[1]Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι υπηρεσίες streaming όπως το Netflix υπόκεινται στην εποπτεία της ρυθμιστικής αρχής της Τουρκίας. Φωτογραφία από τον χρήστη Robin Dogan στο Behance (CC BY-NC-ND 4.0 [2]).
Η ρυθμιστική αρχή της Τουρκίας, το Ανώτατο Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (RTÜK), έχει επιτύχει [3] ευρεία επίβλεψη σε όλο το διαδικτυακό περιεχόμενο.
Σύμφωνα με έναν νέο κανονισμό, που εγκρίθηκε από το κοινοβούλιο, πριν τεθεί σε ισχύ την 1η Αυγούστου, οι πάροχοι ηλεκτρονικού περιεχομένου θα υπόκεινται στην εποπτεία του ραδιοτηλεοπτικού φορέα. Όλοι οι πάροχοι που έχουν διαδικτυακό περιεχόμενο πρέπει να λάβουν άδειες μετάδοσης από το RTÜK. Ο νέος κανονισμός ισχύει για διεθνείς και τοπικές υπηρεσίες streaming όπως τα Netflix και BluTV, παρόχους οπτικοακουστικού δημοσιογραφικού περιεχομένου μέσω του Periscope ή του Youtube Live και ειδησεογραφικούς ιστοτόπους, που προβάλλουν διαφημίσεις.
Πέραν της χορήγησης αδειών, το RTÜK θα εποπτεύει το περιεχόμενο που διατίθενται από τους παρόχους. Σε περίπτωση παραβίασης, οι υπηρεσίες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόστιμα ή απώλεια των αδειών τους. Οι πάροχοι περιεχομένου που δεν συμμορφώνονται με τον κανονισμό και τις κατευθυντήριες γραμμές του RTÜK θα λάβουν 30 ημέρες για να προσαρμόσουν το περιεχόμενό τους στα απαιτούμενα πρότυπα.
Σίγαση για τις ηθικές αξίες
Τα τουρκικά ακροατήρια είναι καλά εξοικειωμένα με τις θολές ή κομμένες σκηνές σε ταινίες και τηλεοπτικές σειρές. Οι σεξουαλικές σκηνές και το φίλημα θεωρούνται άσεμνα και κατά των ηθικών αξιών, ενώ οι σκηνές με αλκοόλ και κάπνισμα έχουν θολωθεί εδώ και χρόνια. Σε ορισμένες τηλεοπτικές σειρές έχουν επιβληθεί πρόστιμα [4] για υπέρβαση αυτών των κανονισμών, ενώ άλλες σκέφτηκαν να μετακινηθούν [5] στο YouTube για να παρακάμψουν τις απαιτήσεις. Η Turkish Airlines λογοκρίνει επίσης τις ταινίες, που θέτει στο σύστημα ψυχαγωγίας της.
Οι Αρχές [3] ισχυρίζονται ότι ο νέος κανονισμός έχει ως στόχο να θεσπίσει “τις μεθόδους και τις αρχές, που θα διέπουν την παρουσίαση και την παροχή ραδιοφωνικών, τηλεοπτικών και ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών κατά παραγγελία” καθώς και τη “χορήγηση αδειών εκπομπής σε παρόχους υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας, τη χορήγηση των ραδιοτηλεοπτικών αρχών στους διαχειριστές πλατφόρμας και την εποπτεία των εν λόγω εκπομπών.”
Σύμφωνα με τους επικριτές, ο νέος κανονισμός ενισχύει μόνο τον κυβερνητικό έλεγχο του διαδικτυακού περιεχομένου, ενώ αφήνει στους παρόχους περιεχομένου ελάχιστο περιθώριο για να αποφύγουν τη λογοκρισία, ειδικά με την αόριστη νομοθεσία, [6] που ποινικοποιεί ένα ευρύ φάσμα παραβιάσεων λόγου όπως “η προσβολή” προς τον πρόεδρο ή το “Τουρκικό έθνος”, ή η παραγωγή “προπαγάνδας για τρομοκρατικές οργανώσεις.”
