Στα περίχωρα του Σάο Πάολο, θεατρικές ομάδες ακμάζουν αναδεικνύοντας κοινωνικά ζητήματα

Το έργο της εταιρείας Estopô Balaio ξεκινάει μες στο τρένο και περνάει από γειτονιές στην ανατολική περιοχή. Φωτογραφία: Ramilla Souza, χρησιμοποιείται με άδεια.

Αυτό το άρθρο δημοσιεύεται στο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ Global Voices και Agência Mural. Συντάκτρια: Priscila Pacheco.

Στην Ηλιόπολη, μια από τις μεγαλύτερες φαβέλες του Σάο Πάολο, η δίκη ενός μαύρου νέου αναστατώνει την κοινότητα, η οποία υποστηρίζει την αθωότητά του. Σε ένα τρένο, που κατευθύνεται προς τη γειτονιά Jardim Romano, ένας ήχος φέρνει στα αυτιά των επιβατών την ιστορία της περιοχής και κορυφώνεται με ένα τελευταίο σημείο: τις βροχές και τις πλημμύρες. Στα νότια της πόλης, το σώμα ενός νεκρού ξαναζωντανεύει με φανκ βραζιλιάνικη μουσική.

Αυτές οι τρεις ιστορίες, που ξεδιπλώνονται σε τρία θεατρικά έργα, αντιπροσωπεύουν την ακμάζουσα θεατρική σκηνή των τελευταίων ετών στο Σάο Πάολο.

Η Εταιρεία Θεάτρου Ηλιόπολης, η Estopô Balaio και η Núcleo Pele είναι τρεις διαφορετικές πρωτοβουλίες από ανθρώπους, που ζουν στις περιοχές της πόλης, όπου εδρεύουν αυτές οι εταιρείες, και απεικονίζουν τις γειτονιές τους στα θεατρικά έργα που ανεβάζουν στη σκηνή. Ή στο δρόμο.

Ο 39χρονος Miguel Rocha ήταν 16-17 ετών, όταν έφθασε στην Ηλιόπολη, μια γειτονιά στη νοτιοανατολική συνοικία Sacomã του Σάο Πάολο. Κατάγεται από το São Miguel do Fidalgo στη βορειοανατολική βραζιλιάνικη πολιτεία Πιαουί. Διευθυντής θεάτρου σήμερα και παραγωγός, ο Miguel άρχισε να αγαπά την τέχνη, όταν ήταν ακόμα μαθητής στο σχολείο και είδε για πρώτη φορά μια παράσταση. Ήταν το σημείο εκκίνησης.

Το 2000, με την υποστήριξη τοπικών κοινοτικών κέντρων και κατοίκων, δημιούργησε την Εταιρεία Θεάτρου Ηλιόπολης.

Σκηνή από το έργο (IN)JUSTIÇA, με μια απεικόνιση του νομικού συστήματος της Βραζιλίας. Φωτογραφία: Caroline Ferreira, χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο σκηνοθέτης είπε ότι η Ηλιόπολη είναι σαν χώρος εργασίας, από όπου αντλούν ιστορίες, που περικλείουν τόσο την πόλη όσο και ολόκληρη τη χώρα. “Το καλύτερο για την τέχνη είναι πάντα να προσπαθούμε να προσεγγίζουμε τους μικρούς μικρόκοσμους, που συνδέονται με το σύνολο”.

Ένα παράδειγμα είναι το έργο (IN)JUSTIÇA [(Α)δικαιοσύνη, στα πορτογαλικά], το οποίο σκηνοθέτησε ο ίδιος και ανέβασε αυτή τη σεζόν.

Στην πλοκή, ένας μαύρος έφηβος σκοτώνει μια γυναίκα κατά λάθος, όταν ένα όπλο εκπυρσοκροτεί. Από εκεί, προκύπτουν διάφορα ερωτήματα σχετικά με το τι είναι δικαιοσύνη, αν είναι ό,τι αποφασίζεται από το δικαστικό σύστημα ή ό,τι πιστεύει η κοινωνία.

Το κείμενο είναι του Evill Rebouças και γράφτηκε σε συνεργασία με την εταιρεία. Η παράσταση καθοδηγείται από το ερώτημα “Τι δεν αποκαλύπτουν οι ετυμηγορίες;”, που ενθαρρύνει τον προβληματισμό σχετικά με το δικαστικό σύστημα της Βραζιλίας.

