Στο Χονγκ Κονγκ, δεκάδες χιλιάδες μνημόνευσαν την σφαγή της 4ης Ιουνίου με αναμένα κεριών. Στην ηπειρωτική Κίνα, όταν δημοσιεύθηκε στο Weibo η λέξη “κερί” στα κινέζικα, τα μεσάνυχτα της 4ης Ιουνίου 2019, αφαιρέθηκε από την πλατφόρμα δύο ώρες αργότερα. Remix εικόνας με στιγμιότυπο οθόνης από Weiboscope.
Για να γιορτάσουν την 30ή επέτειο της σφαγής της πλατείας Τιε Αν Μεν, ερευνητικές ομάδες στο Weiboscope [1] του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ και στο Citizen Lab [2] του Πανεπιστημίου του Τορόντο συγκέντρωσαν μία συλλογή περιεχομένου που έχει σχέση με την 4η Ιουνίου [3] η οποία λογοκρίθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην Κίνα. Εξηγούμε την ανάλυσή μας για τα λογοκριμένα περιεχόμενα σε μια σειρά άρθρων που δημοσιεύονται στο Global Voices. Το πρώτο άρθρο δημοσιεύθηκε στις 17 Απριλίου [4] 2019.
Η 4η Ιουνίου είναι μια από τις πιο πολιτικά ευαίσθητες ημερομηνίες στην ηπειρωτική Κίνα, όταν η μηχανή λογοκρισίας είναι σε πλήρη προσπάθεια να σταματήσει την ανάμνηση της σφαγής της πλατείας Τιεν Αν Μεν από το να έρθει στην επιφάνεια στο διαδίκτυο.
Μετά την αιματηρή καταστολή των δημοκρατικών διαμαρτυριών των μαθητών στην πλατεία Τιεν Αν Μεν το 1989, η κινεζική κυβέρνηση προσπάθησε συστηματικά να εξαλείψει αυτή τη σκοτεινή κηλίδα της ιστορίας από τα δημόσια αρχεία στην Κίνα. Τα εγχειρίδια της ιστορίας δεν περιλαμβάνουν αναφορές στο γεγονός, τα μέσα ενημέρωσης ελέγχονται στενά και συνεχίζεται η διαδεδομένη λογοκρισία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, η ετήσια αγρυπνία [5] υπό το φως των κεριών στο Victoria Park του Χονγκ Κονγκ, οι παιχνιδιάρικες εικόνες [6] του Tank Man ή απλώς μια εικόνα κεριού που αναρτήθηκε στο Weibo δείχνουν μια συνεχή προσπάθεια η απαγορευμένη ιστορία να τύχει αναγνώρισης και ενθύμισης. Το λογοκριμένο περιεχόμενο που συντάξαμε δείχνει την πάλη μεταξύ εκείνων που υποσχέθηκαν να μην ξεχάσουν ποτέ και των αρχών που προσπαθούν να διαγράψουν αυτό το κομμάτι της ιστορίας από τη συλλογική μνήμη.
Η πάλη μεταξύ μνήμης και λογοκρισίας
Φέτος, την περίοδο μέχρι την 4η Ιουνίου, αυξήθηκε η λογοκρισία διεθνών ιστοτόπων, μέσων μαζικής ενημέρωσης και εγχώριων πλατφορμών. Από τα μέσα Μαΐου, η Κίνα μπλόκαρε τη Βικιπαίδεια [7] σε όλες τις διαθέσιμες γλώσσες, όχι μόνο την κινεζική έκδοση. Ταυτόχρονα, τουλάχιστον πέντε πλατφόρμες βίντεο [8] αναγκάστηκαν να υποβληθούν σε “συντήρηση συστήματος” και να απενεργοποιήσουν διάφορες λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της εγγραφής νέων χρηστών και την ανάρτηση σχολίων “bullet chat” στα βίντεο.
Στις αρχές Ιουνίου, μπλοκαρίστηκαν 12 μεγάλοι διεθνείς ειδησεογραφικοί οίκοι [9] από πέντε διαφορετικές χώρες, όπως το CNN, η Washington Post, ο Guardian, το Intercept, το Toronto Star, το The Age in Australia, και το Newsroom της Νέας Ζηλανδίας. Προηγουμένως, οι New York Times, Reuters και Wall Street Journal είναι από καιρό απροσπέλαστες στην Κίνα.
Η εξάλειψη των αναφορών στη σφαγή από τις πλατφόρμες κοινωνικών μέσων είναι επίσης διαδεδομένη.
