Η τελευταία συνέντευξη του καθηγητή Albert Razin, μπροστά στο κρατικό συμβούλιο της Ουντμουρτίας, από βίντεο στο Youtube [1] του χρήστη Udmtuno.
Στις 10 Σεπτεμβρίου, ο Albert Razin βρισκόταν έξω από το κτίριο του κρατικού συμβουλίου στο Ιζέβσκ, μια πόλη στη δυτική-κεντρική Ρωσία, και αυτοπυρπολήθηκε. Ο 72χρονος καθηγητής απομακρύνθηκε και πέθανε από τα εγκαύματα του σε κρεβάτι νοσοκομείου αμέσως μετά.
Πανό, που ανακαλύφθηκε δίπλα στο σώμα του Razin, έγραφε “Εάν η γλώσσα μου εξαφανιστεί αύριο, είμαι έτοιμος να πεθάνω σήμερα”, απόσπασμα από τον ποιητή της γλώσσας άβαρ, Ρασούλ Γκαμζάτοφ [2]. Η τελευταία διαμαρτυρία του Razin δεν ήταν η πρώτη του. Ο καθηγητής ήταν αυστηρός υπερασπιστής της μητρικής του ουντμουρτικής γλώσσας [3] και, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, αισθανόταν όλο και πιο απελπισμένος τα τελευταία χρόνια για το μέλλον της γλώσσας.
Τα ουντμουρτικά είναι μία ουραλική (μερικές φορές αναφέρεται και ως φιννοουγγρική) γλώσσα, που ομιλείται ως επί το πλείστον στη Δημοκρατία της Ουντμουρτίας στην περιφέρεια Βόλγα της Ευρωπαϊκής Ρωσίας. Είχε καταφέρει να αποκτήσει μία φευγαλέα διεθνή φήμη, όταν η συμμετοχή της Ρωσίας με το μουσικό συγκρότημα Buranovskiye Babushki [4] ερμήνευσε στη γλώσσα αυτή στο Διαγωνισμό Τραγουδιού της Γιουροβίζιον το 2012.
Πάνω από 100 γλώσσες ομιλούνται σήμερα στη Ρωσία και 35 από αυτές έχουν συνύπαρξη με τη ρωσική στις 22 αυτόνομες περιοχές της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Ουντμουρτίας. Πολλές από αυτές τις γλώσσες φαίνεται ότι κινδυνεύουν να εξαφανιστούν και τα ουντμουρτικά δεν αποτελούν εξαίρεση. Οι απογραφές της Ρωσίας δείχνουν ότι από το 2002 έως το 2010 ο αριθμός των ομιλητών της μειώθηκε από 463.000 σε 324.000 (μια πτώση 30% σε μόλις οκτώ χρόνια). Το 2011, ο Άτλας των Γλωσσών σε κίνδυνο [5] του ΟΗΕ χαρακτήρισε τα ουντμουρτικά ως “σίγουρα απειλούμενα”. Μελέτες δείχνουν [6] ότι η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί.
Εκατοντάδες παρέστησαν σε μνημόσυνο για τον Razin [7] στο Κρατικό Θέατρο στο Ιζέβσκ στις 12 Σεπτεμβρίου, συμπεριλαμβανομένων κρατικών αξιωματούχων.
Ο θάνατος του Razin προκάλεσε περιορισμένη συζήτηση στο διαδίκτυο και σε στήλες εφημερίδων σχετικά με τη μοίρα των μειονοτικών γλωσσών της Ρωσίας. Οι ομιλητές άλλων μειονοτικών γλωσσών επιδεικνύουν αλληλεγγύη με τους ομιλητές των ουντμουρτικών με τις ετικέτες #АльбертРазин [8] και #МонМиРазин [9] (“Εγώ/Εμείς είμαστε ο Razin” στα ουντμουρτικά).
Παρόλα αυτά, θα ήταν δύσκολο να αποκαλέσουμε αυτές τις συζητήσεις ως ενδοσκόπηση. Στην πραγματικότητα, πολλοί Ρώσοι φαίνεται να βρίσκουν εντελώς ακατανόητη την πράξη του καθηγητή.
