- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Η δημοκρατική Άνοιξη του Σουδάν μετατρέπεται σε ένα μακρύ και άσχημο καλοκαίρι

Κατηγορίες: Υπο-Σαχάρια Αφρική, Σουδάν, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Διαδηλώσεις, Διεθνείς Σχέσεις, Ελευθερία του Λόγου, Μέσα & δημοσιογραφία, Μέσα των πολιτών, Πόλεμος - Συγκρούσεις, Πολιτική, Γέφυρα
[1]

Διαδηλωτές κοντά στο αρχηγείο του Στρατού του Σουδάν στο Χαρτούμ τον Απρίλιο του 2019. Φωτογραφία: M. Saleh [1] (CC BY-SA 4.0)

Όταν οι διαδηλωτές ανάγκασαν τον Ομάρ αλ Μπασίρ να παραδώσει την εξουσία στο Σουδάν [2] τον Απρίλιο του 2019 μετά από 30 χρόνια δικτατορίας, ήταν κάτι ξεκάθαρα καλό για τον κόσμο. Ο Μπασίρ καταζητούνταν από τη Χάγη από το 2008 για γενοκτονία και εγκλήματα πολέμου στο Νταρφούρ [3] και η έξωσή του ήταν ένα βασικό βήμα προς ένα ελεύθερο και δημοκρατικό Σουδάν, καθώς και για δικαιοσύνη για τους πολίτες του Νταρφούρ.

Αυτό που ακολούθησε όμως στο Σουδάν ήταν πολύ λιγότερο ενθαρρυντικό. Ο στρατός του Σουδάν έχει υποσχεθεί εκλογές, αλλά μόλις μετά από δύο χρόνια. Το Μεταβατικό Στρατιωτικό Συμβούλιο (TMC), οι στρατιωτικοί ηγέτες που είναι τώρα υπεύθυνοι για τη χώρα, συμπεριέλαβαν στους κύκλους τους έμπιστους του Μπασίρ, όπως ο στρατηγός Ahmed Awad Ibn Auf, ύποπτος για σφαγές της πολιτοφυλακής Τζαντζαγουίντ στο Νταρφούρ. Πολλοί παρατηρητές του Σουδάν πιστεύουν ότι ο Mohamed Hamdan Dagalo, γνωστός ως Hemedti, είναι ο άνθρωπος που πραγματικά κινεί τα νήματα στο TMC, όπου υπηρετεί ως αντιπρόεδρος. Ο Hemedti όχι μόνο στρατολόγησε και ηγήθηκε πολλών εκ των μαχητών της Τζαντζαγουίντ, που κατέστειλαν βίαια τους διαφωνούντες στο Νταρφούρ, αλλά έχει επίσης κατηγορηθεί ότι στρατολόγησε παιδιά από το Νταρφούρ για να πολεμήσουν στον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο της Υεμένης εκ μέρους των Σαουδαραβών. [4]

Παρά τους προφανείς κινδύνους, οι φιλοδημοκρατικοί διαδηλωτές στο Σουδάν βρίσκονται πίσω στους δρόμους, ζητώντας την άμεση μετάβαση σε πολιτική κυβέρνηση. Τα αιτήματά τους αντιμετωπίστηκαν με ωμή βία. Στις 3 Ιουνίου, δυνάμεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης [5] (RSF), των οποίων μέλη είναι βετεράνοι των πολιτοφυλακών Τζαντζαγουίντ, υπεύθυνοι για τις χειρότερες σφαγές του Νταρφούρ, σκότωσαν πάνω από 100 διαδηλωτές, πέταξαν τα πτώματα στο Νείλο, βίασαν και λήστεψαν πολίτες που σταματούσαν στα στρατιωτικά σημεία ελέγχου. [6]

Παρά τα τρομερά αυτά περιστατικά, οι Σουδανέζοι πολίτες συνέχισαν να αγωνίζονται, ξεκινώντας μαζική γενική απεργία την Κυριακή 9 Ιουνίου. [7]

Ο αγώνας στο Διαδίκτυο [7]

Όπως συμβαίνει σήμερα με τις περισσότερες συγκρούσεις, υπάρχει μια σημαντική συνιστώσα πληροφόρησης στον αγώνα μεταξύ ακτιβιστών και Στρατού του Σουδάν. Οι διαμαρτυρίες που απομάκρυναν τον Μπασίρ και αντιμετώπισαν το Στρατό οργανώθηκαν από Σουδανέζους της μεσαίας τάξης, όπως ο Σύλλογος Σουδανέζων Επαγγελματιών [8] και η Κεντρική Επιτροπή Γιατρών του Σουδάν [9], χρησιμοποιώντας μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ειδικά το Facebook. Από τη σφαγή της 3ης Ιουνίου, το διαδίκτυο μέσω κινητών τηλεφώνων στο Σουδάν έχει κλείσει σε μεγάλο βαθμό [10], καθιστώντας πολύ πιο δύσκολη την οργάνωση και τη δημοσίευση αναφορών σχετικά με τις συνθήκες επί τόπου. Η κυβέρνηση του Σουδάν είχε κλείσει στο παρελθόν το διαδίκτυο για 68 ημέρες [11] για να καταπολεμήσει τις διαμαρτυρίες, που τελικά οδήγησαν στην εκτόπιση του Μπασίρ.

