Συλλαλητήριο ενάντια στην εξόρυξη ουρανίου στην Μπισκέκ του Κιργιστάν. Μια αφίσα στα ρωσικά στη συγκέντρωση γράφει: “Απαιτούμε νόμο για την απαγόρευση της εξόρυξης και της επεξεργασίας ουρανίου στη χώρα μας”. Φωτογραφία της Aisha Jabbarova.
Καθώς πολίτες ενός πρώην σοβιετικού κράτους εξακολουθούν να ζουν “κηλιδωμένοι” από το επιθετικό πυρηνικό πρόγραμμα της Μόσχας, πολλοί Κιργίζιοι θέλουν τα ορυχεία ουρανίου να θαφτούν στο παρελθόν.
Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι η προοπτική ενός νέου ορυχείου στην επαρχία που περιβάλλει την πολύτιμη λίμνη Ισίκ-Κιούλ του Κιργιστάν στην Κεντρική Ασία προκάλεσε οργισμένη δημόσια αντίδραση.
Στις 26 Απριλίου, την επέτειο της καταστροφής του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στο Τσερνόμπιλ, περίπου 200 άτομα βρέθηκαν σε μια πολύχρωμη διαμαρτυρία στην πρωτεύουσα της χώρας Μπισκέκ για να υποστηρίξουν την απαγόρευση της εξόρυξης ουρανίου.
Συλλαλητήριο ενάντια στην εξόρυξη ουρανίου στο Μπισκέκ του Κιργιστάν. Φωτογραφία της Aisha Jabbarova.
Η διαδήλωση ήρθε μετά από μήνες δημόσιας αναταραχής σχετικά με την προγραμματισμένη εκμετάλλευση του κοιτάσματος ουρανίου Kara Balta στην επαρχία Ισίκ-Κιούλ, βασικό τουριστικό κόμβο. Μια δεύτερη διαδήλωση έχει προγραμματιστεί για τις 30 Απριλίου.
Σχεδόν 30.000 άνθρωποι έχουν υπογράψει αίτηση [1] για να σταματήσει το άνοιγμα του ορυχείου στην Ισίκ-Κιούλ, όπου πραγματοποιήθηκαν αρκετές διαδηλώσεις νωρίτερα αυτόν τον μήνα.
Η κυβέρνηση είπε ότι αφαίρεσε την άδεια της εταιρείας “UrAsia in Kyrgyzstan”, που σχεδίαζε να εξορύξει το κοίτασμα.
Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει κάποια σύγχυση σχετικά με το αν πρόκειται για μια τελική απόφαση.
Στις 25 Απριλίου, σε μια συνάντηση με κατοίκους της Ισίκ-Κιούλ, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κουμπατμπέκ Μπορόνοφ είπε ότι η άδεια είχε “ανακληθεί”.
Ο Μπορόνοφ κάλεσε επίσης τους κατοίκους να μην πραγματοποιήσουν διαδηλώσεις μετά την έναρξη της τουριστικής περιόδου στις 29 Απριλίου.
Ωστόσο, το 24.kg, ένα ανεξάρτητο μέσο, ανέφερε [2] στις 29 Απριλίου ότι μια κυβερνητική ειδοποίηση που έλαβε απλώς ενημέρωσε την εταιρεία ότι η άδειά της είχε ανασταλεί, αντί να ανακληθεί.
Αυτό το έγγραφο υπογράφηκε μόλις στις 27 Απριλίου, δύο ολόκληρες ημέρες αφότου ο Μπορόνοφ απευθύνθηκε στους κατοίκους.
Η δημόσια οργή για τα σχέδια εξόρυξης έχει “στριμώξει” τόσο την κυβέρνηση, που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι το έργο της UrAsia θα προχωρήσει τώρα.
Σε απάντηση στον σάλο, ανεξάρτητοι νομοθέτες στο κοινοβούλιο πρότειναν δύο νόμους, [3] που θα περιορίσουν την εξόρυξη ουρανίου στη χώρα.
Ο πιο αυστηρός ζητά πανεθνική απαγόρευση μέχρι το 2070, ενώ το άλλο ζητά εικοσαετή απαγόρευση εντός της περιοχής Ισίκ-Κιούλ.
Και τα δύο αυτά μέτρα δεν ανταποκρίνονται στις επιθυμίες των διαδηλωτών της Μπισκέκ, οι οποίοι ζήτησαν [4] αμετάκλητη μόνιμη εθνική απαγόρευση, καθώς και έρευνα για την ευθύνη για την έκδοση της άδειας στην εταιρεία.