“Το (IN)JUSTIÇA ξεκινάει από μια αφήγηση, που με κάποιο τρόπο είναι για την Ηλιόπολη, είναι για το Grajaú, είναι για την ανατολική περιοχή. Είναι ιστορίες που λέμε, που είναι κοντά στους ανθρώπους, ενώ έχουν και μια φανταστική πλευρά” σχολίασε ο Rocha.

Η ομάδα έχει 11 θεατρικές παραστάσεις στο πρόγραμμα σπουδών και έχει την έδρα της στο Θέατρο Maria José de Carvalho στην Ipiranga, γειτονική συνοικία της Ηλιόπολης.

Στα έργα του, η εταιρεία εμπνέεται από τον αφροβραζιλιάνο πολιτισμό, τη σάμπα, τη φανκ και την αστική κουλτούρα. Ο Miguel εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι μερικοί βλέπουν τα περίχωρα της πόλης ως χαμένα ή “συντετριμμένα”.

“Αυτή η άποψη ότι τα περίχωρα είναι μια παραγκούπολη είναι λάθος. Υπάρχουν, ναι, πολύ φτωχοί άνθρωποι. Αλλά υπάρχει εμπόριο, που δημιουργεί εισόδημα, υπάρχουν άνθρωποι με τα τελευταία μοντέλα αυτοκινήτων, με επώνυμα παπούτσια. Τα περίχωρα είναι πολύ ποικιλόμορφα”, είπε.

Οι πλημμύρες, το τρένο και τα βορειοανατολικά

H Itaim Paulista στη γειτονιά Jardim Romano αποτελεί τη βάση του θεατρικού σχήματος Estopô Balaio. Δημιουργήθηκε το 2011 κυρίως από μετανάστες από το Ρίο Γκράντε ντο Νόρτε, πολιτεία 2.800 χιλιόμετρα μακριά από το Σάο Πάολο. Η Estopô έχει παρουσιάσει το έργο “Η πόλη των αόρατων ποταμών”.

Ο διευθυντής του θεάτρου είναι ο 40χρονος εκπαιδευτικός João Junior. Το 2010 ήρθε από τη Νατάλ, πρωτεύουσα του Ρίο Γκράντε ντο Νόρτε, βορειοανατολική πολιτεία της Βραζιλίας. Πήγε να ζήσει στη Barra Funda στο δυτικό Σάο Πάολο και άρχισε να εργάζεται σε ένα εκπαιδευτικό κέντρο στο Jardim Romano στα ανατολικά, όπου γνώρισε πολλούς από τα βορειοανατολικά μέρη σαν αυτόν.

Αναρωτήθηκε πώς η βορειοανατολική περιοχή ήταν τόσο ενεργή και παρούσα στη μεγαλύτερη πόλη της χώρας και παρακολούθησε τις εδαφικές αλλαγές στη μακρά διαδρομή από το Barra Funda στο ανατολικό τμήμα του Σάο Πάολο. “Ήταν το μεγάλο μου ερώτημα: τα εδάφη που μας χωρίζουν και δημιουργούν πόλεις μες στην ίδια πόλη”.

Μετακόμισε στο Jardim Romano και έζησε εκεί για τέσσερα χρόνια. Ο ίδιος ίδρυσε την Estopô Balaio με άλλους φίλους καλλιτέχνες, που επίσης προέρχονταν από τη Νατάλ, και τη συμμετοχή της ευρύτερης κοινότητας.

Φέτος, ανέβασαν ξανά το έργο “Η πόλη των αόρατων ποταμών”, που τελειώνει την Τριλογία των Υδάτων, η οποία ξεκίνησε το 2012 και ασχολείται με τις πλημμύρες στην περιοχή.

H “Πόλη των αόρατων ποταμών” αφηγείται την ιστορία των πλημμυρών, που έζησαν οι κάτοικοι της γειτονιάς. Οι ιστορίες λέγονται τοπικά στους δρόμους της περιοχής και ενσωματώνουν χορό δρόμου, ραπ και γκράφιτι. Το ξεκίνημα γίνεται από τη γραμμή του τρένου, που περνάει από τη γειτονιά”.