Το Facebook ήταν μια ιδιαίτερα σημαντική δύναμη στο να βγάλει τις γυναίκες στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν εναντίον του Μπασίρ. Η Tamerra Griffin έγραψε για ένα σύνολο γυναικείων ομάδων στο Facebook, [12] που χρησιμοποιούνταν αρχικά για κουτσομπολιό, αλλά κινητοποιήθηκαν για να εντοπίζουν καταχρηστικούς αξιωματούχους της κρατικής ασφάλειας, τους οποίους στη συνέχεια κυνηγούσαν και μερικές φορές κατάφεραν να εκδιώξουν από τις γειτονιές τους. Η παρουσία των γυναικών στα κινήματα διαμαρτυρίας και το Zagrounda [13] – μια γυναικεία κραυγή – έχει γίνει  χαρακτηριστικό γνώρισμα [14] της εξέγερσης. Ο Μπασίρ σε μια μνημειώδη δήλωση ανέφερε ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να αλλάξει μέσω του WhatsApp ή του Facebook [15]. Η εκτόπισή του υποδηλώνει ότι η εξουσία των κοινωνικών δικτύων ως εργαλείων κινητοποίησης υποτιμάται συστηματικά από τις κυβερνήσεις.

Τώρα, όμως, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να αξιοποιούνται τουλάχιστον τόσο από το Στρατό όσο και από την αντιπολίτευση. Το διαδίκτυο δεν έχει κλείσει εντελώς: η κυβέρνηση μπόρεσε να διατηρήσει την παρουσία της στο Facebook, το οποίο διαθέτει τουλάχιστον τέσσερις σελίδες που ελέγχονται από το RSF, [16] οι οποίες διαφημίζουν την εκδοχή των γεγονότων από βετεράνους των πολιτοφυλακών [17]. Ο Σουδανέζος ακτιβιστής Mohamed Suliman διοργανώνει μια εκστρατεία ενός ψηφίσματος, ζητώντας από το Facebook να αφαιρέσει αυτές τις σελίδες [18], αναγνωρίζοντας ότι προωθούν τη βία κατά ειρηνικών διαδηλωτών στο Σουδάν.

Εκτός από την καταπολέμηση της σουδανέζικης προπαγάνδας στο Facebook, Σουδανέζοι ακτιβιστές στο εσωτερικό της χώρας και στη διασπορά αναζητούν τρόπους για να επιστρέψουν την πρόσβαση στο διαδίκτυο στο σύνολο του πληθυσμού, ώστε να συνεχίσουν να οργανώνουν διαδηλώσεις και να τεκμηριώνουν την κυβερνητική βία. Οι ακτιβιστές οργανώνουν δίκτυα ανταλλαγής πληροφοριών με SMS και φωνητικές τηλεφωνικές κλήσεις, αλλά λαμβάνω επίσης κλήσεις από Σουδανέζους φίλους, που αναρωτιούνται εάν τεχνολογίες όπως το Loon της Google [19] θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ένα “σύννεφο” συνδετικότητας πάνω από το Χαρτούμ. (Η απάντηση: Ίσως. Το Loon λειτουργεί ως κεραία για τα υφιστάμενα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και τα δίκτυα αυτά στο Σουδάν έχουν αναγκαστεί να διακόψουν τη συνδεσιμότητα. Επιπλέον, ένα μπαλόνι 20 χιλιόμετρα πάνω από μια πόλη είναι ένας πολύ ελκυστικός στόχος πυραύλων).

Μέχρι πρόσφατα, οι λίγοι Σουδανέζοι που είχαν πρόσβαση μέσω ADSL άνοιξαν τα δίκτυά WiFi τους ή μοιράζονταν κωδικούς πρόσβασης με φίλους, προσκαλώντας τους να δημοσιεύουν μηνύματα από τα σπίτια τους. Πριν από μερικές μέρες βλέπαμε δημοσιεύματα – ανεπιβεβαίωτα – ότι ακόμα και το ADSL έχει απενεργοποιηθεί. Αυτό μπορεί να σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας φάσης της καταστολής.

Η τελευταία διαθέσιμη διαδικτυακή διαδρομή “Sudani ADSL” πλέον αναφέρεται ότι έπεσε.

