Αυτή η ντραγκ “τσολίτα” προκαλεί το φύλο και τα εθιμικά στερεότυπα από την περιφέρεια της Αργεντινής

Στιγμιότυπο οθόνης από την “Ramita Seca”, παραγωγής της Elisa Portela μέσω YouTube, με χορογραφία και ερμηνεία της “Bartolina Xixa”, μιας ντραγκ περσόνας, που εμπνέεται από την τοπική αισθητική των Άνδεων.

Μέσα σε μια μεγάλη χωματερή σκουπιδιών, περιτριγυρισμένη από ομίχλη, μια φιγούρα σε μια φαρδιά ροζ παστέλ φούστα και με μακριές πλεξίδες χορεύει μία vidala, μια μορφή παραδοσιακής ποίησης συνοδευόμενη από μουσική χαρακτηριστική της αργεντίνικης λαογραφίας.

Είναι η Bartolina Xixa, ένας “παραδοσιακός ντραγκ” χαρακτήρας των Άνδεων που δημιουργήθηκε από τον Maximiliano Mamaní, ο οποίος επαναξιολογεί τη βόρεια λαογραφία της Αργεντινής από την οπτική του φύλου και αποσκοπεί στον αποχρωματισμό της με έμφαση στους αυτόχθονες πληθυσμούς.

Στην πρόσφατη δουλειά του, το “Ξερό Μικρό Κλαδί, η Μόνιμη Αποικιοκρατία”, ο καλλιτέχνης επέλεξε την υπαίθρια χωματερή του Hornillos, που βρίσκεται στην Quebrada της Humahuaca, μια περιοχή που χαρακτηρίστηκε ως πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της ανθρωπότητας από την UNESCO το 2003.

Η vidala έχει μπόλικο συμβολισμό. Με σύνθεση του τραγουδιστή-τραγουδοποιού Aldana Bello, οι στίχοι εξερευνούν το θέμα της εκμετάλλευσης των ορυχείων και των φρικαλεοτήτων που έχουν διαπραχθεί κατά των αυτοχθόνων κοινοτήτων:

Esta vidala que canto / Sangra de pena y dolor / Las injusticias de siglos / Siguen en pie y con ardor […] En zona andina hay mineras / Contaminan la ilusión / El agua, la tierra y todo / Lo que anda a su alrededor

Αυτό το vidala που τραγουδώ / αιμορραγεί με τη θλίψη και τον πόνο / τις αδικίες των αιώνων / Εξακολουθεί να είναι άγριο […] Στη ζώνη των Άνδεων υπάρχουν εταιρείες εξόρυξης / Ρυπαίνουν τα όνειρα / το νερό, γη, τα πάντα / [όλα όσα] τους περιβάλλουν.

Ο Mamaní γεννήθηκε στο Τζουγιούι, που βρίσκεται στην μακρινή βορειοδυτική Αργεντινή, και μεγάλωσε στη γειτονική περιοχή Σάλτα. Σπούδασε ανθρωπολογία στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σάλτα και εργάστηκε ως καθηγητής παραδοσιακού χορού.

Με την Bartolina Xixa, ο Mamaní αμφισβητεί τα στερεότυπα που βρίσκονται στη λαϊκή τέχνη, όπου οι ρόλοι των φύλων διαιωνίζουν τις δυαδικές δομές που αφήνουν εκτός μια σειρά από ταυτότητες. Όπως αναφέρει ο Mamaní σε συνέντευξή του στην Αργεντίνικη ιστοσελίδα VOS:

Hago danzas folklóricas argentinas, peruanas y bolivianas. Me gusta la música popular, por eso me surgió la necesidad de reflexionar sobre el folklore y pensar que a mí, como marica, se me negaba la posibilidad de mostrarme a la hora de construir una coreografía y armar una pareja de baile…

Χορεύω λαϊκούς χορούς της Αργεντινής, του Περού και της Βολιβίας. Μου αρέσει η παραδοσιακή μουσική και για το λόγο αυτό είχα την ανάγκη να σκεφτώ την κατάσταση και τη θέση μου ως ομοφυλόφιλος, καθώς δεν μου δόθηκε η ευκαιρία να εκφράσω τον εαυτό μου, όταν έπρεπε να δημιουργήσω μια χορογραφία και να κάνω ένα χορευτικό σε ζευγάρι…

Και πρόσθεσε:

Me di cuenta de que a muchas personas les pasa lo mismo porque el folklore está pensado desde una lógica heterosexual. Se le dan ciertos atributos a los varones, a los gauchos, como la fuerza, la firmeza y el galanteo. Es el que dirige. Las mujeres, en tanto, son sumisas, complacientes.

