- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Λόγω της αυξανόμενης αποψίλωσης στη Βραζιλία, οι πυρκαγιές του Αμαζονίου γίνονται παγκόσμια κρίση

· Σύνταξη Fernanda Canofre Μετάφραση Veroniki Bacharidi-Krikoni

Κατηγορίες: Λατινική Αμερική, Βραζιλία, Διακυβέρνηση, Διεθνείς Σχέσεις, Επιστήμη, Μέσα των πολιτών, Περιβάλλον, Πολιτική, Τοπικά, Φυσικές Καταστροφές

Εικονογράφηση: @byleylaali. Χρησιμοποιείται με άδεια

Το Δεκέμβριο του 2017, ο Cacique Raoni, ιθαγενής ηγέτης των Καγιάπο, έλαβε μετάλλιο τιμής από την κυβέρνηση της Βραζιλίας και δήλωσε [1]: «Πρέπει να είμαστε ενωμένοι, επειδή θέλουν να αφανίσουν τα εδάφη μας». Ο Raoni Metuktire έγινε διεθνώς αναγνωρίσιμο πρόσωπο πριν από τριάντα χρόνια, όταν ταξίδεψε με τον Βρετανό μουσικό Sting [2] σε 17 χώρες για να καταγγείλει την αποψίλωση στο μεγαλύτερο τροπικό δάσος του κόσμου. Ο Raoni γεννήθηκε στο Μάτο Γκρόσο, κεντροδυτική πολιτεία της Βραζιλίας, όπου τεράστιες εκτάσεις του Αμαζονίου παραδόθηκαν στις φλόγες την περασμένη εβδομάδα.

Το εθνικό πάρκο Chapada dos Guimarães είναι μια από τις εκτάσεις αυτές. Καιγόταν για 10 ημέρες, προτού καταφέρουν να ελέγξουν την πυρκαγιά στις 19 Αυγούστου. Σύμφωνα με την εφημερίδα Folha de S. Paulo, μόνο το 2019, το 12% του πάρκου κάηκε από πυρκαγιές. Η Βραζιλία περνά μια χρονιά με ρεκόρ στον αριθμό πυρκαγιών και το Μάτο Γκρόσο [3] είναι η πολιτεία της Βραζιλίας με το υψηλότερο καταγεγραμμένο ποσοστό πυρκαγιών.

Το Μάτο Γκρόσο, πολιτεία με κυρίαρχη τη γεωργία και την κτηνοτροφία στη Βραζιλία, συνορεύει με τη Βολιβία, όπου οι πυρκαγιές έπληξαν μια περιοχή ίση με περίπου 745.000 γήπεδα ποδοσφαίρου [4]. Μετά την επίβλεψη της περιοχής από ελικόπτερο, ο Υπουργός Περιβάλλοντος της Βραζιλίας, Ρικάρντο Σάλες [5], αρνήθηκε ότι είχε πραγματοποιήσει περικοπές στον προϋπολογισμό στις επιθεωρήσεις και κατηγόρησε την ξηρασία και τους εγκληματίες για την κατάσταση (χωρίς να παρουσιάσει αποδεικτικά στοιχεία).

Τα περιγραφόμενα γεγονότα αποτυπώνουν την τωρινή κατάσταση στη Βραζιλία, η οποία έχει προσελκύσει πρόσφατα την προσοχή ολόκληρου του κόσμου. Τις τελευταίες ημέρες, ετικέτες όπως οι #PrayForTheAmazon [6] και #ActfortheAmazon [7] έχουν γίνει δημοφιλείς στο Twitter. Πρόκειται για ένα σενάριο με ακτιβιστές, που έχουν καταγγείλει εδώ και πολύ καιρό την αποψίλωση και τα εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος της Βραζιλίας, τα οποία συνήθως πραγματοποιούνται για την επέκταση λιβαδιών και αγροκτημάτων βοοειδών. Οι συνέπειες της ξηρασίας, η έλλειψη κρατικής δράσης και μια κυβέρνηση, που αρνείται να αναλάβει ευθύνες, συνέβαλαν στη δυσχερή κατάσταση της περιοχής του Αμαζονίου.

