[1]Στιγμιότυπο οθόνης από την ιστοσελίδα του αρχείου της διαίρεσης του 1947
Κανείς δεν ήξερε τι θα φέρει η απελευθέρωση της Ινδίας [2] από τη βρετανική κυριαρχία, που έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 1947, αλλά λίγοι θα περίμεναν ότι η κληρονομιά της θα ήταν ένας βίαιος διαχωρισμός, [3] που θα μετέβαλλε 14 εκατομμύρια ανθρώπους και θα είχε ως αποτέλεσμα δεκαετίες αντιπαλότητας μεταξύ δύο πυρηνικών κρατών.
Κάθε Αύγουστο, τόσο στην Ινδία όσο και στο Πακιστάν, τα παιδιά των σχολείων τραγουδούν ύμνους, οι πολιτικοί διεξάγουν ομιλίες και πραγματοποιούνται στρατιωτικές παρελάσεις για να γιορτάσουν όχι μόνο την ανεξαρτησία των δύο εθνών από τη Βρετανική Κυριαρχία [4], αλλά και την μεταξύ τους ‘διαίρεση [3] στις 14-15 Αυγούστου του 1947.
Η διχοτόμηση έλαβε χώρα, όταν οι Βρετανοί, που ήδη τα έβγαζαν δύσκολα πέρα με μια δαπανηρή και υπερμεγέθη αυτοκρατορία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ανακοίνωσαν [5] ότι η περιοχή, η οποία γινόταν όλο και πιο εκρηκτική με θρησκευτικές εντάσεις, θα μπορούσε να γίνει ανεξάρτητη. Μόλις ένα χρόνο πριν, είχαν γίνει μαζικές σεχταριστικές αναταραχές μεταξύ Ινδουιστών, Σιχ και Μουσουλμάνων στους δρόμους της Καλκούτα, [6] που είχαν στοιχίσει τη ζωή σε 4.000 ανθρώπους σε διάστημα 72 ωρών.
Επιφορτισμένος με τον σχεδιασμό των νέων συνόρων ήταν ένας Βρετανός δικηγόρος, [7] που έφθασε στην Ινδία στις 8 Ιουλίου 1947 στο πρώτο του ταξίδι στην περιοχή. Ολοκλήρωσε το έργο σε λίγες εβδομάδες. Το αποτέλεσμα ήταν η γέννηση του Πακιστάν, με τα ανατολικά και δυτικά του μέρη από τις δύο πλευρές της πρόσφατα απελευθερωμένης Ινδίας.
[8]Χάρτης της διχοτόμησης της Ινδίας (1947). Κάντε κλικ στην εικόνα για μεγαλύτερη έκδοση. Εικόνα μέσω της Wikipedia. CC BY-SA 4.0
Προς σύγχυση πολλών ιστορικών [9] σήμερα, αμέσως ξέσπασε μαζική βία, καθώς ξεκίνησε μια άνευ προηγουμένου ανταλλαγή πληθυσμών κατά μήκος όλων των νέων συνόρων. Ινδουιστές και Σιχ άρχισαν να μετακινούνται προς την τότε Ινδία και οι μουσουλμάνοι στο νεοσύστατο Πακιστάν.
Η Anchal Malhotra [10], προφορική ιστορικός της Ινδίας, που μελετά την διχοτόμηση της Ινδίας από το 2013, λέει:
Πολλοί άνθρωποι δεν κατάλαβαν και πολύ καλά τι συνέβαινε, όταν συνέβη η διχοτόμηση. Δεν κατάλαβαν καλά τους λόγους, για τους οποίους μετανάστευσαν. Για παράδειγμα, η δική μου γιαγιά δεν καταλαβαίνει καλά τις πολυπλοκότητες της πολιτικής, αλλά ακολούθησε όλη τη διαδρομή από τη βορειοδυτική συνοριακή περιοχή [στο σημερινό Πακιστάν] προς το Δελχί.
