Αποκλεισμός στην Τουρκία: Πώς η κυβέρνηση εκμεταλλεύεται τα αιτήματα αφαίρεσης για να φιμώνει επικριτικές και ανεξάρτητες φωνές

Σκίτσο από τον Khalid Albaih [CC BY-NC-SA 2.0].

Στις 4 Αυγούστου, το Ποινικό Δικαστήριο της Άγκυρας εξέδωσε εντολή, με την οποία δεν επιτρέπει την πρόσβαση σε τέσσερις λογαριασμούς Twitter στην Τουρκία. Η εντολή επηρεάζει τους λογαριασμούς της Oya Ersoy, μέλους του αριστερού κόμματος HDP (Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα), του τουρκικού μουσικού συγκροτήματος Grup Yorum και δύο λογαριασμούς σχετικά με το κίνημα διαμαρτυρίας στο Πάρκο Γκεζί, τους Taksim Gezi Parki και Gezi Savunmasi. 

Η Ersoy, της οποίας ο λογαριασμός είναι πιστοποιημένος, είναι δικηγόρος και πολιτικός. Το 2018 εξελέγη μέλος του κοινοβουλίου εκπροσωπώντας το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP) της αντιπολίτευσης.

Το Grup Yorum είναι ένα παλιό τουρκικό λαϊκό συγκρότημα, γνωστό για τα πολιτικά του τραγούδια από το 1987. “Yorum” σημαίνει “να σχολιάσει” και πολλά από τα τραγούδια της μπάντας εξετάζουν τα προβλήματα της χώρας και την κριτική των καναλιών στους στίχους των τραγουδιών τους. Για χρόνια, οι συναυλίες τους αντιμετώπιζαν απαγορεύσεις και λογοκρισία στη χώρα. Πιο πρόσφατα, η συναυλία του συγκροτήματος του Ιουλίου απαγορεύτηκε στην τουρκική επαρχία Χατάι και 12 άτομα οδηγήθηκαν υπό κράτηση, επειδή τραγουδούσαν τα τραγούδια τους την ημέρα της συναυλίας. Τον Φεβρουάριο του 2018, έξι από τα μέλη της δηλώθηκαν ως τρομοκράτες. Δύο από αυτούς εγκατέλειψαν τη χώρα για τη Γαλλία.

Ο λογαριασμός Taksim Gezi Parki δημιουργήθηκε κατά την έναρξη των διαδηλώσεων του Πάρκου Γκεζί, ενώ ο Gezi Savunmasi παρακολουθεί δίκες διαδηλωτών και ακτιβιστών, που συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων του Πάρκου Γκεζί. Οι διαδηλώσεις του 2013 άρχισαν για πρώτη φορά ως περιβαλλοντικό κίνημα διαμαρτυρίας ενάντια στη σχεδιαζόμενη κατεδάφιση του Πάρκου Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη, πριν μετατραπούν σε εθνική αντικυβερνητική εξέγερση, που συγκέντρωσε εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές.

Τη στιγμή της δημοσίευσης, το Twitter δεν είχε ακόμη συμμορφωθεί με την απόφαση και οι τέσσερις λογαριασμοί εξακολουθούσαν να είναι προσβάσιμοι στην Τουρκία. Η βάση για την απόφαση του δικαστηρίου ήταν η προστασία της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, σύμφωνα με το νόμο αριθ. 5651 για τη ρύθμιση των δημοσιεύσεων στο Διαδίκτυο.

Αυτοί οι τέσσερις λογαριασμοί είναι μεταξύ εκατοντάδων—αν όχι χιλιάδων—λογαριασμών Twitter, που στοχεύει η τουρκική κυβέρνηση χρησιμοποιώντας το εργαλείο της πλατφόρμας “Κρατικά Μπλοκαρισμένο Περιεχόμενο” (CWC). Το 2010, το Twitter αποκάλυψε το εργαλείο, που του επιτρέπει να λογοκρίνει περιεχόμενο με βάση τη χώρα. Την εποχή εκείνη, το Twitter ίσως να μην είχε προβλέψει πλήρως πώς θα μπορούσε να καταστρατηγηθεί το εργαλείο του από ορισμένες ολοένα και πιο αυταρχικές χώρες, όπου οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει στόχος από τις Αρχές ενόψει της αυξανόμενης καταστολής και λογοκρισίας, κυρίως της Τουρκίας.