Εκτός από το φιλτράρισμα περιεχομένου και την αναστολή ενός μεγάλου αριθμού λογαριασμών διαφωνούντων χρηστών, φέτος το WeChat απαγόρευσε σε όλους τους χρήστες να αλλάξουν πληροφορίες σχετικά με τα προφίλ τους, ενώ το Weibo ανέστειλε τη λειτουργία προσάρτησης εικόνας.
Σύμφωνα με το νόμο για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, όλες οι πλατφόρμες περιεχομένου πρέπει να λάβουν προληπτικά μέτρα όπως την ενημέρωση του περιεχομένου και των συστημάτων διαχείρισης χρηστών και των ευαίσθητων λιστών λέξεων, ώστε να μην τιμωρούνται από τις αρχές λογοκρισίας για την εξάπλωση παράνομου περιεχομένου— πορνογραφία, φήμες, δυσφήμηση, απειλή της εθνικής ασφάλειας και των σοσιαλιστικών αξιών. Από την άλλη πλευρά της μάχης μνήμης, κάποιοι netizens επιχειρούν να ξεπεράσουν τις λογοκρισίες δημοσιεύοντας κωδικοποιημένες δημοσιεύσεις, εικόνες, κινούμενα σχέδια, μουσική και memes.
Η εξελισσόμενη μαύρη λίστα της 4ης Ιουνίου
Από το 2009, το Citizen Lab έχει ταυτοποιήσει περισσότερες από 3.500 μπλοκαρισμένες λέξεις κλειδιά [10] σχετικά με την 4η Ιουνίου. Ο κατάλογος των λογοκριμένων όρων συλλέχθηκε από επτά μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πλατφόρμες συνομιλίας, συμπεριλαμβανομένων των WeChat, Line, TOM-Skype, Sina UC, YY, Sina Show, και 9158. Οι λέξεις-κλειδιά μπορούν να τεθούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
- Περιεχόμενο που σχετίζεται άμεσα με την 4η Ιουνίου, όπως τα ονόματα των ακτιβιστών μαθητών — Wang Dan, Wuer Kaixi και άλλοι.
- Τραγούδια, ποίηση, κείμενα και άλλες λογοτεχνικές εκφράσεις σχετικά με την 4η Ιουνίου, όπως “ο ουρανός της δημοκρατίας θα φωτιστεί από τους όρκους της ζωής” (用生命寫成的誓言必將晴朗共和國的天空 —μια έκφραση που έγινε στη δήλωση απεργίας πείνας των φοιτητών [pdf] [11]που παραδόθηκε στις 13 Μαΐου 1989.
- Κωδικοποιημένες εκφράσεις, ονόματα και όροι που σχετίζονται με την 4η Ιουνίου.
Σε μια προσπάθεια να καταστρατηγηθεί η λογοκρισία λέξεων-κλειδιών, οι Κινέζοι netizens της ηπειρωτικής χώρας ανέπτυξαν πολλές κωδικοποιημένες εκφράσεις για την 4η Ιουνίου. Για παράδειγμα, υπάρχουν εκατοντάδες κωδικοποιημένες εκφράσεις για τον όρο “4 Ιουνίου”, όπως “35 Μαΐου”, “sIxf0ur”, “32X2″ , “συμβάν 444444″, “VIIV”, “8×8″ και άλλα. Τα κινέζικα ονόματα όπως ο Wuer Kaixi, ένας από τους φοιτητές ηγέτες του κινήματος διαμαρτυρίας, έχουν μια δωδεκάδα παραλλαγές όπως το “舞 而 開 西” όπου γίνεται χρήση κινέζικων ομώνυμων. Η εικόνα του Tank Man κωδικοποιήθηκε προηγουμένως ως “ο άνθρωπος με το άσπρο πουκάμισο που κάνει μια βόλτα” (白 襯衫 散步). Ωστόσο, καθώς αυτοί οι κωδικοποιημένοι όροι γίνονται δημοφιλείς, προστέθηκαν κι αυτοί επίσης στη μαύρη λίστα.
Ειδική λογοκρισία του Χονγκ Κονγκ
Στις ημέρες που προηγήθηκαν μέχρι την 30ή επέτειο της 4ης Ιουνίου, η YY, μια δημοφιλής πλατφόρμα ζωντανής ροής στην ηπειρωτική Κίνα, ενημέρωσε τη μαύρη λίστα λέξεων-κλειδιών της [12]. Οι ενημερώσεις στη λίστα περιελάμβαναν 306 συναφείς λέξεις-κλειδιά, από τις οποίες το ένα τρίτο σχετίζονται με το Χονγκ Κονγκ.