Νομίζω ότι είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι ένας ολόκληρος πληθυσμός μπορεί να αναγκαστεί να μεταναστεύσει σε ένα μέρος, όπου δεν θέλει, χωρίς να καταλάβει τι συμβαίνει.
[11]Η Anchal Malhotra παίρνει συνέντευξη από τη γιαγιά της. Η εικόνα χρησιμοποιείται με άδεια.
Η ιστορία της γιαγιά της [12] Malhotra δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη:
Η γιαγιά μου μου είπε μια φορά: ρώτησέ με γρήγορα προτού ξεχάσω. Αλλιώς θα πεθάνει μαζί μου, είπε. Σαν να με περίμενε να την ρωτήσω την ιστορία της. Και χαίρομαι που υπάρχουν άνθρωποι που είναι αρκετά γενναίοι για να μιλήσουν για το τι συνέβη, επειδή η διχοτόμηση συνεχίζει να είναι μια πληγή σε τόσα πολλά μυαλά και καρδιές των ανθρώπων.
Εντός διάρκειας δύο μηνών του καλοκαιριού του 1947, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) εκτιμά [13] ότι περίπου 14 εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των νεκρών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου κυμαίνονται μεταξύ 200.000 και 2 εκατομμυρίων.
Η Malhotra προσθέτει:
Ξέρεις, οι άνθρωποι πάντα λένε στις συνεντεύξεις ότι τελικά υπήρξε μια τρέλα. Κανείς δεν καταλάβαινε τι συνέβαινε. Την μία μέρα ήσουν στην Ινδία και την επόμενη ημέρα αυτός ο τόπος ονομάστηκε Πακιστάν, αλλά έπρεπε να φύγεις. Νομίζω ότι η αίσθηση της παραπληροφόρησης είναι αρκετά εκπληκτική.
Η κλίμακα όμως της βίας δεν μεταδόθηκε ποτέ ευρέως. Σύμφωνα με τον Faisal Choudhry, καθηγητή ιστορίας της Νότιας Ασίας από το Πακιστάν, ένας πιθανός λόγος για αυτό είναι ότι οι επίσημες εκδοχές των γεγονότων γράφτηκαν από τους Βρετανούς:
Ήθελαν να απεικονίσουν την ανεξαρτησία. . . ως νίκη για όλους και να αποδείξουν ότι οι Βρετανοί, μετά από 200 χρόνια αποικιοκρατίας, αναχωρούν με θετική νότα. Η επισήμανση της αιματοχυσίας — και η έντασή της — έπρεπε να απομακρυνθεί από αυτό.
[14]Ασφυκτικά γεμάτο τρένο, που μεταφέρει πρόσφυγες κατά τη διχοτόμηση της Ινδίας, το 1947. Θεωρήθηκε ως η μεγαλύτερη μετανάστευση στην ανθρώπινη ιστορία. Εικόνα μέσω της Wikipedia. Δημόσια χρήση.
Σε περιφερειακό επίπεδο, θα μπορούσε επίσης να οφείλεται στο γεγονός ότι τόσο η Ινδία όσο και το Πακιστάν δεν έχουν ακόμη επεξεργαστεί πώς να συζητήσουν αυτή την φρίκη με τρόπο, που δεν αμφισβητεί την διχοτόμηση, προσθέτει:
Και οι δύο χώρες, όπως είναι σήμερα, δεν θα υπήρχαν, αν δεν συνέβαινε η διχοτόμηση, οπότε ίσως τα επίσημα ιστορικά τους αρχεία δεν μιλάνε πάρα πολύ για τις φρικαλεότητες, που συνέβησαν. Όσο για τους ανθρώπους που το έζησαν —και εξακολουθούν να ζουν μέσα από αυτό — ίσως η ανάκληση θέτει ερωτήματα που κανείς δεν έχει τις απαντήσεις. Γιατί εντελώς ξαφνικά πήρε τον έλεγχο η τρέλα;
Ιστορικοί όπως η Malhotra εργάζονται για να ωθήσουν τους εναπομείναντες επιζώντες της διχοτόμησης να ανακαλέσουν τα γεγονότα, έτσι ώστε οι ιστορίες τους να διασωθούν.