Στην πραγματικότητα, μία από τις τακτικές της τουρκικής κυβέρνησης για να φιμώνει τους χρήστες στο Διαδίκτυο και να τους αρνείται τα δικαιώματά τους για πρόσβαση και διανομή πληροφοριών, είναι να υποβάλλει αιτήματα στο Twitter και σε άλλες πλατφόρμες να μπλοκάρουν περιεχόμενο, που θεωρείται ότι παραβιάζει τους τοπικούς νόμους της. Αν οι πλατφόρμες αρνηθούν να συμμορφωθούν, μπορούν να μπλοκαριστούν, ένα εμπορικό ρίσκο, που μία πλατφόρμα μπορεί να μην είναι πρόθυμη να αναλάβει σε μια αγορά με σχεδόν 60 εκατομμύρια διαδικτυακούς χρήστες.

Για παράδειγμα, το 2013, κατά τη διάρκεια των δημοφιλών διαδηλώσεων του Πάρκου Γκεζί, κατά τις οποίες διαδηλωτές και ακτιβιστές χρησιμοποίησαν το Twitter και άλλες πλατφόρμες κοινωνικών μέσων για να αναφερθούν στις διαδηλώσεις, ενώ οι παραδοσιακοί τουρκικοί ραδιοτηλεοπτικοί φορείς δεν το πέρασαν, ο τότε πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περιέγραψε την πλατφόρμα ως “μάστιγα“. 

Τον Μάρτιο του 2014, η τουρκική κυβέρνηση μπλόκαρε την πλατφόρμα λόγω της διάδοσης των ηχογραφήσεων, που φαινόταν να εμπλέκουν τον εσωτερικό κύκλο του Ερντογάν σε μια έρευνα διαφθοράς. Η κυβέρνηση δήλωσε ότι η πλατφόρμα δεν ανταποκρίθηκε στις αποφάσεις του δικαστηρίου για την κατάργηση ορισμένων συνδέσμων. Σε μια τοπική εκλογική συγκέντρωση εκείνη την εποχή, ο Ερντογάν δήλωσε ότι είχε δικαστική εντολή και δεσμεύθηκε να “εξαλείψει το Twitter”.

Ενώ η απαγόρευση του Twitter έχει αρθεί από τότε, η τουρκική κυβέρνηση συνέχισε να εκμεταλλεύεται το εργαλείο του Twitter, το οποίο απέκλειε περιεχόμενο από το να είναι ορατό στη χώρα για να σιωπά τους χρήστες στην πλατφόρμα.

Αιτήματα κατάργησης έχουν ληφθεί από το Facebook και την Google

Το 2018, το Facebook περιόρισε την πρόσβαση σε περισσότερα από 2.300 θέματα στην Τουρκία κατόπιν αιτήματος των Αρχών. Οι περιορισμοί αυτοί πραγματοποιήθηκαν στο Facebook και στο Instagram και επηρέασαν στοιχεία όπως αναρτήσεις, σχόλια και λογαριασμούς και τα μέσα ενημέρωσης, που θεωρήθηκαν ότι παραβιάζουν τους τοπικούς νόμους, όπως ο νόμος αριθ. 5651, ο οποίος “καλύπτει σειρά αδικημάτων περιλαμβανομένων της παραβίασης των προσωπικών δικαιωμάτων, της δυσφήμησης του Ατατούρκ.”

Η Google έλαβε συνολικά 10.379 αιτήσεις αφαίρεσης περιεχομένου και 57.851 συνολικά αντικείμενα, που κατονομάστηκαν για απομάκρυνση από το 2009 για ορισμένες παραβιάσεις, που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια, την προστασία της ιδιωτικής ζωής, ”αισχρό/γυμνό περιεχόμενο” και δυσφήμηση. Μεταξύ του δεύτερου εξαμήνου του 2009 και του τέλους του 2017, η Google περιόρισε την πρόσβαση σε 19.423 στοιχεία διαφόρων υπηρεσιών της, όπως το Youtube, το Google Search και το Blogger.

Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση διαφάνειας για το Twitter, η οποία καλύπτει το δεύτερο εξάμηνο του 2018, η Τουρκία υπέβαλε περισσότερες από 5.000 αιτήσεις για αφαίρεση περιεχομένου, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Ένα από τα πιο ενοχλητικά συμπεράσματα της έκθεσης είναι ότι η Τουρκία, μαζί με τη Ρωσία, είναι οι δύο μεγαλύτερες χώρες όσον αφορά τον όγκο των παγκόσμιων αιτημάτων, με αποτέλεσμα να έχουν κάνει στο Twitter το 74% των συνολικών αιτημάτων κατάργησης.