Μια προβληματική κληρονομιά
Ως σοβιετική δημοκρατία, το Κιργιστάν παρήγαγε και επεξεργαζόταν ουράνιο για την πυρηνική κίνηση της Μόσχας.
Ωστόσο, οι τοποθεσίες εξόρυξης δεν ανακτήθηκαν σωστά [5] μετά το κλείσιμο στα μέσα της δεκαετίας του '90. Αυτό σημαίνει ότι αποτελούν πλέον ραδιενεργή απειλή για τους διασυνοριακούς ποταμούς στη σεισμικά ενεργή Κεντρική Ασία, καθώς και κίνδυνο για την υγεία [6] για τους άμεσους πληθυσμούς.
Συλλαλητήριο ενάντια στην εξόρυξη ουρανίου στην Μπισκέκ του Κιργιστάν. Φωτογραφία της Aisha Jabbarova.
Το 2017, ο τότε Πρόεδρος της Κιργιζίας Αταμπάγιεφ μίλησε [7] στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη σχετικά με τους κινδύνους των υπολειμμάτων ουρανίου στο Κιργιστάν για την Κεντρική Ασία συνολικά και ζήτησε οικονομική βοήθεια για την ανάκτηση πρώην εδαφών εξόρυξης.
Τώρα στην αντιπολίτευση, το κόμμα του Αταμπάγιεφ έχει υποστηρίξει εκκλήσεις [8] για απαγόρευση της εξόρυξης ουρανίου.
Αλλά η εταιρεία UrAsia στο Κιργιστάν διατήρησε την άδεια εξερεύνησής της, που εξασφάλισε το 2010 καθ’ όλη την εξαετή προεδρία του Αταμπάγιεφ.
Η ίδια η εταιρεία έχει δηλώσει [9] ότι έχει δεσμευτεί για την ασφαλή εξόρυξη και αρνήθηκε να σχολιάσει τα ζητήματα της άδειας.
Εισόδημα για το κράτος έναντι οικολογίας για το λαό;
Η εξόρυξη ουρανίου δεν είναι η μόνη μορφή εξόρυξης, που έχει προκαλέσει δημοφιλείς αντιδράσεις τον τελευταίο καιρό. Η εξόρυξη χρυσού είναι εξίσου αμφιλεγόμενη και πολύ πιο αναπόσπαστο στοιχείο της αδύναμης οικονομίας του Κιργιστάν.
Το χρυσωρυχείο Kumtor [10] — επίσης στην περιοχή Ισίκ-Κιούλ — συνεισφέρει έως και το 10% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.
Όμως, το ορυχείο που διαχειρίζεται η Centerra Gold με έδρα το Τορόντο υπήρξε πηγή κοινωνικών και πολιτικών τριβών από το 1998, όταν από ένα από τα φορτηγά του χύθηκε κυάνιο [11] σε ένα ποτάμι κατά τη διάρκεια του πρώτου πλήρους έτους λειτουργίας της Kumtor.
Συλλαλητήριο ενάντια στην εξόρυξη ουρανίου στο Μπισκέκ του Κιργιστάν. Φωτογραφία της Aisha Jabbarova.
Οι πολιτικοί, ιδιαίτερα της αντιπολίτευσης, έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τις ανησυχίες για την εξόρυξη για τους δικούς τους οπορτουνιστικούς σκοπούς. Οι εταιρείες εξόρυξης έχουν επίσης κατηγορήσει τους ηγέτες της τοπικής κοινότητας ότι πρωτοστάτησαν σε προσφορές εκβιασμού [12] στο παρελθόν.
Κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας της 26ης Απριλίου, οι διαδηλωτές ήθελαν να αποτρέψουν την πολιτική από το να υπονομεύσει το περιβαλλοντικό μήνυμα.
Ένας διαδηλωτής άρπαξε με τα χέρια [13] ακόμη και τον μακροχρόνιο αντιπολιτευόμενο Ravshan Jeenbekov για να τον εμποδίσει να απευθυνθεί στο πλήθος.
Ο Jeenbekov αργότερα αποκάλεσε τον άνδρα “προβοκάτορα”, ενώ αναγνώρισε ότι υπήρχαν άνθρωποι στη συνάντηση, που “δεν ήθελαν να επιτρέψουν σε έναν διάσημο πολιτικό να μιλήσει”.