Ο καπνός από τις πυρκαγιές στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου εξαπλώνεται σε διάφορες βραζιλιάνικες πολιτείες σε αυτή την εικόνα φυσικού χρώματος που τραβήχτηκε από όργανο της @NASAEarth από τον δορυφόρο NPP Suomi. Αν και είναι εποχή πυρκαγιών στη Βραζιλία, ο αριθμός των πυρκαγιών ίσως αποτελεί ρεκόρ

Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς που εμφανίστηκαν σε συνεντεύξεις από διάφορα βραζιλιάνικα δημοσιογραφικά μέσα την προηγούμενη εβδομάδα, οι πυρκαγιές έχουν παραπάνω από μία μόνο αιτία. “Αποψίλωση, εποχικό κάψιμο, έλλειψη χρηματοδότησης και επιθεώρησης” είναι μεταξύ όσων αναφέρονται σε δημοσίευμα της ειδησεογραφικής ιστοσελίδας UOL [13].

Ο Πρόεδρος Ζαΐρ Μπολσονάρο έχει κατηγορήσει [14] περισσότερες από μια φορές τις ΜΚΟ για την πυρκαγιά χωρίς να παρουσιάσει αποδεικτικά στοιχεία. Λέει ότι έχει ένα «προαίσθημα» ότι οι ομάδες αυτές βάζουν φωτιές, με στόχο να βλάψουν την κυβέρνησή του και την εικόνα του στο εξωτερικό. Ο Μπολσονάρο αναφέρει [15] ότι έχει μειώσει το 40% του προϋπολογισμού, που προορίζεται για ΜΚΟ στη Βραζιλία.

Então, pode estar havendo, sim, pode, não estou afirmando, ação criminosa desses ‘ongueiros’ para chamar a atenção contra a minha pessoa, contra o governo do Brasil. Essa é a guerra que nós enfrentamos.

Λοιπόν, μπορεί και να συμβαίνει, ναι, δεν το επιβεβαιώνω, εγκληματική ενέργεια από αυτούς στις ΜΚΟ για να τραβήξουν την προσοχή εναντίον μου, εναντίον της κυβέρνησης της Βραζιλίας. Αυτός είναι ο πόλεμος που αντιμετωπίζουμε.

Η Γερμανία και η Νορβηγία [16] πάγωσαν κι οι δυο τις δωρεές στο Ταμείο για τον Αμαζόνιο [17], το οποίο χρηματοδοτεί έργα ανάκαμψης και παρακολουθεί την αποψίλωση των δασών στην περιοχή. Και οι δύο χώρες, οι μεγαλύτεροι δωρητές του Ταμείου, δικαιολόγησαν [18] τις αποφάσεις τους λόγω της ταχέως αυξανόμενης αποψίλωσης των δασών κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Μπολσονάρο.

Σε αυτήν την τρέχουσα κρίση, το Ταμείο για τον Αμαζόνιο είναι ένας σημαντικός χρηματοδότης [19] των βυτιοφόρων και του εξοπλισμού των πυροσβεστών για την καταπολέμηση των συνεχιζόμενων πυρκαγιών.

Ο Αμαζόνιος υπό τον Μπολσονάρο

Από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 1919, στη Βραζιλία ξέσπασαν 72.843 πυρκαγιές, αύξηση 83% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2018, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας (Inpe). Σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου Περιβαλλοντικής Έρευνας του Αμαζονίου (Ipam), που αναφέρεται από την El Pais [3], το 60% των πυρκαγιών ξεκίνησε μέσα σε ιδιωτικές ιδιοκτησίες, το 16% σε εκτάσεις αυτοχθόνων και το 1% σε προστατευόμενες περιοχές.

Οι 10 πόλεις στην περιοχή του Αμαζονίου με τον υψηλότερο αριθμό πυρκαγιών [20] είναι επίσης αυτές με τα υψηλότερα ποσοστά αποψίλωσης, σύμφωνα και με τα δύο ινστιτούτα. Επιπλέον, το 52% των πυρκαγιών που εντοπίστηκαν στη Βραζιλία φέτος συνέβησαν στον Αμαζόνιο. Η Nasa έχει επίσης δηλώσει [19] ότι οι πυρκαγιές «φέρουν την υπογραφή της αποψίλωσης».

Στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, έφτασε η εποχή των πυρκαγιών.

Το όργανο MODIS στον δορυφόρο Aqua της NASA έβγαλε αυτές τις φωτογραφίες αρκετών πυρκαγιών στις βραζιλιάνικες πολιτείες Rondônia, Amazonas, Pará και Mato Grosso στις 11 Αυγούστου 2019.