Διαβάστε περισσότερα: Η ζωή σαν Βοντ, μια εθνοτική ομάδα της Ρωσίας που εξαφανίζεται [10]
Είναι ταραγμένη περίοδος για τα δικαιώματα των μειονοτικών γλωσσών στη Ρωσία. Τον περασμένο Ιούνιο, ο Razin ήταν από τις πολλές δημόσιες προσωπικότητες, που έστειλαν μια ανοικτή επιστολή, με την οποία απηύθυναν έκκληση στους τοπικούς αξιωματούχους να μην υποστηρίζουν έναν αμφισβητούμενο νόμο [11] για την ακύρωση της υποχρεωτικής μελέτης των μειονοτικών γλωσσών στις αυτόνομες δημοκρατίες της χώρας. Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υποστήριξε ότι τα παιδιά δεν πρέπει να σπουδάζουν γλώσσες, που δεν είναι οι μητρικές τους γλώσσες. Η εκπαίδευση στις μειονοτικές γλώσσες είναι πλέον εντελώς προαιρετική, γεγονός που προκάλεσε φόβους ότι πολλά σχολεία απλώς θα σταματούσαν να τα προσφέρουν εντελώς. Το Συμβούλιο της Ευρώπης επέκρινε [12] έντονα τον νόμο τον Φεβρουάριο του 2018, παρατηρώντας ότι “τα τελευταία χρόνια δόθηκε μεγάλη έμφαση στη ρωσική γλώσσα και πολιτισμό, ενώ οι μειονοτικές γλώσσες και οι πολιτισμοί φαίνεται να περιθωριοποιούνται.”
Το Idel-Ile, ένα ιστολόγιο για την ταταρική και τη ρωσική γλώσσα, που καλύπτει τις σχέσεις μεταξύ των εθνοτήτων στην περιοχή, χαρακτήρισε την κατάσταση [13] ως εξής:
В школах УР изучаются удмуртский, татарский, марийские языки. В минимально достаточном объёме – 3 урока в неделю – родные языки изучаются только в небольших сельских школах мононациональных сёл. В райцентрах, где учатся около половины сельских детей, родной язык изучается не более 1 часа. В городах национальные языки ни в качестве родных, ни удмуртский государственный практически не изучаются. Выбор родного языка носит фиктивный характер, почти везде “выбирают” русский язык … Таким образом удмуртский язык практически не изучается в школах городов и райцентров, и доступен для изучения только жителям удмуртских поселений – для не более чем половины сельских удмуртов.
Τα ουντμουρτικά, ταταρικά και μάρι μελετώνται στα σχολεία της Ουντμουρτίας. Στο ελάχιστο δυνατό ποσό: τρία μαθήματα την εβδομάδα. Οι αυτόχθονες γλώσσες μελετώνται μόνο σε μικρά αγροτικά σχολεία σε εθνολογικά ομογενή χωριά. Σε περιφερειακά κέντρα, όπου φοιτούν περίπου τα μισά παιδιά του χωριού, οι γηγενείς γλώσσες δεν μελετώνται για περισσότερο από μία ώρα. Στις πόλεις, αυτές οι γλώσσες πρακτικά δεν έχουν μελετηθεί καθόλου, είτε είναι γηγενείς είτε είναι η επίσημη κρατική γλώσσα. Η επιλογή να μελετηθεί η μητρική γλώσσα είναι φανταστική: οι άνθρωποι “επιλέγουν” τα ρωσικά σχεδόν παντού […] Έτσι, η ουντμουρτική γλώσσα πρακτικά δεν μελετάται σε σχολεία σε πόλεις και περιφερειακά κέντρα και είναι προσιτή μόνο στους κατοίκους των οικισμών της Ουντμουρτίας, στους οποίους δεν ζουν περισσότεροι από το ήμισυ όλων των αγροτικών ομιλητών ουντμουρτιανών.
Έτσι, για έναν αφοσιωμένο ακτιβιστή της γλώσσας όπως ο Razin, ο νέος νόμος ίσως ήταν η σταγόνα, που ξεχείλισε το ποτήρι.
Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ρητές απόψεις του Razin δεν ήταν αντιπροσωπευτικές όλων των ακτιβιστών για τα ουντμουρτικά. Ο Vladimir Baymetov, μέλος της οργάνωσης Udmurt Kenesh, δήλωσε στον τοπικό ιστότοπο Udm-Info [14] ότι “ο Razin ήταν από τους γηραιούς και πολύ σεβαστός. Ήταν ακτιβιστής του κινήματος για όλη του τη ζωή, αλλά μερικές φορές είχε πολύ ριζοσπαστικές απόψεις”.
Οι τοπικές αρχές στην Ουντμουρτία έχουν εκφράσει συλλυπητήρια, αλλά με προειδοποιήσεις. Στις 11 Σεπτεμβρίου, ο επικεφαλής της δημοκρατίας Alexander Brechalov εξήρε [15] τη συμβολή του Razin στην πολιτιστική ζωή της Ουντμουρτίας, αλλά κάλεσε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να “μην εικάζουν για τις σχέσεις μεταξύ των εθνοτικών πολιτικών της δημοκρατίας και την αυτοθυσία του ακτιβιστή… οι πολιτικές που ακολουθούνται στην περιοχή αποσκοπούν αποκλειστικά στην υποστήριξη της γλώσσας, του πολιτισμού και της ιστορίας [των Ουντμουρτίων].”
Τα λόγια του Brechalov είναι ακόμα πιο συναφή στην Ουντμουρτία, η οποία σπάνια κάνει πρωτοσέλιδα στη Ρωσία και δύσκολα θα μπορούσε να ονομαστεί επίκεντρο εθνοτικών εντάσεων.
Έτσι, ενώ η σχέση ανάμεσα στις κρατικές πολιτικές και τη διαμαρτυρία του Razin μπορεί να είναι σαφής στους συναδέλφους μειονοτικούς ακτιβιστές, άλλοι έχουν μια πολύ διαφορετική άποψη. Σε διαδικτυακές συζητήσεις για τον Razin, πολλοί χρήστες του RuNet υποτιμούν τις αυτόχθονες γλώσσες και μοιάζουν μπερδεμένοι για το αν θα μπορούσε κανείς να τις χρησιμοποιήσει στην καθημερινή ζωή, πόσο μάλλον να πεθάνουν γι’ αυτές. Αυτό δεν είναι καθόλου μια περιορισμένη στάση στη Ρωσία.
Τα σχόλια σε μια δημοσίευση σχετικά με τον Razin [16] σε μια δημοφιλή ομάδα σχετικά με το Ιζέβσκ στο VKontakte είναι ένα καλό παράδειγμα. Πολλοί χρήστες συνέκριναν την τύχη των μειονοτικών γλωσσών με άλλα “πιο επείγοντα” κοινωνικά προβλήματα:
За удмуртский язык? Что блеат? Это основная проблема в рф что ли? Акцизы, медицина, образование да хотя бы пенсионный возраст, нет блин из за удмуртского языка…
— Антон Городецкий, ВКонтакте, 10 сентябрь 2019 [16]
Για την ουντμουρτική γλώσσα; Τι σκατά; Αυτό είναι πραγματικά το κύριο πρόβλημα στη Ρωσία; Ειδικοί φόροι κατανάλωσης, ιατρική, εκπαίδευση, ή τουλάχιστον η ηλικία συνταξιοδότησης, αλλά όχι, που να πάρει, για την ουντμουρτική γλώσσα…
Άλλοι σχολιαστές στο ίδιο νήμα εξέφρασαν την εικασία για την ψυχική υγεία του Razin ή τον επέπληξαν που δεν έλαβε λιγότερο ακραία μέτρα για τη διατήρηση της γλώσσας, στηριζόμενοι στη “λαϊκή γλωσσολογία [17]” για να αναρωτηθούν εάν η ουντμουρτική και άλλες περιφερειακές γλώσσες “χρειάζονται” στη σύγχρονη εποχή. Για παράδειγμα, αυτός ο χρήστης του Twitter [18] αναφέρει το γεγονός ότι το λογοτεχνικό πρότυπο των ουντμουρτικών κωδικοποιήθηκε κατά την πρώιμη σοβιετική περίοδο ως “απόδειξη” για την καθυστέρησή της σε σύγκριση με τη ρωσική.
