Δύο οδηγοί από το ατύχημα με λεωφορείο στο Τσονγκτσίνγκ. Εικόνα από Weibo.

Αυτή η ανάρτηση γράφτηκε από την ομάδα του WeChatscope, μια ερευνητική πρωτοβουλία υπό την ηγεσία του Δρ. King-wa Fu, στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ.

Με περισσότερους από 1,0825 δισεκατομμύρια μεμονωμένους χρήστες, μαζί με περισσότερους από 20 εκατομμύρια δηλωμένους δημόσιους λογαριασμούς, το WeChat διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό εγχώριων χρηστών και την πιο εκτεταμένη κάλυψη οποιασδήποτε υπηρεσίας μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην Κίνα. Ως εκ τούτου, έχει καταστεί βασικό στοιχείο του αυστηρού καθεστώτος λογοκρισίας της Κίνας.

Το 2017, η ομάδα μας στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ δημιούργησε ένα τεχνικό σύστημα “έρευνας” του διαδικτύου για τη μελέτη της λογοκρισίας στις δημόσιες σελίδες του WeChat. Μέσα στο 2018, παρακολουθήσαμε περισσότερους από 4.000 δημόσιους λογαριασμούς που κάλυπταν καθημερινές ειδήσεις και διατηρούσαμε τις λογοκριμένες δημοσιεύσεις σε μια δημόσια βάση δεδομένων, το WeChatscope. Αυτό το άρθρο είναι το τέταρτο μιας σειράς συνεργασίας με το Global Voices.

Η κινεζική κυβέρνηση έχει από καιρό δικαιώσει τις πρακτικές λογοκρισίας της ως αναγκαίες για την απομάκρυνση των ψεύτικων ειδήσεων και των διαδικτυακών φημών τόσο σε παραδοσιακά όσο και σε διαδικτυακά μέσα. Αλλά ένα ατύχημα με λεωφορεία το 2018 στο Τσονγκτσίνγκ σημάδεψε ένα από τα λίγα ειδησεογραφικά γεγονότα, όπου οι κυβερνητικοί λογοκριτές βρέθηκαν να λογοκρίνουν την κάλυψη των ειδήσεων από τα κρατικά ιδρύματα των MME.

Το ατύχημα με το λεωφορείο πραγματοποιήθηκε στην περιοχή Γουανζού του Τσονγκτσίνγκ στις 28 Οκτωβρίου 2018. Σε μια γέφυρα διπλής κατεύθυνσης, το όχημα έστριψε απότομα στο αντίθετο ρεύμα, συγκρούστηκε με ένα άλλο αυτοκίνητο και έπειτα έπεσε από τη γέφυρα και βυθίστηκε στον ποταμό Γιανγκτσέ. Συνολικά, 15 άνθρωποι σκοτώθηκαν ως αποτέλεσμα του ατυχήματος.

Η κρατικοδίαιτη εφημερίδα Beijing News ήταν το πρώτο ειδησεογραφικό μέσο, που ανέφερε τα νέα στο Weibo, με μια δημοσίευση, που υποδηλώνει ότι το ατύχημα προκλήθηκε από ένα αυτοκίνητο, που ερχόταν από την αντίθετη κατεύθυνση. Η αναφορά υπογράμμιζε το γεγονός ότι ο οδηγός του αυτοκινήτου ήταν γυναίκα και ισχυριζόταν ότι οδηγούσε στην λάθος πλευρά του δρόμου.

Αργότερα, το πρακτορείο ειδήσεων Xinhua ανέφερε το άρθρο του Beijing News και οι ειδήσεις δημοσιεύθηκαν σε σημαντικούς ειδησεογραφικούς ιστοτόπους και μέσα μαζικής ενημέρωσης. Για παράδειγμα, η επικεφαλίδα της Global Times ήταν “Η αιτία του ατυχήματος της πτώσης του λεωφορείου: μία γυναίκα οδηγούσε σε λάθος κατεύθυνση”.

Οι Netizens κατηγόρησαν μία γυναίκα οδηγό για το ατύχημα με το λεωφορείο, αποδίδοντάς της ότι φόραγε ψηλά τακούνια. (viral εικόνα από στιγμιότυπο οθόνης από το Weibo)

Τα νέα έγιναν viral στο διαδίκτυο, με την πλειονότητα των netizens να προσεύχονται για τα θύματα του ατυχήματος. Ορισμένοι έκαναν παρατηρήσεις που αντανακλούσαν τα στερεότυπα φύλου, επικρίνοντας την γυναίκα οδηγό. Στη συνέχεια, στο Weibo, ένας χρήστης δημοσίευσε μια πρωτότυπη φωτογραφία από τη σκηνή του ατυχήματος, δείχνοντας την οδηγό, η οποία υπέστη μόνο μικρά τραύματα, να φοράει ψηλά τακούνια. Η φωτογραφία αμέσως έγινε viral, προκαλώντας σχόλια όπως “της αξίζει να πεθάνει” και “δολοφόνος”.