Όταν το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας έδειξε τον Ιούλιο ότι η αποψίλωση στον Αμαζόνιο αυξανόταν, [23] η κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε. Ο Υπουργός Περιβάλλοντος της Βραζιλίας [24], Ρικάρντο Σάλες, ανέφερε ότι τα δεδομένα ήταν ανακριβή και ότι θα προσλάμβαναν άλλη εταιρεία για να παρουσιάσει εναλλακτικά στατιστικά στοιχεία. Ο Υπουργός Θεσμικής Ασφάλειας, Στρατηγός Αουγούστο Χέλενο, δήλωσε ότι τα στατιστικά στοιχεία “ήταν πειραγμένα”. Και ο ίδιος ο πρόεδρος Μπολσονάρο υπονόησε [25] ότι ο διευθυντής του Inpe μπορεί να εργάζεται για ΜΚΟ. Είπε επίσης:

Com toda a devastação que vocês nos acusam de estar fazendo e de ter feito no passado, a Amazônia já teria se extinguido.

Αν όλες οι καταστροφές που μας κατηγορείτε ότι κάνουμε τώρα και στο παρελθόν [ήταν αλήθεια], ο Αμαζόνιος θα είχε ήδη αφανιστεί.

Τελικά, τον Αύγουστο, η κυβέρνηση απέλυσε το διευθυντή του Inpe, Ρικάρντο Γκαλβάο [26], για τη δημοσιοποίηση δεδομένων σχετικά με την αποψίλωση των δασών.

Ο Αμαζόνιος είναι συχνό θέμα στους λίβελους του Μπολσονάρο. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, υποστήριζε συχνά τη δυνατότητα εξορύξεων στην περιοχή. Έχει επαναλάβει μια άποψη, που χρονολογείται από τη βραζιλιάνικη περίοδο στρατιωτικής δικτατορίας [27], η οποία λέει ότι ο Αμαζόνιος θα πρέπει να «ενσωματωθεί» στη χώρα μέσω της ανάπτυξης, προκειμένου να αποφευχθεί η «παράδοσή» του σε ξένες χώρες.Ο δημοσιογράφος Rubens Valente γράφει:

Em resumo, ela afirma que ONGs e indígenas pretendem, em conluio com países estrangeiros, dividir a região por meio da independência de algumas de suas áreas. Os ataques externos “ao Brasil”, ou seja, ao governo brasileiro, esconderiam um plano secreto internacional para tomar essas porções de terra exuberantes e ricas.

A partir dos anos 1980, essas ideias passaram a ser difundidas com mais intensidade em círculos militares (…)

Tal ficção encontra solo fértil no governo do presidente Jair Bolsonaro, capitão reformado, e tem pautado a relação do governo brasileiro com a Amazônia e países estrangeiros que incentivam projetos de preservação da região.

Συνοψίζοντας, αυτή η θεωρία αναφέρει ότι οι ΜΚΟ και οι αυτόχθονες σκοπεύουν, σε συνεννόηση με ξένες χώρες, να χωρίσουν την περιοχή μέσω της ανεξαρτησίας ορισμένων περιοχών. Οι εξωτερικές επιθέσεις “στη Βραζιλία”, δηλαδή, στην κυβέρνηση της Βραζιλίας, κρύβουν πίσω τους ένα μυστικό διεθνές σχέδιο για την κατάληψη αυτών των πλούσιων και υπεράφθονων τμημάτων γης.

Από τη δεκαετία του '80, αυτές οι ιδέες άρχισαν να εξαπλώνονται ακόμη πιο έντονα στους στρατιωτικούς κύκλους (…)

Τέτοιες επινοήσεις βρίσκουν εύφορο έδαφος στην κυβέρνηση του Ζαΐρ Μπολσονάρο, ενός αναμορφωμένου ηγέτη, ο οποίος έχει θέσει στην ατζέντα του τη σχέση της κυβέρνησης της Βραζιλίας με τον Αμαζόνιο και τις ξένες χώρες που ενθαρρύνουν τη διάσωση της περιοχής.

Ο υπουργός Σάλες υπερασπίζεται ότι η λύση για τα προβλήματα του Αμαζονίου είναι o “εκχρηματισμός [28]” της περιφέρειας, ανοίγοντας περιοχές για εμπορική ανάπτυξη. Υπό τη θητεία του Σάλες, τα πρόστιμα για εγκλήματα κατά της χλωρίδας έχουν μειωθεί κατά 23%. [29]

Διαδικτυακή αναταραχή

Μια εκτίμηση του καθηγητή Fabio Malini, που δημοσιεύθηκε στις 22 Αυγούστου, έδειξε [30] ότι σε μόλις 14 ώρες, εστάλησαν περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια τουίτ για τις πυρκαγιές: 949.445 στα αγγλικά, 698.943 στα ισπανικά και 593.873 στα πορτογαλικά.