Πιο καυστικές απαντήσεις μπορούν να βρεθούν στις ομάδες [19] εκμάθησης [20] της γλώσσας [21] στο VKontakte, δημοφιλές ρωσικό κοινωνικό δίκτυο. Οι ομιλητές και οι οπαδοί της θρηνούν την αργή, αλλά φαινομενικά μη αναστρέψιμη εξασθένιση της γλώσσας στις συζητήσεις με τίτλο “γιατί οι άνθρωποι ντρέπονται να είναι Ουντμούρτιοι”; Είναι σημαντικό ότι πολλές από αυτές τις συζητήσεις άρχισαν χρόνια πριν από την αυτοκτονία του Razin. Μια γυναίκα σχολάζει:
мы тоже как-то в далёких 90-х годах ехали в автобусе и разговаривали с подругой на своём родном языке. Так на нас посыпалось…нашлись тут иностранцы. Ладно мы возразили, что мы живём на своей малой Родине и говорим по-своему. А многие не могут возразить, сразу в слёзы.
— Людмила Евдокимова, ВКонтакте, 11 сентябрь 2019 [22]
Κατά κάποιον τρόπο, στη μακρινή δεκαετία του 1990, ταξίδευα επίσης με λεωφορείο και μιλούσα με έναν φίλο στη μητρική μου γλώσσα. Υπήρχε ένας χείμαρρος [κακοποίησης]: είχαν βρει κάποιους “ξένους” εδώ! Εκφέραμε αντίρρηση ότι ζούσαμε στη μικρή πατρίδα μας και μπορούσαμε να μιλάμε στη δική μας γλώσσα όπως μας ευχαριστεί. Όμως, πολλοί άνθρωποι [σε αυτές τις περιπτώσεις] δεν μπορούν να ανταπαντήσουν και απλά βάζουν τα κλάματα.
Κάποιοι χρήστες του RuNet σαρκαστικά συνέκριναν την αδιαφορία των πατριωτών για την τύχη των μειονοτικών γλωσσών της Ρωσίας με την ανησυχία τους για τα δικαιώματα των ομιλούντων τη ρωσική σε άλλα μετασοβιετικά κράτη:
Заслуженный деятель науки Удмуртии Разин проводил одиночный пикет, в руках держал плакаты с требованием сохранить удмуртский язык,
после чего отошёл и поджег себя
Скончался в больнице.А теперь, ватные гамадрилы, расскажите мне как притесняют русский язык в Украине или Латвии!
— Ледовый лоцман (@MarchDok) September 10, 2019 [23]
Ο Razin, ένας τιμημένος ακαδημαϊκός της Ουντμουρτίας, πραγματοποίησε μια μοναχική διαμαρτυρία, με αφίσες στα χέρια, που απαιτούσαν να διατηρηθεί η ουντμουρτική γλώσσα, και στη συνέχεια αυτοπυρπολήθηκε. Πέθανε στο νοσοκομείο.
Τώρα λοιπόν, εσείς οι νύμφες του vatnik [24], πείτε μου πώς καταστέλλουν τη ρωσική γλώσσα στην Ουκρανία ή τη Λετονία!
Ωστόσο, ο δημοσιογράφος Maxim Goryunov τόνισε ότι “ο ήπιος σοβινισμός” θα μπορούσε επίσης να βρεθεί ανάμεσα στη ρωσική αντιπολίτευση και τον ανεξάρτητο Τύπο:
про Российскую империю в головах: у Новой Газеты первый заголовок о самосожжении Альберта Разина – «В Ижевске… поджег себя защитник малых народов».
Альберт Разин защищал удмуртский язык. это государственный язык Удмуртии. вместе с русским.
Удмуртия, согласно статье №1 ее конституции 1994 года, является «государством в составе Российской Федерации». […] то есть, Альберт Разин защищал государственный язык своей страны, а не «малые народы». он не про «культурный Гринпис» для «индейцев». он про права и свободы народа, у которого уже есть конституция и территория. почувствуйте разницу. очевидно, автор заголовка не считает Удмуртию государством. «малый народ» – это скорее про природный парк с милыми людьми в традиционных одеждах. надо ли говорить, что у российского чиновника схожее мнение?
