- Global Voices στα Ελληνικά - https://el.globalvoices.org -

Σέρβοι δημοσιογράφοι εκθέτουν εφαρμογή bot του κυβερνώντος κόμματος για χειραγώγηση διαδικτυακών σχολίων αναγνωστών

Κατηγορίες: Ανατολική - Κεντρική Ευρώπη, Σερβία, Διακυβέρνηση, Ελευθερία του Λόγου, Ιδέες, Μέσα & δημοσιογραφία, Μέσα των πολιτών, Πολιτική, Ψηφιακός ακτιβισμός, GV Advocacy
[1]

Θετικά σχόλια σε ένα άρθρο [2] στον ιστότοπο Kurir.rs σχετικά με τον πρόεδρο που επαινεί τους αποφοίτους φοιτητές της ιατρικής. Το πρώτο σχόλιο ισχυρίζεται ότι “το κράτος δίνει ολοένα και περισσότερη προσοχή στη νεολαία” και το δεύτερο “Σκοπός της Σερβίας είναι να διατηρήσει τους μορφωμένους νέους στη χώρα παρέχοντας καλές θέσεις εργασίας.”

Οι ακτιβιστές του κυβερνώντος Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος (SNS), με το παρατσούκλι “SNS bots”, χρησιμοποίησαν μια κινητή εφαρμογή για να δημοσιεύσουν χιλιάδες “θετικά” και “αρνητικά σχόλια” σε άρθρα των δημοφιλών ιστοτόπων Kurir και Espresso για να επηρεάσουν τις αντιλήψεις των αναγνωστών τους, αποκάλυψε έρευνα του Κέντρου Διερευνητικής Δημοσιογραφίας της Σερβίας (CINS).

Σε ερευνητική δημοσίευση [3] στις 4 Σεπτεμβρίου 2019, οι δημοσιογράφοι Anđela Milivojević και Milica Šarić αποκάλυψαν ότι η ανάλυση του πηγαίου κώδικα της εφαρμογής κινητής τηλεφωνίας VotR2 έδειξε ότι επέτρεψε την προσθήκη ψήφων αναγνωστών “υπέρ” ή “κατά” καθιστώντας τα λιγότερο ή περισσότερο ορατά σε άλλους αναγνώστες.

Η διαδικτυακή στρατηγική του SNS: bots και τρολ

Στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής στρατηγικής του κυβερνώντος κόμματος, τα μέλη έχουν λάβει εντολή να ανοίξουν ψεύτικα προφίλ χρηστών για να δημοσιεύουν θετικά σχόλια σχετικά με το SNS και τον ηγέτη του, τον Πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, και να δημοσιεύουν αρνητικά σχόλια και αρνητικές ψήφους σε επικριτικά άρθρα και σχόλια.

Το 2014, μια παρουσίαση PowerPoint, που διέρρευσε [4], αποκάλυψε ότι το κόμμα επιδίωξε να εδραιώσει δεσπόζουσα θέση στις ηλεκτρονικές συζητήσεις, προσλαμβάνοντας 500 μέλη 80 επιτροπών τοπικών κομμάτων, προκειμένου να τρολάρουν επικριτές και να δημιουργήσουν σχόλια ευνοϊκά για την κυβέρνηση και το SNS.

Το CINS επεσήμανε ότι μια συνέντευξη, που δημοσιεύθηκε στις 9 Αυγούστου 2019, [5] από πρώην μέλος του στρατού των τρολς του SNS με την ειδησεογραφική πύλη Južne vesti έδειξε ότι το κόμμα συνέχισε να χρησιμοποιεί το οργανωμένο σύστημα bot, με σκοπό να δημιουργήσει μια ψευδή εικόνα ικανοποίησης για την σημερινή κυβέρνηση”. Ο συνεντευξιαζόμενος, ο οποίος μίλησε με την ανωνυμία του Južne vesti, δήλωσε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι υπάλληλοι των κρατικών επιχειρήσεων αναγκάζονται να ενταχθούν στον στρατό των τρολ και η άρνηση μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια μέσων βιοπορισμού.

Posledice? Naravno da ih ima. Uglavnom su članovi internet tima zaposleni u javnom sektoru i možete da zamislite koja tu posledica može da bude. Prestanak radnog odnosa ili šta već – kaže ovaj bivši bot.

Συνέπειες; Φυσικά υπάρχουν συνέπειες. Τα μέλη της ομάδας Διαδικτύου είναι κυρίως υπάλληλοι του δημόσιου τομέα και μπορείτε να φανταστείτε την συνέπεια [της διαφωνίας]. Τερματισμός της σχέσης εργασίας και περισσότερο, είπε ο πρώην bot.

Ένα συμπληρωματικό άρθρο [6] παραθέτει τον διαχειριστή της ιστοσελίδας Južne vesti, ο οποίος ανακάλυψε ότι τα σχόλια σε αυτή τη συνέντευξη έλαβαν συνολικά πάνω από 22.500 ψήφους και όλα προέρχονται από ένα μόνο δίκτυο, που σχετίζεται με μια διεύθυνση IP, η οποία καταχωρήθηκε στα κεντρικά γραφεία του SNS στο Βελιγράδι.