Το Χονγκ Κονγκ είναι κεντρικός χώρος για τις ετήσιες εορταστικές εκδηλώσεις της 4ης Ιουνίου. Παρόλο που η πόλη αποτελεί μέρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας (ΛΔΚ) από τότε που οι Βρετανοί εγκατέλειψαν το έδαφος το 1997, απολαμβάνει μια ορισμένη αυτονομία από την Κίνα ως ειδική διοικητική περιοχή βάσει της αρχής “μία χώρα, δύο συστήματα”.
Κάθε χρόνο, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στο Χονγκ Κονγκ συγκεντρώνονται στο Victoria Park για να ανάψουν κεριά και να σηματοδοτήσουν την επέτειο. Οι αναφορές σε αυτά τα μνημεία συχνά εμφανίζονται σε λογοκριμένες λίστες λέξεων-κλειδιών [13] (για παράδειγμα, ολονυχτία με κεριά στο Victoria Park 维园烛光晚会). Οι ενημερώσεις που έγιναν στη λίστα της YY φέτος δείχνουν μία κορύφωση στις λέξεις-κλειδιά που σχετίζονται με το Χονγκ Κονγκ και επικεντρώνονται στα γεγονότα που προγραμματίζονται για την 30ή επέτειο της σφαγής.
Οι λέξεις-κλειδιά περιλαμβάνουν αναφορές στην ετήσια αγρυπνία (烛光 晚会, αγρυπνία με κεριά) και άλλες εκδηλώσεις [14] μνημοσύνου, όπως το “Χαρταετοί για την Δημοκρατία” (風箏行動) και το “Πατριωτική Δημοκρατική Παρέλαση” (爱国民主大游行).
Οι λέξεις-κλειδιά περιλαμβάνουν επίσης τα ονόματα ατόμων, ομάδων και τοποθεσιών που σχετίζονται με δραστηριότητες μνημόνευσης της 4ης Ιουνίου:
- Ομάδες που διοργάνωσαν δραστηριότητες αναμνηστικής τέχνης στις 4 Ιουνίου, όπως Η Συμμαχία του Χονγκ Κονγκ για την Υποστήριξη των Πατριωτικών Δημοκρατικών Κινημάτων στην Κίνα [15] (HK Alliance – 支聯會), η οργάνωση πίσω από την ετήσια αγρυπνία της 4ης Ιουνίου και η Κινητή Τάξη της Δημοκρατίας [16] (流動共學) η οποία διοργάνωσε μια ομιλία για την 30ή επέτειο της 4ης Ιουνίου με την HK Alliance.
- Άτομα που ήταν βασικοί διοργανωτές των δραστηριοτήτων μνήμης της 4ης Ιουνίου, όπως ο Albert Ho [17] (何俊仁）και ο Patrick Poon [18] (潘嘉偉).
- Βίντεο και ταινίες από αυτές τις δραστηριότητες, όπως “50 χρόνια χωρίς αλλαγή [19]” (伍拾 不變), “Αστυνομική ιστορία στον 21ο αιώνα [20]” (廿一世紀警察故事), και δύο σύντομα βίντεο που παρήχθησαν από μαθητές για διαγωνισμό που διοργάνωσε η HK Alliance.
- Οι τοποθεσίες αυτών των δραστηριοτήτων, όπως το “Legislative Council Complex Parking Lot” (立法會大樓外停車處) που είναι η θέση μιας συνέντευξης τύπου που διοργανώθηκε από την HK Alliance [21] και το “Chung Kiu Commercial Building” (中僑商業大廈) όπου βρίσκεται το Μουσείο της 4ης Ιουνίου [22].
Η αυξημένη λογοκρισία στον ακτιβισμό της 4ης Ιουνίου στον ακτιβισμό του Χονγκ Κονγκ μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το YY μπλοκάρει προληπτικά περιεχόμενο που φαντάζεται ότι θα γίνει viral γύρω από την επέτειο. Μπορεί επίσης να αντανακλά μια γενική αύξηση της πίεσης της Κινεζικής κυβέρνησης στην ελευθερία του λόγου στο Χονγκ Κονγκ.
Ανεξάρτητα από τους λόγους που οδήγησαν στη συσσώρευση της λογοκρισίας που σχετίζεται με το Χονγκ Κονγκ, η πόλη παραμένει βασικός χώρος για να διατηρηθούν οι μνήμες της 4ης Ιουνίου εν όψει της μηχανής λογοκρισίας της Κίνας.