— Максим Горюнов, Facebook, 10 сентябрь 2019 [25]
Λίγα λόγια για τον ρωσικό ιμπεριαλισμό του νου. Ο πρώτος τίτλος της Novaya Gazeta σχετικά με την αυτοπυρπόληση του Albert Razin αναφέρει: “Στο Ιζέβσκ … ένας υπερασπιστής των μικρών εθνών αυτοπυρπολήθηκε.”
Ο Albert Razin υπερασπίστηκε την ουντμουρτική γλώσσα. Είναι η κρατική γλώσσα της Ουντμουρτίας, παράλληλα με τη ρωσική.
Η Ουντμουρτία, σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του συντάγματος του 1994, είναι ένα “κρατίδιο που αποτελεί μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας”. […] Δηλαδή, ο Albert Razin υπερασπίστηκε τη κρατική γλώσσα της χώρας του και όχι “τα μικρά έθνη”. Δεν μιλούσε για “μια πολιτιστική Greenpeace” για τους “Ινδιάνους”. Μιλούσε για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες ενός έθνους, που έχει ήδη σύνταγμα και την επικράτειά του. Νιώστε τη διαφορά. Είναι προφανές ότι ο συγγραφέας του τίτλου δεν θεωρεί την Ουντμουρτία πραγματικό κρατίδιο. Ένα “μικρό έθνος” ακούγεται περισσότερο σαν ένα φυσικό πάρκο γεμάτο με ωραίους ανθρώπους με παραδοσιακές φορεσιές. Πρέπει πραγματικά να ειπωθεί ότι οι Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν την ίδια άποψη;
Παρατηρητές με ποικίλες πολιτικές προσδοκίες είδαν την πράξη του Razin ως ένα ακραίο βήμα για μια οριακή υπόθεση. Το Ochki Brechalova ή “Τα γυαλιά του Brechalov”, ένα δημοφιλές κανάλι του Telegram, που ακολουθεί την πολιτική στην Ουντμουρτία, εξέφρασε την ελπίδα ότι η απεγνωσμένη πράξη του Razin τελικά θα γίνει κατανοητή:
Это был тяжёлый день. Он, безусловно, войдёт в историю Удмуртии. О поступке Альберта Разина будут рассказывать следующим поколениям удмуртов, как сейчас рассказывают о Кузебае Герде, ставшим жертвой сталинского ГУЛАГа. Ещё много будет чего сказано и написано. Настоящее осмысление трагедии впереди. Уроки в краткосрочной перспективе извлечены, к сожалению, не будут. Ни властью, ни национальным удмуртским сообществом. Это по реакции четко показал сегодняшний день.
—Очки Бречалова, Telegram, 10 сентябрь 2019 [25]
Ήταν μια δύσκολη μέρα. Μια ημέρα που, χωρίς αμφιβολία, θα μείνει στην ιστορία της Ουντμουρτίας. Οι επόμενες γενιές των Ουντμουρτίων θα μιλούν για την πράξη του Albert Razin, όπως μιλάνε τώρα για εκείνες του [Ουντμούρτιου ποιητή] Kuzebay Gerd, ο οποίος έπεσε θύμα των σταλινικών γκουλάγκ. Πολλά περισσότερα θα ειπωθούν και θα γραφτούν. Αλλά μια πλήρης εκτίμηση σ’ αυτή την τραγωδία βρίσκεται μπροστά. Βραχυπρόθεσμα, δυστυχώς, τα μαθήματα δεν θα πιάσουν τόπο. Ούτε από τις Αρχές, ούτε από την κοινότητα των Ουντμουρτίων. Οι αντιδράσεις του σήμερα αυτό δείχνουν πολύ καθαρά.
Αλλά είναι πολύ αργά για να πιάσουν τόπο τα μαθήματα; Αν ναι, ό,τι λέγεται ή γράφεται για το θάνατο του Razin σε 20 ή 30 χρόνια, είναι απίθανο αν μεγάλο μέρος τους θα είναι στην ουντμουρτική γλώσσα.