10,2 εκατομμύρια τουίτ για την Αμαζονία της Βραζιλίας τις τελευταίες 7 ημέρες. 4,3 εκατομμύρια μόλις χθες. Τα στοιχεία είναι παρόμοια, από άποψη όγκου, με την αναταραχή που παρατηρείται μετά από μεγάλες τρομοκρατικές επιθέσεις. Το δίκτυο αυτό έχει 2,1 εκατομμύρια αναδημοσιεύσεις, που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια 14 ωρών, μέχρι τις 19 μ.μ. χθες, ώρα Μπραζίλια.

Πολλές διασημότητες, που προσπάθησαν να δείξουν υποστήριξη, κατέληξαν να χρησιμοποιούν εικόνες που ήταν παλιές ή όχι από τον Αμαζόνιο [33]. Σε αυτούς περιλαμβάνεται η Βραζιλιάνα σούπερ μόντελ Ζιζέλ Μπούντχεν και ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, οι οποίοι και οι δύο δημοσίευσαν μια εικόνα από τη δεκαετία του '90, όταν μιλούσαν για το θέμα.

Ο Μακρόν, ο οποίος συναντήθηκε φέτος με τον Cacique Raoni, [34] συγκάλεσε συνάντηση της G7 για να συζητήσει την κατάσταση. Ο Μπολσονάρο αντέδρασε λέγοντας ότι ο Γάλλος πρόεδρος προσπαθούσε να χρησιμοποιήσει ένα εσωτερικό θέμα στη Βραζιλία για δικά του πολιτικά κέρδη στη Γαλλία:

Λυπάμαι που ο πρόεδρος Μακρόν επιδιώκει να χρησιμοποιήσει σαν όπλο ένα εσωτερικό θέμα της Βραζιλίας και άλλων χωρών του Αμαζονίου για τα προσωπικά του πολιτικά οφέλη. Ο τόνος εντυπωσιασμού, με τον οποίο αναφέρεται στον Αμαζόνιο (χρησιμοποιώντας ακόμη και ψευδείς εικόνες), δεν συμβάλλει με κανέναν τρόπο στη λύση του προβλήματος.

Η κυβέρνηση της Βραζιλίας εξακολουθεί να είναι ανοιχτή στο διάλογο, βάσει αντικειμενικών δεδομένων και αμοιβαίου σεβασμού. Η πρόταση του Γάλλου Προέδρου ότι τα θέματα του Αμαζονίου πρέπει να συζητηθούν από τη G7, χωρίς τη συμμετοχή των χωρών της περιοχής, αναδύει μια αποικιοκρατική νοοτροπία στον 21ο αιώνα.

Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι η κριτική έχει επιπτώσεις. Το κόμμα Novo, φιλελεύθερης τάσης, προσπαθεί να αποστασιοποιηθεί από τον Σάλες, το σημαντικότερο μέλος του. Κερδίζουν δύναμη οι εκκλήσεις για ενίσχυση των κυρώσεων της ΕΕ σε ορισμένα προϊόντα της Βραζιλίας. Με διαμαρτυρίες σε ολόκληρο τον κόσμο [37] εναντίον της κυβέρνησής του, ο Μπολσονάρο αποφάσισε να στείλει το στρατό ενάντια στις πυρκαγιές [38] και προέβη σε διάγγελμα στην εθνική τηλεόραση και ραδιόφωνο. Σε αρκετές πόλεις καταγράφηκαν πολίτες να χτυπούν κατσαρολικά, όσο ο Πρόεδρος ήταν σε απευθείας σύνδεση, ενώ άλλοι βγήκαν στους δρόμους σε διαδηλώσεις [39] στους δρόμους στο Ρίο ντε Τζανέιρο, τη Μπραζίλια και το Σάο Πάολο.

Η ιθαγενής μέλος του Κογκρέσου Joenia Wapichana [40] και οι συνάδελφοι του κόμματός της, ζήτησαν επίσης επίσημα τη δίωξη [41] του Υπουργού Περιβάλλοντος για εγκλήματα ανάληψης ευθύνης.

Ο Αύγουστος του 2019 συνεχίζει με μια ενεργή περίοδο πυρκαγιών στον Αμαζόνιο, με μεγάλες και έντονες πυρκαγιές στην περιοχή. Οι δορυφόροι της NASA παρακολούθησαν ενεργά μέτωπα σε όλη τη Νότια Αμερική και κατέγραψαν εικόνες καπνού την περασμένη εβδομάδα.