Συνειδητοποίησα ότι το ίδιο συνέβαινε και με πολλούς άλλους, επειδή η παράδοση έχει σχεδιαστεί από μια ετεροφυλοφιλική άποψη. Στην αρσενική φιγούρα δίνονται κάποιες συγκεκριμένες ιδιότητες, στους γκάουτσο [για παράδειγμα], όπως η δύναμη, η πυγμή και η ερωτοτροπία. Αυτός είναι που ηγείται. Οι γυναίκες, στο μεταξύ, είναι υποτακτικές, εφησυχασμένες.

Ένα αφιέρωμα σε μια Αϊμάρα ηρωίδα

Τα κοινωνικά ερωτήματα του Mamaní δεν περιορίζονται στον κόσμο της παράδοσης — αλλά αντιμετωπίζουν και τις τάσεις που κυριαρχούν στην παγκόσμια αισθητική με την οποία προσεγγίζεται η “ντραγκ”, μια αισθητική που όπως λέει ο καλλιτέχνης συνδέεται με τα στερεότυπα των εννοιών της γυναικείας νοοτροπίας των δυτικών πολιτισμών.

Ο δικός του ντραγκ χαρακτήρας είναι μια απόκλιση από αυτή την τάση, εμπνεόμενος από την Bartolina Sisa Vargas, μία Αϊμάρα ηγέτιδα που επαναστάτησε εναντίον της Ισπανικής αυτοκρατορίας και στη συνέχεια συνελήφθη, βασανίστηκε και δολοφονήθηκε στη Λα Παζ της Βολιβίας το 1782, ο Mamaní αποτίει φόρο τιμής σε αυτή τη γυναίκα των Άνδεων, την “cholita” — “μια εργαζόμενη γυναίκα, επικεφαλής του νοικοκυριού της, που βγαίνει έξω για δουλειά καθημερινώς και έχει δεσμούς με την οικογένειά της, την κοινότητά της, τους προγόνους της, τις παραδόσεις της”.

Η Bartolina Xixa κατά τη διάρκεια παράστασης στο Μπουένος Άιρες, Ιούνιος 2018. Φωτογραφία από την Elisa Portela, που χρησιμοποιείται με άδεια.

Σε ένα επεισόδιο της διαδικτυακής μετάδοσης “Relatos Disidentes” ή “Χρονικά των Αντιφρονούντων”, από την διαδικτυακή πύλη VóVè της Σάλτα, ο Mamaní περιγράφει τον χαρακτήρα του:

Suelo decir que le presto mi cuerpo a Bartolina Xixa. [Un personaje que] nace por la urgencia de poder pensar otras formas de hacer folclore, otra forma de entender identidades que me vienen atravesando y que vienen atravesando a un colectivo.

Συνήθως λέω ότι δίνω το σώμα μου στην Bartolina Xixa. [Ένας χαρακτήρας που] γεννήθηκε από το επείγον του να μπορεί κανείς να σκεφτεί άλλους τρόπους παράδοσης, έναν άλλο τρόπο κατανόησης των ταυτοτήτων που διασχίζουν τη δική μου εμπειρία και που διασχίζουν την εμπειρία μιας ολόκληρης ομάδας.

Η αμφισβήτηση της κατασκευής της αργεντίνικης αρρενωπότητας και του “ΛΟΑΤ – προτύπου”

Ο ακτιβισμός και η μαχητικότητα του Mamaní προσελκύουν τα κοινωνικά δίκτυα — ειδικά το Facebook και το Instagram — μέσω των οποίων μπορούν να μεταφέρουν προκλητικά μηνύματα. Το καλύτερο παράδειγμα είναι μια δημοσίευση στο Facebook, που έγινε γνωστή ως το “ομοφυλοφιλικό φιλί,” το οποίο έγινε viral στην πλατφόρμα τον Νοέμβριο του 2018.

Κοινοποίησαν την δημοσίευση κατά τη διάρκεια του αγώνα ποδοσφαίρου πριν από το παιχνίδι μεταξύ των ποδοσφαιρικών συλλόγων Boca Juniors και River Plate, δείχνοντας εικόνες του Mamaní να φιλάει έναν άλλο άνδρα μπροστά από το μοναστήρι San Bernardo στη Σάλτα, φορώντας τις φανέλες των αντιπάλων ομάδων. Το δήλωσαν ως το “Σούπερ Κλασσικό Ομοφυλοφιλικό Φιλί”:

Ένα απόσπασμα του κειμένου στη δημοσίευση αναφέρει:

El super clásico beso Marica, Somos negros, somos villeros, somos del interior de Argentina, somos pobres, no somos el esteriotipo de cuerpo esbelto, somos los rostros negados por la colonialidad, SOMOS MARICAS, empoderadas y subalternas, alejadas del “clásico” gay estereotipado. […] Transitamos nuestra vida en los espacios y en la memoria que siempre son acallados por la heteronorma y la LGBTnorma. […] Un clásico argentino no es un BOCA Y RIVER, un clásico argentino es ver cómo nos estigmatizan, nos insultan, nos expulsan, nos odia, nos matan.

