Κάποιες εικόνες φαίνεται να έχουν χαραχθεί στη συλλογική μνήμη: μία από αυτές είναι το κινηματογραφικό πλάνο ενός ανθρώπου οπλισμένου αποκλειστικά με το θάρρος του και δύο τσάντες από ψώνια, που σταμάτησε μια σειρά τανκς στην πλατεία Τιεν Αν Μεν στο Πεκίνο τον Ιούνιο του 1989.
Αλλά σήμερα αυτή η μνήμη συνεχίζει να υπάρχει μόνο εκτός της Κίνας, καθώς το Πεκίνο δεν έχει καταβάλει καμία προσπάθεια για την εξάλειψη οποιασδήποτε μαρτυρίας περί του φιλοδημοκρατικού κινήματος των διαμαρτυρόμενων φοιτητών και εργατών που τελείωσε με αιματοχυσία τη νύχτα της 3ης Ιουνίου προς 4η Ιουνίου 1989. Οποιαδήποτε αναφορά στα γεγονότα αυτά, είτε άμεσα είτε έμμεσα, στο διαδίκτυο ή εκτός, τιμωρούνται αυστηρά, οδηγώντας σε ανακρίσεις, συλλήψεις, διαγραφή διαδικτυακού περιεχομένου και πάγωμα λογαριασμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Εκτός της ηπειρωτικής Κίνας, ωστόσο, και ιδιαίτερα στο Χονγκ Κονγκ και στη γειτονική Ταϊβάν, η μνήμη αυτών των γεγονότων παραμένει ζωντανή. Και οι φετινές εορταστικές εκδηλώσεις που σηματοδοτούν την 30ή επέτειο του Liu Si—ή “6.4”, όπως συνήθως αναφέρεται στα κινέζικα—έρχονται σε μια εποχή αυξημένης πολιτικής ευαισθησίας σε αυτές τις δύο κινεζικές κοινωνίες, όπου οι πολίτες εξακολουθούν να απολαμβάνουν μερική ή πλήρη δημοκρατία.
Στο Χονγκ Κονγκ, το οποίο, από την μεταβίβασή του, το 1997, υπάγεται στη δικαιοδοσία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας (ΛΔΚ) και στην αρχή Μία Χώρα, Δύο Συστήματα, η τοπική κυβέρνηση συζητά ένα νομοσχέδιο για την έκδοση στην ηπειρωτική χώρα, ακτιβιστών ή πολιτικών που επικρίνουν τις πολιτικές του Πεκίνου. Στην Ταϊβάν, αυξάνεται η ανησυχία για την οικονομική εξάρτηση του νησιού από την ηπειρωτική χώρα την παραμονή των βασικών προεδρικών εκλογών το 2020. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα της αντιπολίτευσης Κουομιντάνγκ, το οποίο θεωρείται πιο ευνοϊκό στην αύξηση των οικονομικών και ενδεχομένως πολιτικών δεσμών με το Πεκίνο, κερδίζει έδαφος εναντίον της σημερινής προέδρου, Τσάι Ινγκ Γουέν του Δημοκρατικού Προοδευτικού Κόμματος (DPP).
Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί τόσο το Χονγκ Κονγκ όσο και η Ταϊπέι δήλωσαν συμμετοχή στις ετήσιες εορταστικές εκδηλώσεις στις 4 Ιουνίου, ενώ άλλες πόλεις σε όλο τον κόσμο σηματοδότησαν επίσης το γεγονός.
Χονγκ Κονγκ: “Η αλήθεια που φυλάξατε… για τριάντα χρόνια, μετατράπηκε σε εμμονή μας”
Όπως σημειώνει η Oiwan Lam στο Global Voices, “το Χονγκ Κονγκ υπήρξε ο σημαντικότερος χώρος στο πλαίσιο του καθεστώτος της Κίνας για τη διατήρηση των αναμνήσεων της 4ης Ιουνίου“. Τα ρεπορτάζ των ΜΜΕ υπολόγιζαν χθες τον αριθμό των ανθρώπων που συγκεντρώθηκαν στο Victoria Park για την ετήσια συνάντηση, η οποία διεξάγεται εδώ και 30 χρόνια μεταξύ 100.000-180.000. Ο αριθμός περιελάμβανε πολλά πολιτικά κόμματα και ομάδες ακτιβιστών, οι οποίες εκμεταλλεύτηκαν επίσης την ευκαιρία να προωθήσουν την αντίθεσή τους στο προτεινόμενο νομοσχέδιο έκδοσης.