Λίγες ώρες αργότερα, η αστυνομία της περιφέρειας Γουανζού ανέφερε ότι ο οδηγός του λεωφορείου και όχι η γυναίκα στο αυτοκίνητο είχε στρίψει ανάποδα. Η γυναίκα οδηγός δεν είχε κάνει τίποτα λάθος.

Η αστυνομική διευκρίνιση έγινε επίσης viral και η κοινή γνώμη αντιστράφηκε. Ορισμένοι επέκριναν τις αρχικές αναφορές για την παραπλάνηση του κοινού. Αλλά τα εμπλεκόμενα μέσα ενημέρωσης απέσυραν απλώς τις δημοσιεύσεις τους, χωρίς να απευθύνουν οποιαδήποτε δημόσια συγγνώμη. Συγκεκριμένα, η Beijing News εξέδωσε μια δεύτερη δημοσίευση με τίτλο “Η επίθεση στην γυναίκα οδηγό ήταν αλλαγή θέματος”, σαν να μην έπαιξε ρόλο στην παραπλάνηση του κοινού.

Πέντε ημέρες αργότερα, τα αρχεία από την κάμερα εσωτερικού κυκλώματος, που τραβήχτηκαν από το λεωφορείο, έγιναν και πάλι viral. Αποκάλυψαν ότι πέντε λεπτά πριν από τη πτώση, ένας επιβάτης είχε μια διαμάχη με τον οδηγό. Η διαμάχη κλιμακώθηκε σε μια μάχη σώμα με σώμα και ο οδηγός έχασε τον έλεγχο του οχήματος.

Όπως προβλεπόταν, το βίντεο προκάλεσε άλλον έναν διαδικτυακό σάλο και προσέλκυσε έναν τεράστιο αριθμό σχολίων. Πολλοί άνθρωποι είδαν την κλιμάκωση της έντασης ως μια αλληγορία της πολιτικής στροφής της Κίνας τα τελευταία χρόνια.

Οι οίκοι των ΜΜΕ αφαιρούν τους πραγματικά ανακριβείς τίτλους

Η βάση δεδομένων του Wechatscope αποκάλυψε ότι ορισμένα επίσημα ΜΜΕ απομάκρυναν τις παραπλανητικές ειδήσεις στο WeChat σύντομα αφότου η αστυνομία της επαρχίας Γουανζού κυκλοφόρησε τις λεπτομέρειες του ατυχήματος του λεωφορείου. Για παράδειγμα, η Legal Daily δημοσίευσε μια ανάρτηση με τον τίτλο “Το λεωφορείο του Τσονγκτσίνγκ βυθίστηκε στο ποτάμι για να αποφύγει την συντριβή με την γυναίκα οδηγό που είχε πάρει τη λάθος λωρίδα. Το λεωφορείο έχει βυθιστεί 65 μέτρα και βρίσκεται τώρα στο βυθό του ποταμού. Έχουν βρεθεί δύο σώματα” (重庆公交车为躲避逆行女司机撞破护栏坠江 沉入65米深江底 已打捞出两具遗体). Η ανάρτηση δημοσιεύθηκε στις 28 Οκτωβρίου και στη συνέχεια διαγράφηκε μόλις δύο ημέρες αργότερα, στις 30 Οκτωβρίου.

Με αυτό και άλλα δημοσιεύματα, οι αφαιρέσεις περιεχομένου δεν επιβλήθηκαν από μια εξωτερική αρχή. Αντίθετα, τα ΜΜΕ αυτά καθαυτά αυτολογόκριναν (ή αυτοέλεγξαν) το δικό τους ανεπίσημο περιεχόμενο ειδήσεων. Οι ειδοποιήσεις απομάκρυνσης περιεχομένου, που εξέδωσε η WeChat, ανέφεραν ότι οι δημοσιεύσεις αυτές διαγράφηκαν από τους ίδιους που τις είχαν κάνει.

Τη στιγμή της συγγραφής αυτής της δημοσίευσης, παρόμοια πρωτοσέλιδα σχετικά με γυναίκες που οδηγούσαν σε λάθος λωρίδα είχαν αφαιρεθεί από όλα τα επίσημα γραφεία ειδήσεων και δεν μπορούν να βρεθούν στα αποτελέσματα αναζήτησης.