Αυτό συμπληρώνει ένα μαύρο κύκλο πάνω από το Σουδάν, καθώς το διαδίκτυο είναι τώρα σχεδόν εντελώς ανενεργό, αυτό δίνει στην πολιτοφυλακή Τζαντζαγουίντ αρκετή έλλειψη προσοχής των ΜΜΕ για να συνεχίσει να κακοποιεί και να σκοτώνει Σουδανέζους.

Το πρωί της 10ης Ιουνίου, ο Yassir Arman, μια σημαντική προσωπικότητα στο Λαϊκό Απελευθερωτικό Κίνημα του Σουδάν, που πολέμησε εναντίον του Χαρτούμ, που οδήγησε στην ανεξαρτησία του Νοτίου Σουδάν, απελάθηκε από το Χαρτούμ στην Τζούμπα με στρατιωτικό ελικόπτερο.

Απελάθηκα παρά τη θέλησή μου με ένα στρατιωτικό ελικόπτερο από το Χαρτούμ στην Τζούμπα. Δεν ήξερα που με πήγαιναν. Τους ρώτησα πολλές φορές. Με έδεσαν στο ελικόπτερο μαζί με τον σύντροφο Ismail Khamis Jalab και τον Mubarak Ardol.

Ένας σημαντικός δίαυλος πληροφόρησης από το Σουδάν στο μέλλον μπορεί να είναι από Σουδανέζους, που έρχονται σε επαφή με διοργανωτές, που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τη χώρα και να δημοσιεύουν από γειτονικές χώρες.

Οι χώρες είναι γνωστές για τους συντρόφους που διαθέτουν και οι υποστηρικτές της στρατιωτικής κυβέρνησης διαθέτουν επαρκείς πόρους: η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έδωσαν βοήθεια 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων [23] σε στρατιωτικούς ηγέτες. Δεδομένων των στενών δεσμών της διοίκησης Τραμπ με τις κυβερνήσεις της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ, οι οποίες έχουν επεκταθεί και αγνοούν το Κογκρέσο κατά την πώληση όπλων σε αυτά τα καθεστώτα [24], δεν φαίνεται πιθανό ότι θα έχει σύντομη αποδοχή μια αναφορά προς τον Λευκό Οίκο να αναγνωρίσει την RSF ως τρομοκρατική οργάνωση [25]. (Αντιθέτως, η Αφρικανική Ένωση, η οποία έχει μια θλιβερή ιστορία να αγνοεί την κακή συμπεριφορά Αφρικανών στρατιωτικών ηγετών, έχει αναστείλει το Σουδάν μετά από την καταστολή του Σαββατοκύριακου [26]).

Λίγα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε

Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι να κάνουμε ως ιδιώτες, όταν αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση όπως αυτή στο Σουδάν. Ορισμένες σκέψεις για το τι μπορεί να είναι πραγματικά χρήσιμο:

Οι δύο τηλεπικοινωνιακοί φορείς του Σουδάν – MTN και Zain – είναι διεθνείς εταιρείες, οι οποίες θα μπορούσαν (θεωρητικά) να πιεστούν για να παραβιάσουν τις απαιτήσεις του στρατού που έκλεισαν. Η Zain είναι εταιρεία του Κουβέιτ, που σημαίνει ότι επηρεάζονται σημαντικά από τη Σαουδική Αραβία, αλλά η ΜΤΝ ως εταιρεία της Νότιας Αφρικής ενδέχεται να υποστεί πιέσεις από μετόχους, αγωγές κλπ. Η Κοινωνία του Διαδικτύου δημοσίευσε μια δήλωση, στην οποία ζητούσε από το Σουδάν να επαναφέρει το Διαδίκτυο [10]. Δεν είναι σαφές εάν θα αποτελούσαν οργανωτικό σημείο για διαμαρτυρίες για πιέσεις στη ΜΤΝ.

Μπορεί να είναι δύσκολο, αναδρομικά, να θυμηθούμε τον ενθουσιασμό, που συνόδευε την Αιγυπτιακή Επανάσταση και την ευρύτερη Αραβική Άνοιξη. Αλλά μετά από μόλις ένα χρόνο δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ακολούθησε στρατιωτική δικτατορία. Ο φόβος αυτή τη στιγμή είναι ότι το Σουδάν θα μπορούσε να μεταβεί κατευθείαν από μια δικτατορία σε μια άλλη, από έναν Αραβικό Χειμώνα σε ένα δεύτερο, χωρίς να παρεμβαίνει καμία Άνοιξη. Ορισμένοι Σουδανέζοι διαδηλωτές χρησιμοποιούν το σύνθημα «Νίκη ή Αίγυπτος», θεωρώντας την επιστροφή στη δικτατορία ως το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα. Το χειρότερο αποτέλεσμα είναι ακόμα χειρότερο: είναι η προοπτική μιας συστημικής στρατιωτικής βίας όπως στο Νταρφούρ, χωρίς παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας. Οι ίδιοι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι και ήδη κοιτάμε από την άλλη.