι πιο αγαπημένοι bloggers φαίνεται να επεκτείνουν το κοινό τους επιθετικά και να δημιουργούν έσοδα από περιεχόμενο, ενώ ορισμένα καταστήματα Telegram έχουν ανοίξει τις εικονικές τους πόρτες τα τελευταία χρόνια.
Μεγάλες εταιρείες του Ουζμπεκιστάν, όπως η εταιρεία κινητής τηλεφωνίας Ucell, ξοδεύουν σημαντικά χρηματικά ποσά για τη διατήρηση διαφημίσεων σε κανάλια με πολλούς οπαδούς. Ένα μόνο διαφημιστικό κλιπ σε ένα κανάλι με περίπου 50.000 συνδρομητές κοστίζει 24 δολάρια προς το παρόν.
Το Telegram, πέρα από μια επιτυχημένη μόδα, δημιουργεί ισχυρότερες ρίζες στο Ουζμπεκιστάν. Η υπηρεσία, της οποίας η ανάπτυξη στη χώρα κάποτε φαινόταν σχεδόν τυχαία, είναι τώρα καθρέφτης ενός δραστήριου έθνους.