Ο καθηγητής της νομικής και εμπειρογνώμονας στον τομέα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο στο πανεπιστήμιο Bilgi του Ισραήλ, Yaman Akdeniz, δήλωσε [6] στους LA Times σε συνέντευξή του ότι αυτό ήταν ένα “νέο και πρόσθετο καθεστώς ελέγχου και λογοκρισίας” που θα καθιστούσε ευκολότερο το μπλοκάρισμα του διαδικτυακού περιεχομένου που είναι επικριτικό προς την κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων και των ξένων μέσων.
Σε μια συνέντευξη [7] με το Bianet, ο Kerem Altiparmak, αναπληρωτής καθηγητής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του συνταγματικού δίκαιου, σημειώνει:
Εάν το RTÜK εφαρμόσει τους κανόνες που εφαρμόζει στα τηλεοπτικά κανάλια, καθίσταται αδύνατο για το Netflix να μεταδίδει στην Τουρκία. Το Netflix θα πρέπει να αφαιρέσει όλες τις σειρές του για να μεταδοθεί. Με τα πρότυπα του RTÜK, δεν μπορείς να αποθηκεύσεις το Netflix με ‘σίγαση’.
Ο Altiparmak βλέπει αυτό το βήμα ως τη μεγαλύτερη στιγμή στην ιστορία της λογοκρισίας στην Τουρκία.
Ο νέος κανονισμός βρίσκεται στα βιβλία από τον Φεβρουάριο του 2018, όταν η κυβέρνηση πρότεινε το νομοσχέδιο για πρώτη φορά. Ακόμα και τότε, πολλοί φοβήθηκαν την ενδεχόμενη κλίμακα λογοκρισίας. Εκείνη την εποχή, σε μια γνωμοδότηση [8] για το Turkish Daily News, ο Melike Karakartal έγραψε ότι ο νέος κανονισμός πρέπει να αξιολογηθεί όχι μεμονωμένα, αλλά ως μέρος της ευρύτερης εικόνας της συνεχιζόμενης λογοκρισίας των μέσων ενημέρωσης στην Τουρκία.
Οποιαδήποτε είδηση σχετικά με μια πολιτική δίκη ή μια δημοσιογραφική κάλυψη […] θα μπορούσε εύκολα να θεωρηθεί ως “τρομοκρατική προπαγάνδα” από τις κυβερνητικές αρχές, επομένως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης άρχισαν να δίνουν σοβαρή προσοχή στην κάλυψη των δικών δημοσιογράφων και πολιτικών. Ένας δημοσιογράφος μπορεί να γράψει την αλήθεια, αλλά στο δικό μας είδος δημοκρατίας, κανείς δεν μπορεί να υποσχεθεί τι θα συμβεί στη συνέχεια.
Ο Karakartal σημείωσε επίσης πόσοι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι μετανάστευσαν σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες για να συνεχίσουν τη δουλειά τους μετά την απομάκρυνσή τους από τους πιο παραδοσιακούς οργανισμούς των μέσων ενημέρωσης. Οι προβλέψεις του RTÜK που κινούνται προς την κατεύθυνση της σίγασης των επικριτικών φωνών σε διαδικτυακούς χώρους έχουν γίνει πραγματικότητα, επηρεάζοντας σοβαρά την ελευθερία έκφρασης και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Σίγαση για την εθνική ασφάλεια και τη δημόσια τάξη
Ακόμη και πριν από την προσθήκη αυτού του νέου κανονισμού, η λογοκρισία ήταν ήδη έντονη στην Τουρκία.
Σύμφωνα με έκθεση [9] του Συλλόγου Ελευθερίας της Έκφρασης σχετικά με τους αποκλεισμένους ιστοτόπους στην Τουρκία, πάνω από 245 χιλιάδες ιστότοποι και περισσότερες από 150 χιλιάδες διευθύνσεις URL παρεμποδίστηκαν μέχρι τα τέλη του 2018. Αυτά μπλοκαρίστηκαν βάσει του Νόμου για τη Ρύθμιση των Δημοσιεύσεων στο Διαδίκτυο και την Καταστολή των Εγκλημάτων που Διαπράττονται Μέσω Αυτής της Δημοσίευσης (γνωστός ως νόμος αριθ. 5651). Συγκεκριμένα, το άρθρο 8 / Α του νόμου επιτρέπει [10] την παρεμπόδιση ιστοσελίδων με ασαφείς λόγους προστασίας του δικαιώματος στη ζωή και την ασφάλεια των προσώπων και της περιουσίας, της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, της πρόληψης εγκλημάτων ή της προστασίας της γενικής υγείας κατόπιν αιτήματος από τα αρμόδια υπουργεία ή την προεδρία.