Η Τουρκική κυβέρνηση υιοθετεί την ίδια τακτική και σε άλλες πλατφόρμες, όπως το Facebook, το Youtube, το WordPress και ακόμη και τη δωρεάν ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια.

Στην πραγματικότητα, η πρόσβαση σε όλες τις εκδόσεις της Βικιπαίδειας έχει μπλοκαριστεί από την τουρκική κυβέρνηση από το 2017, επειδή αρνήθηκε να κατεβάσει καταχωρήσεις, που περιέχουν κατηγορίες εναντίον της τουρκικής κυβέρνησης για την υποστήριξη τρομοκρατικών ομάδων στη Συρία. Εκείνη την εποχή, η κυβέρνηση κατηγόρησε τη Βικιπαίδεια για “εκστρατεία κατά της Τουρκίας” και την μπλόκαρε χρησιμοποιώντας το νόμο αριθ. 5651 ή το νόμο για το Διαδίκτυο του 2007.

Οι εγχώριοι νόμοι χρησιμοποιούνται για το μπλοκάρισμα περιεχομένου

Η τουρκική κυβέρνηση αναφέρεται κατ’ επανάληψη στην εθνική νομοθεσία όπως ο Νόμος Αριθ. 5651 και άλλοι για να ζητήσει από πλατφόρμες να ασκούν λογοκρισία εξ ονόματός της και να τις εμποδίζουν, όταν αυτές δεν συμμορφώνονται.

Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με το Νόμο Αριθ. 561, οι πάροχοι περιεχομένου υποχρεούνται να καταργούν το παράνομο ή παραβιάζον περιεχόμενο, αφού λάβουν ειδοποίηση από τις Αρχές. Ωστόσο, αυτό που θεωρείται παράνομο περιεχόμενο στην Τουρκία περιλαμβάνει μία ομιλία, που προστατεύεται από τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για παράδειγμα, ο Νόμος Αριθ. 5651 απαγορεύει τη δυσφήμιση του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας. Το άρθρο 301 του Ποινικού Κώδικα περιέχει διατάξεις, που απαγορεύουν την “δυσφήμηση του τουρκικού έθνους” και κρατικών θεσμών όπως το κοινοβούλιο και η κυβέρνηση. Το άρθρο 299 του ιδίου κώδικα απαγορεύει τις προσβολές κατά του Προέδρου.

Επιπλέον, ο κατάλογος των κυβερνητικών και δικαστικών ιδρυμάτων, με εξουσία να ζητήσουν μπλοκάρισμα μέσω δικαστικής εντολής ή άμεσα, είναι εκτενής. Αυτά περιλαμβάνουν ειρηνοδίκες, οι οποίοι έχουν την εξουσία να διατάξουν την απομάκρυνση του περιεχομένου και το κλείσιμο ιστοτόπων υπό τον Αριθ. 5651 και το Νόμο με Αριθ. 5846 για τα πνευματικά και καλλιτεχνικά έργα. Άλλοι φορείς, όπως η Αρχή Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ICTA), που είναι ο ρυθμιστής της βιομηχανίας τηλεπικοινωνιών, η Ένωση Προμηθευτών Πρόσβασης που δημιουργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2014 και το Συμβούλιο Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας μπορούν να εκδίδουν αποφάσεις διοικητικής λογοκρισίας υπό ορισμένες συνθήκες.

Επιπτώσεις

Οι συνέπειες της συμμόρφωσης αυτών των πλατφορμών με τα κυβερνητικά αιτήματα είναι επιζήμιες για την ελευθερία έκφρασης και την ελευθερία του Τύπου.

Τον Ιανουάριο του 2018, το Buzzfeed δημοσίευσε ένα αρθρο, που τεκμηριώνει ότι λογαριασμοί του Twitter έχουν μπλοκαριστεί σε ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Τουρκία. Σύμφωνα με τους συντάκτες, η τουρκική κυβέρνηση “οδήγησε το Twitter να μπλοκάρει εκατοντάδες χρήστες για λόγους, που όπως φαίνεται είναι πολιτικοί”.

Σύμφωνα με ένα σύνολο δεδομένων, πάνω από 1.700 λογαριασμοί Twitter δεσμεύτηκαν σε τουλάχιστον μία χώρα από τον Οκτώβριο του 2017 έως τον Ιανουάριο. Το Buzzfeed αναγνώρισε τουλάχιστον 59 λογαριασμούς, που ανήκουν σε δημοσιογράφους και μέσα ενημέρωσης, που δεσμεύτηκαν στην Τουρκία.

Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2018, το Twitter ταυτοποίησε 253 λογαριασμούς ελεγχόμενων δημοσιογράφων και ειδησεογραφικών εταιρειών, που αποτέλεσαν αντικείμενο 146 αιτήσεων για νόμιμη κατάργηση. Απαντώντας στα αιτήματα, η εταιρεία ανέφερε ότι απέκλεισε τρία τουίτ και ένα λογαριασμό στην Τουρκία για παραβίαση τοπικών αντιτρομοκρατικών νόμων.

Ο Ahmet Sabanci, ανεξάρτητος δημοσιογράφος, δήλωσε στο Global Voices σε συνέντευξή του ότι εταιρείες όπως το Twitter συμμορφώνονται με τις αποφάσεις των εγχώριων δικαστηρίων, επειδή “δεν θέλουν να θυμώνουν την τουρκική κυβέρνηση. Η ίδια συμμόρφωση ισχύει και για τη Ρωσία και άλλες χώρες”. Ο Sabanci πρόσθεσε ότι, παρόλο που ένας κάτοχος λογαριασμού μπορεί να διαμαρτυρηθεί για την απόφαση της πλατφόρμας, “συμβαίνει τόσο συχνά και οι πιθανότητες να κερδίσει την υπόθεση είναι τόσο περιορισμένες, ώστε οι χρήστες συνεχίζουν ανοίγοντας νέο λογαριασμό”.

Κατά τη διάρκεια του δευτέρου εξαμήνου του 2018, το Twitter υπέβαλε νομικές αντιρρήσεις για δικαστικές διαταγές από την Τουρκία, που αφορούσαν συγκεκριμένα δημοσιογράφους ή ειδησεογραφικούς οίκους, αλλά καμία από αυτές τις αντιρρήσεις δεν επικράτησε. Στην πραγματικότητα, μεταξύ 2014 και 2017, μόνο το 3% των αντιρρήσεων, που κατέθεσε το Twitter, έγιναν αποδεκτά από τα τουρκικά δικαστήρια.

Ενώ το σύνολο δεδομένων του Buzzfeed προσφέρει μια ματιά στους λογαριασμούς, που επηρεάζονται από την χρήση του εργαλείου CWC από την τουρκική κυβέρνηση, παραμένει ασαφές πόσοι από τους μπλοκαρισμένους λογαριασμούς ανήκουν σε εκπροσώπους της τουρκικής κοινωνίας των πολιτών και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην πραγματικότητα, το Twitter και άλλες πλατφόρμες δε δημοσιεύουν τον κατάλογο των μπλοκαρισμένων λογαριασμών για παραβίαση των τοπικών νόμων.

“Επιπλοκή” στην καταστολή

Στη δημοσίευσή του στο blog, με την οποία ανακοίνωσε το εργαλείο CWC, το Twitter δήλωσε ότι “μια από τις βασικές αξίες της ως εταιρείας είναι να υπερασπίζεται και να σέβεται τη φωνή κάθε χρήστη. Προσπαθούμε να διατηρούμε το περιεχόμενο όπου και όποτε μπορούμε και θα είμαστε διαφανείς με τους χρήστες όταν δεν μπορούμε. Τα τουίτ πρέπει να συνεχίσουν να ρέουν”, πρόσθεσε η εταιρεία.

Αλλά παραμένει να δούμε αν αυτή η δήλωση ισχύει σήμερα, όταν αμέτρητες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, εξακολουθούν να προσφεύγουν σε εθνικούς νόμους για να σιωπούν διαδικτυακές επικριτικές φωνές στο εσωτερικό της χώρας σε τακτική βάση.

“Το Twitter, το Facebook και η Google… είναι υπεύθυνοι κυρίως προς τους μετόχους τους, δεν τους θεωρώ ως φύλακες της ελευθερίας του λόγου”, δήλωσε ο Efe Kerem Sözeri, Τούρκος ερευνητής με έδρα στις Κάτω Χώρες, το 2018. ”Αλλά η ανισορροπία στα εργαλεία που προσφέρουν στους χρήστες έναντι των κυβερνήσεων, τους κάνει να συνεργάζονται με την αυταρχική κυριαρχία κατά της αντιπολίτευσης”, πρόσθεσε. 

Έχοντας την αρχική πρόθεση να διατηρήσει την ροή των τουίτ, το εργαλείο CWC του Twitter — και παρόμοια εργαλεία που παρείχαν άλλες πλατφόρμες — φαίνεται να συνέβαλε ουσιαστικά στην εξομάλυνση των επικριτικών φωνών στην Τουρκία.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.