Επικριτικά σχόλια που χαρακτηρίζονται ως παράνομα

Σε μεταγενέστερο στάδιο, μετά την κυκλοφορία του υλικού από τις κάμερες κλειστού κυκλώματος, οι αρχές λογοκρισίας παρενέβησαν και χαρακτήρισαν τα αντανακλαστικά και τα επικριτικά σχόλια ως “παράνομα”. Το σετ δεδομένων του WeChatscope προσφέρει μια ματιά για το ποιες Αρχές θεωρούν ότι είναι “παράνομο” το περιεχόμενο. Αυτό αποδεικνύει ότι οι παρεμβάσεις των Αρχών δεν αποσκοπούσαν στο να σταματήσουν την κυκλοφορία των ψευδών ειδήσεων ή της παραπληροφόρησης, αλλά μάλλον γνωμών και απόψεων.

Παρακάτω υπάρχουν τρεις δημοσιεύσεις που κυκλοφόρησαν ευρέως στον δημόσιο τομέα του WeChat, αλλά στη συνέχεια διαγράφηκαν γρήγορα.

• “Η αλληγορία του λεωφορείου της κόλασης του Τσονγκτσίνγκ: Στο ίδιο όχημα είμαστε όλοι” (重庆地狱公交车隐喻：我们，都在同一辆车上).

Αυτή η ανάρτηση δημοσιεύτηκε και διαγράφηκε στις 4 Νοεμβρίου. Είχε χαρακτηριστεί ως παράνομο περιεχόμενο σύμφωνα με την ειδοποίηση του WeChat. Ο συγγραφέας ανέφερε τις συζητήσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τις χρησιμοποίησε για να δημιουργήσει μια αλληγορία, συγκρίνοντας το ατύχημα με την τροχιά της Κίνας τα τελευταία χρόνια. Μία γραμμή της ανάρτησης έλεγε:

千万不要攻击掌舵人，否则他忽然左转，全车人都会完蛋！

Μην επιτίθεστε στο άτομο που είναι υπεύθυνο, αλλιώς θα κάνει μια ξαφνική αριστερή στροφή, όλοι στο όχημα θα είναι καταδικασμένοι.

• “Το λεωφορείο του Τσονγκτσίνγκ βυθίστηκε στον ποταμό: η συλλογική σιωπή οδηγεί σε συλλογική καταστροφή” (重庆公交坠江:集体沉默的结果，就是集体沉没).

Η ανάρτηση δημοσιεύθηκε στις 3 Νοεμβρίου και διαγράφηκε στις 6 Νοεμβρίου. Χαρακτηρίστηκε και αυτή ως παράνομο περιεχόμενο. Ο συγγραφέας επέκρινε τους θεατές που είδαν τις παραβιάσεις αλλά επέλεξαν να παραμείνουν σιωπηλοί, προειδοποιώντας ότι όταν οι άνθρωποι ανέχονται τη βάρβαρη συμπεριφορά, ολόκληρη η κοινωνία υποφέρει.

• “Η άλλη πλευρά του περιστατικού του λεωφορείου του Τσονγκτσίνγκ, η μεγαλύτερη θλίψη μιας εποχής: οι καλοί άνθρωποι καταπιέζονται μέχρι θανάτου εξαιτίας της σιωπής. Οι αθώοι έπρεπε να πεθάνουν μαζί με τους κακούς.” (重庆公交落水不为人知的另一面！一个时代最大的悲哀：好人被沉默逼死，无辜者给坏人陪葬)

Δημοσιεύθηκε στις 5 Νοεμβρίου και διαγράφηκε στις 7 Νοεμβρίου, και αυτή η ιστορία χαρακτηρίστηκε ως παράνομο περιεχόμενο. Η ανάρτηση ερμηνεύει το περιστατικό ως μια τυπική τραγωδία μιας εποχής, στην οποία οι καλοί άνθρωποι δεν μπορούν να μιλήσουν και να δράσουν, μη τυχόν θαφτούν ζωντανοί μαζί με τους κακούς ανθρώπους.

Σε καθένα από τα παραπάνω παραδείγματα βλέπουμε ότι οι αρχές λογοκρισίας αναγκάστηκαν να εισαγάγουν και να χαρακτηρίσουν το σχετικό περιεχόμενο ως “παράνομο” μόνο όταν οι ερμηνείες της ειδησεογραφικής ιστορίας είχαν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν το πολιτικό κατεστημένο.

Αυτή η περίπτωση μελέτης δείχνει ότι η εξάπλωση των ανακριβών πληροφοριών στην ηπειρωτική Κίνα θα μπορούσε να μειωθεί δραματικά, εάν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης προχωρούσαν σε περισσότερο αυτοέλεγχο και χρησιμοποιούσαν υψηλότερα πρότυπα αναφοράς. Και η δεύτερη σειρά παραδειγμάτων δείχνει ότι στην καταστολή των φημών από τις αρχές λογοκρισίας ο πραγματικός στόχος είναι οι ανεξάρτητες πολιτικές απόψεις.