Το σούπερ κλασικό ομοφυλοφιλικό φιλί. Είμαστε μαύροι, είμαστε από τις φτωχογειτονιές, είμαστε από την ύπαιθρο, είμαστε φτωχοί. Δεν έχουμε το στερεοτυπικό αδύνατο σώμα, είμαστε το πρόσωπο που η αποικιοκρατία αρνείται να αναγνωρίσει. Είμαστε αδερφές, ενδυναμωμένοι και υποδεέστεροι, μακριά από τον στερεότυπο “κλασικό” ομοφυλόφιλο [άνδρα] […] Ζούμε τη ζωή μας σε χώρους και μνήμες που πάντα σιωπούσαν από την ετεροκανονικότητα και το ΛΟΑΤ πρότυπο […] Το κλασσικό Αργεντίνικο δεν είναι Boca εναντίον River. Το κλασσικό Αργεντινό βλέπει ότι είμαστε στιγματισμένοι, προσβεβλημένοι, εκδιωχθέντες (από τα εδάφη μας), μας μισούν, είμαστε σκοτωμένοι.

Η δημοσίευση αυτή προσέλκυσε κάθε είδους αντιδράσεις και σχόλια υποστήριξης, απόρριψης, γελοιοποίησης, θαυμασμού, αγάπης και μίσους από τους χρήστες. Το Global Voices μίλησε με τον Mamaní για την δημοσίευση μέσω WhatsApp:

Una cosa interesante fue la de atacarnos diciendo que no éramos argentinos. […] Lo que querían decir era que el rostro de la argentinidad es blanco, es heterosexual, y no tiene atributos morenos, indígenas, ni de diversidades sexuales.

Ένα ενδιαφέρον πράγμα ήταν να δούμε πώς μας επιτέθηκαν λέγοντας ότι δεν ήμαστε Αργεντίνοι […] Αυτό που προσπαθούσαν να πουν είναι ότι το πρόσωπο της Αργεντινής είναι λευκό, είναι ετεροφυλόφιλο και δεν έχει καφέ ή ιθαγενή χαρακτηριστικά, ούτε έχει κάποια σεξουαλική πολυμορφία.

Ο Mamaní αναγνώρισε ότι είναι προσεκτικός όταν δημοσιεύει σε κοινωνικά δίκτυα, έχοντας επίγνωση του πώς εκτίθεται σε επιθέσεις και μισαλλοδοξία. Αλλά δεν αφήνουν τις επιθέσεις και την αρνητική κριτική να παρεμποδίσουν τον κύριο στόχο τους να διαδώσουν το καλλιτεχνικό έργο μέσω της ντραγκ περσόνας, της Bartolina, στο πνεύμα του περιβαλλοντικού, κοινωνικού, πολιτικού ακτιβισμού και του ακτιβισμού με βάση το φύλο.

Ο Mamaní τόνισε επίσης πως αμφισβητείται συνεχώς στο πλαίσιο της “σκηνής της ντραγκ κουίν” και των ΛΟΑΤΚΙ κοινοτήτων της Αργεντινής. Ο τρόπος που εκφράζουν την ποικιλομορφία από μια “περιφερειακή προοπτική” — μακριά από τα αστικά κέντρα της εξουσίας, λέει ο Mamaní, τίθεται υπό αμφισβήτηση, επιλέγοντας, αντ’ αυτού, έναν ντραγκ χαρακτήρα από την αισθητική του αυτόχθονου πολιτισμού της Βολιβίας:

No es lo mismo ser un gay blanco de una ciudad que un gay moreno, con un cuerpo no estandarizado [según los cánones de belleza dominantes], con rostro indígena, que vive en una comunidad alejada de toda la cultura capitalista. [Ser] gay, pobre, trabajador… todo eso va a diferenciar las construcciones.

Δεν είναι το ίδιο να είσαι ένας λευκός ομοφυλόφιλος [άνδρας] από την πόλη από έναν καφέ ομοφυλόφιλο [άνδρα], με σώμα που δεν είναι κανονιστικό [σύμφωνα με την κυρίαρχη ιδέα της ομορφιάς], με ένα αυτόχθον πρόσωπο, ο οποίος ζει σε μια κοινότητα μακριά από όλους τους καπιταλιστικούς πολιτισμούς. [Το να είσαι] ομοφυλόφιλος, φτωχός, από την εργατική τάξη… όλα αυτά ορίζουν και διαφοροποιούν [τις κοινωνικές] δομές [και τις εμπειρίες μας].

 

View this post on Instagram

 

A post shared by Bartolina Xixa ?️‍? (@bartolinaxixa) on

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.