Και η λίστα των αποκλεισμένων ιστοτόπων και διευθύνσεων URL συνεχώς αυξάνεται.
Αναφερόμενο στο άρθρο 8 / Α του νόμου αριθ. 5651, στις 6 Αυγούστου ένα δικαστήριο στην Άγκυρα αποφάσισε [10] να αποκλείσει την πρόσβαση σε 136 ιστοτόπους, συμπεριλαμβανομένων των λογαριασμών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε Twitter, Facebook, Instagram, Pinterest και YouTube. Ο επικεφαλής της λίστας [11] ήταν η ανεξάρτητη, δίγλωσση ηλεκτρονική πλατφόρμα ειδήσεων Bianet και το αριστερό πρακτορείο ειδήσεων ETHA (Etkin Haber Ajansı).
Την επόμενη ημέρα, το ίδιο δικαστήριο ανέτρεψε την απόφασή του να ξεμπλοκαριστεί η Bianet. Είτε πρόκειται για αποτέλεσμα μιας διεθνούς κατακραυγής [12], είτε για ένα πραγματικό λάθος [12], η Bianet είναι πάλι προσβάσιμη στη χώρα. Ωστόσο, η γενική απόφαση για αποκλεισμό των υπόλοιπων πλατφορμών εγείρει ερωτήματα.
Σε μια δήλωση, η Διεθνής Αμνηστία χαρακτήρισε την απόφαση του δικαστηρίου ως μια “πλήρως μετωπική επίθεση” στην ελευθερία έκφρασης, η οποία “σηματοδοτεί την εμβάθυνση μιας ήδη περιοριστικής κατάστασης λογοκρισίας.” Η ομάδα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επεσήμανε ότι “η απόφαση δεν παρέχει καμία αιτιολόγηση ως προς τον τρόπο με τον οποίο οποιαδήποτε από τις διευθύνσεις που απαριθμούνται στην απόφαση εμπίπτει στην παρούσα διάταξη.”
Ομοίως, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, στη δήλωσή [13] τους, δήλωσαν ότι ενώ “η εντολή λέει ότι [μπλοκάρονται ιστότοποι] “που απειλούν την εθνική ασφάλεια” δεν υπάρχει συγκεκριμένη εξήγηση για αυτή την απόφαση ή τα αποδεικτικά στοιχεία.”
Οι νέοι κανονισμοί του RTÜK και η μαζική παρεμπόδιση των διευθύνσεων ιστού αντιβαίνουν σε αυτό που δήλωσε ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον Μάιο κατά την εισαγωγή [14] του νέου πακέτου [15] στρατηγικής για τη δικαστική μεταρρύθμιση. Εκείνη την εποχή, ο Ερντογάν δήλωσε ότι δεν θα είναι πλέον δυνατό να αποκλειστεί ένας ολόκληρος ιστότοπος εξαιτίας ενός μόνο στοιχείου. Πρώτοι μεταξύ των κύριων στόχων που περιλαμβάνονται στη δέσμη μέτρων είναι η ενίσχυση του κράτους δικαίου, η αποτελεσματική προαγωγή των δικαιωμάτων και των ελευθεριών, η διαφάνεια, η πρόσβαση σε δίκαιη δίκη και πολλά άλλα.
Μέχρι στιγμής, πολλά από αυτά τα λόγια παραμένουν στο χαρτί. Ένα καλό μέρος για να ξεκινήσει θα ήταν να ξεμπλοκάρει τα αποτελέσματα των ιστοσελίδων και των διευθύνσεων URL, για να μην αναφέρουμε την άρση της απαγόρευσης της Wikipedia [16] και να επιτρέψει στα μέσα ενημέρωσης να ευδοκιμούν εντός και εκτός διαδικτύου. Τον Σεπτέμβριο [6], πλατφόρμες όπως η BlueTV θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση για να λάβουν τις άδειες τους. Το Netflix έχει ήδη υποβάλει αίτηση [17] για άδεια εκπομπής στη χώρα, παρά τους φόβους λογοκρισίας από ακτιβιστές.