Το πρόγραμμα περιελάμβανε μουσική από μια τοπική ροκ μπάντα, παρουσιάσεις βίντεο, ομιλίες και τελετουργικό φωτισμό, τοποθέτηση λουλουδιών και καύση βιβλίων συλλυπητηρίων. Όπως έλεγε το κείμενο που υπέβαλαν οι διοργανωτές της πορείας, Συμμαχία του Χονγκ Κονγκ για την Υποστήριξη του Πατριωτικού Δημοκρατικού Κινήματος στην Κίνα: “Η αντίσταση σας εδώ και τριάντα χρόνια συνέχισε να εμπνέει αντίσταση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Η αγάπη και η ειρήνη που δείξατε, για τριάντα χρόνια, έδωσε δύναμη σε μεταγενέστερα κινήματα. Η αλήθεια που φυλάξατε με κάθε κόστος, έχει μετατραπεί σε δική μας εμμονή εδώ και τριάντα χρόνια. Αυτό είναι που βλέπετε τώρα: το φως των κεριών στο Victoria Park που απειλεί όσους βρίσκονται στην εξουσία.”
Ταϊπέι: Η τέχνη στην υπηρεσία του καθήκοντος στη θύμηση
Ο εορτασμός της 4ης Ιουνίου πραγματοποιήθηκε στην Πλατεία Ελευθερίας μπροστά από το Chiang Kai-shek Memorial Hall, τον παραδοσιακό τόπο για τις μεγαλύτερες δημόσιες εκδηλώσεις που έγιναν προς τιμήν της μετάβασης της Ταϊβάν στη δημοκρατία τη δεκαετία του 1990. Μερικές εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν γύρω από μια σκηνή για να ακούσουν ομιλητές, συμπεριλαμβανομένων άμεσων μαρτύρων και ακτιβιστών από τον Ιούνιο του 1989, κυβερνητικών αξιωματούχων και Ταϊβανέζων ακτιβιστών υπέρ της δημοκρατίας. Πολλοί ακτιβιστές του Χονγκ Κονγκ εξέδωσαν αυστηρές προειδοποιήσεις στους Ταϊβανέζους πολίτες για να μην εμπιστευτούν τα κίνητρα του Πεκίνου, σημειώνοντας ότι “μιλούν από εμπειρία”, έχοντας δει μια ταχεία διάβρωση των ελευθεριών στην επικράτειά τους. Μία ρεπλίκα της εμβληματικής Θεάς της Δημοκρατίας εμφανίστηκε σε περίοπτη θέση στη σκηνή.
Επίσης, υπήρχαν ακτιβιστές που υποστήριζαν την ανεξαρτησία του Θιβέτ και συνηγορούσαν υπέρ διεθνούς δράσης σχετικά με τη μαζική φυλάκιση των Ουιγούρων στη Δυτική Κίνα, θέμα που ανέφεραν σχεδόν όλοι οι ομιλητές στη σκηνή.
Προβλήθηκαν διάφορα ντοκιμαντέρ για τα γεγονότα της 4ης Ιουνίου, συμπεριλαμβανομένου του αγώνα των μητέρων της Τιεν Αν Μεν. Η τέχνη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αναμνηστική τελετή. Το Ινστιτούτο Έρευνας Χορού Tsai Jui-yueh παρουσίασε μία χορευτική παράσταση για να τιμήσει τις Μητέρες της Τιεν Αν Μεν.
Πιο κοντά στο Memorial Hall του Chiang Kai-shek, έχει στηθεί από τα μέσα Μαΐου μια φουσκωτή εγκατάσταση από τον Ταϊβανέζο καλλιτέχνη Shake που απεικονίζει τη διάσημη σκηνή του tank man. Το έργο τέχνης είναι εμπνευσμένο από μια γελοιογραφία του καλλιτέχνη Badiucao, ο οποίος αποφάσισε να αποκαλύψει την πραγματική του ταυτότητα σε αυτή την 30ή επέτειο, παρά τους πραγματικούς κινδύνους για την ασφάλεια.
Παρίσι: Ένα τανκ στην πλατεία Place de la République
Η Γαλλία, η οποία χορήγησε άσυλο σε αρκετούς ηγέτες του φιλοδημοκρατικού κινήματος το 1989, πραγματοποίησε εορτασμό στο Παρίσι στην Place de la République, ένα δημοφιλές σημείο για διαδηλώσεις. Μία εικόνα ενός τανκ δύο διαστάσεων, εγκαταστάθηκε από τη γαλλική οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων ACAT για να υπενθυμίσει στους Παριζιάνους τα γεγονότα της 4ης Ιουνίου 1989.
Όπως ρωτούν πολλοί μάρτυρες και ακτιβιστές: πότε θα αναγνωρίσει τελικά το Πεκίνο τα ιστορικά γεγονότα; Πότε θα ζητήσει συγγνώμη από τις οικογένειες των θυμάτων;