Προφανώς, η ακαδημαϊκή ιστορία ή οι επίσημες ιστορίες, που μαθαίνουμε στα βιβλία μας, δεν είναι τόσο περιεκτικές όσο θα θέλαμε να είναι, και νομίζω ότι σε κάποιο σημείο αυτό που κάνουν επίσης είναι να κρύψουν κάθε εμπειρία διχοτόμησης κάτω από το χαλί.
Οι αρχειοφύλακες, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, συλλέγουν βίντεο και προφορικές μαρτυρίες για τις φρίκες, που καταγράφουν τα βάθη της ακαδημαϊκής ιστορίας που έχουν χάσει.
Ένα από τα μεγαλύτερα τρέχοντα εγχειρήματα είναι μια συλλογή προφορικών ιστοριών, που, μετά την ολοκλήρωση, θα περιλαμβάνει τουλάχιστον 10.000 προφορικές συνεντεύξεις από επιζώντες μάρτυρες. Πάνω από 8.000 συνεντεύξεις έχουν ήδη διεξαχθεί και πάνω από 30.000 ψηφιακά έγγραφα και φωτογραφίες έχουν συλλεχθεί από επιζώντες του χώρου για επτά χρόνια.
[15]“Ένας χάρτης του παρελθόντος, ένας χάρτης ευτυχίας, ένας χάρτης που ανήκει μόνο στη γενιά μου, κλείνω τα μάτια μου και το βλέπω. Αυτό ήταν το σπίτι μου, αυτή ήταν η πόλη μου, αυτή ήταν η πολιτεία μου”. Από την δημοσίευση στο Instagram της Anchal Malhotra. Χρησιμοποιείται με άδεια
Οι συνεντεύξεις, μέρος των οποίων μπορεί να μεταδοθεί στο ψηφιακό αποθετήριο της βιβλιοθήκης του πανεπιστημίου Stanford, αποτελούν μέρος της συλλογής του αρχείου της διχοτόμησης του 1947, [16] το οποίο συγκεντρώνει προφορικές ιστορίες από απλούς ανθρώπους μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας.
Η Priya Satia, μία ιστορικός στο Stanford [17], λέει:
Η διατήρηση αυτής της ιστορίας θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε γιατί και πώς συνέβη η μεγαλύτερη μαζική μετανάστευση στην ιστορία, γιατί ήταν τόσο βίαιη και ποιος ήταν ο αντίκτυπός της στη ζωή των κατοίκων και της περιοχής ως σύνολο. Επίσης, μας βοηθά να συλλάβουμε τον κοινωνικό και πολιτιστικό κόσμο, που χάθηκε ως αποτέλεσμα αυτής της μετανάστευσης. Μας βοηθά να κατανοήσουμε το σχηματισμό του Πακιστάν, του Μπανγκλαντές και της σύγχρονης Ινδίας και τις εθνικές και θρησκευτικές ταυτότητες όσων ζουν σε αυτές τις χώρες, καθώς και τις συγκρούσεις εντός και μεταξύ τους, συμπεριλαμβανομένου του αγώνα για το Κασμίρ (και της πυρηνικοποίησής του).
Ενώ είναι αβέβαιο αν μια πιο εκλεπτυσμένη ματιά στην κοινή ιστορία του Πακιστάν και της Ινδίας μπορεί να φέρει μια νέα προοπτική στις μελλοντικές σχέσεις μεταξύ των αντιπάλων, οι αρχειοφύλακες, βέβαια, βιάζονται να καταγράψουν τις καταθέσεις των επιζώντων ενός συμβάντος, που έλαβε χώρα πριν από 72 χρόνια.