Το Jardim Romano είναι μια γειτονιά στις όχθες του ποταμού Τιετέ. Έγινε πρωτοσέλιδο, δυστυχώς, επειδή την παράτησαν μέσα στα νερά για τρεις μήνες μετά από μια πλημμύρα τον Δεκέμβριο του 2009. Για όλο εκείνο το διάστημα, οι κάτοικοι έπρεπε να περπατούν μέσα σε βρωμόνερα μέχρι τα γόνατά τους ή ακόμα και μέχρι τη μέση.

Το νερό είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στις παραγωγές της Estopô Balaio, καθώς και τα βορειανατολικά και το τρένο. “Όλη αυτή η πορεία της πόλης είναι με το τρένο. Στο τρένο ζουν μαζί οι άνθρωποι, χωρίς να το καταλαβαίνουν. Εκεί εισέρχεστε με ένα κουρασμένο σώμα”, εξήγησε.

Φανκ και θέατρο στις γειτονιές του Grajaú

Η σκηνογράφος και ηθοποιός Aline Domingos de Oliveira, 23 ετών, ξεκίνησε το θέατρο το 2013 με ένα πρόγραμμα του δημοτικού συμβουλίου του Σάο Πάολο, το οποίο διεξάγει καλλιτεχνική κατάρτιση στα σχολεία.

Όταν της άρεσε το μάθημα, κάλεσε τους φίλους της από την καθολική εκκλησία, που πήγαινε. Στη συνέχεια, γεννήθηκε η εταιρεία Núcleo Pele στο Grajaú στα νότια. Το πρώτο έργο παρουσιάστηκε το 2015 με τον τίτλο “Το δέρμα εργασίας”. Για να προσεγγίσουν ένα ευρύτερο κοινό, ανέβασαν την παράσταση κοντά στην λαϊκή αγορά, τη στιγμή που ο κόσμος συνήθως έφευγε από την εκκλησία και πήγαινε για ψώνια τις Κυριακές.

Σύμφωνα με την Aline, το θέατρο δρόμου είναι μια πρόκληση: “Είναι ένας μεγάλος αγώνας, γιατί περνάνε αυτοκίνητα με δυνατό θόρυβο, παιδιά κλαίνε, το μπαρ παίζει forró [μουσικό στυλ]. Επειδή τα περίχωρα είναι ζωντάνια. Πράγματα συμβαίνουν”, εξήγησε.

Σκηνή από το θεατρικό έργο “Pancadão [μουσική]! Συνεχίζεται το πάρτυ;”. Μια μάνα διαμαρτύρεται δίπλα σε ένα πάστορα ότι τα παιδιά της δεν μπορούν να κοιμηθούν από τη φασαρία του χορού. Φωτογραφία: Bárbara Terra, χρησιμοποιείται με άδεια.

Το “δέρμα εργασίας” μιλάει για τον εργαζόμενο και εκθέτει τις δυσκολίες της καθημερινότητας, όπως το να μπαίνεις στο γεμάτο λεωφορείο και τρένο και η διπλή εργασία που βιώνουν οι γυναίκες στη δουλειά και στο σπίτι, καθώς και η καταπίεση και η κακομεταχείριση. “Ο κόσμος έλεγε: πω πω, γαμάτο αυτό, δεν το έχω δει ποτέ κάτι τέτοιο, μιλάει για τη ζωή μας”, είπε.

Φέτος, η ομάδα παρουσίασε το δεύτερο έργο της. Το έργο “Pancadão! Το πάρτι συνεχίζεται;” παιζόταν μέχρι τις αρχές Μαΐου. Το Pancadão είναι ένα είδος βραζιλιάνικης φανκ.

Η υπόθεση ήταν ένα φανκ πάρτυ, που είχε ήδη διαρκέσει τρεις μήνες. Κατά τη διάρκειά του, ένα άτομο είχε πεθάνει, αλλά το σώμα εξακολουθούσε να κινείται χάρη στη μουσική. Οι κάτοικοι έπρεπε να αποφασίσουν αν ο χορός θα συνεχιζόταν ή όχι.

Η Aline υποστηρίζει ότι στα περίχωρα υπάρχει μια καλλιτεχνική δύναμη. “Τα περίχωρα παράγουν μια ποικιλία τέχνης. Καθένα μια φωλιά, αλλά όλα παράγουν”.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.