Η ανακάλυψη της εφαρμογής για κινητά δείχνει ότι το κόμμα αναβάθμισε το οπλοστάσιό του με ηλεκτρονικά εργαλεία για ευρύτερη προσέγγιση με αυξημένη ένταση.

Η ανάλυση του κώδικα εφαρμογής δείχνει άμεση σύνδεση με το κυβερνών κόμμα

[7]

Το εικονίδιο της εφαρμογής VotR2 [7] για κινητά, όπως διατηρείται στον ιστοχώρο αρχειοθέτησης APKMonk.

Το CINS συμβουλεύτηκε τον εμπειρογνώμονα ψηφιακής ασφάλειας Jurre van Bergen, ο οποίος συνεργάζεται με το πρόγραμμα OCCRP, για να αναλύσει τον κώδικα της εφαρμογής VotR2, που ήταν διαθέσιμη στο Google Play Store μέχρι τον Ιανουάριο του 2019. Ωστόσο, ο κώδικας εξακολουθεί να είναι διαθέσιμος σε ιστότοπους που αρχειοθετούν εφαρμογές, όπως το APKMonk [7], επιτρέποντας στους ειδικούς να τον αναλύσουν. Ο Van Bergen κατέληξε στο συμπέρασμα ότι “το VotR2 έχει σχεδιαστεί ειδικά για να χειραγωγεί σχόλια μέσω του χαρακτηριστικού ψηφοφορίας”.

Η ανάλυση κώδικα έδειξε ότι μετά την εγκατάσταση της εφαρμογής στα ηλεκτρονικά τηλέφωνά τους, οι χρήστες θα χρειαζόταν να επιβεβαιώσουν τον κωδικό πρόσβασης. Στη συνέχεια, η εφαρμογή συνεχίζει να εργάζεται στο παρασκήνιο, ενώ το τηλέφωνο παραμένει ενεργό, δημοσιεύοντας θετικά και αρνητικά σχόλια στις ιστοσελίδες Kurir [8] και Espreso [9]. Η εφαρμογή επανεκκινείται, κάθε φορά που γίνεται επανεκκίνηση του τηλεφώνου και συνεχίζει να λαμβάνει οδηγίες σχετικά με τον τρόπο ψηφοφορίας από το κόμμα χωρίς παρεμβολές από τον κάτοχο του κινητού τηλεφώνου. Δημοσιεύει ψηφοφορίες κάθε έξι δευτερόλεπτα, καταρτίζοντας μια λίστα με συνδέσμους στα επιμέρους σχόλια που ελήφθησαν εξ’ αποστάσεως.

Η ανάλυση του κώδικα της εφαρμογής ψηφοφορίας έδειξε ότι ελέγχονταν από έναν διακομιστή με συγκεκριμένη διεύθυνση IP “77.46.148.99”, που από το Μάρτιο του 2016 έχει καταχωρηθεί από το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα [10]. Το αρχείο εγγραφής δείχνει το όνομα του κόμματος στα σερβικά (Srpska Napredna Stranka) και τη διεύθυνση της έδρας τους στο Βελιγράδι (Palmira Toljatija 5).

Το SNS δεν απάντησε στο αίτημα του CINS για σχόλια.

Ο Van Bergen και άλλοι εμπειρογνώμονες που συμβουλεύτηκαν από το CINS υποστήριξαν ότι οι στοχευμένες ιστοσελίδες λαμβάνουν αυτές τις ψήφους, σαν να αποστέλλονται από τις κινητές εφαρμογές του Kurir και του Espreso.

Ο Nemanja Nenadić από την οργάνωση για την καταπολέμηση της διαφθοράς Transparency Serbia δήλωσε στο CINS ότι η χειραγώγηση των σχολίων των χρηστών σκοπεύει να εξαπατήσει τους αναγνώστες παριστάνοντας ότι αντιπροσωπεύουν τη φωνή του “ουδέτερου συμπατριώτη”:

Na taj način želi da se kreira utisak šta misli većina, šta je društveno poželjno opredeljenje. Pretpostavljam da sve to ima na kraju krajeva nekog efekta na birače, jer inače ne verujem da bi se vladajuća partija, i verovatno neke druge u manjoj meri, shodno finansijskim mogućnostima, ne bi se toliko trudili da to rade.

Αυτή είναι μια μέθοδος για να δημιουργηθεί μια εντύπωση για την άποψη της πλειοψηφίας, ότι μια συγκεκριμένη θέση είναι κοινωνικά επιθυμητή. Υποθέτω ότι όλα αυτά έχουν κάποια επίδραση στους ψηφοφόρους, διότι διαφορετικά δεν νομίζω ότι το κυβερνών κόμμα, καθώς και κάποια άλλα κόμματα σε μικρότερο βαθμό, ανάλογα με τη χρηματοοικονομική τους δύναμη, πως θα επένδυαν τόσο μεγάλη προσπάθεια σε αυτό.

Αποτελούν τα ΜΜΕ μέρος της απάτης;

Οι εμπειρογνώμονες, που συμβουλεύτηκε το CINS, υποστήριξαν ότι αυτό το επίπεδο πρόσβασης της εφαρμογής του SNS στις ιστοσελίδες των Kurir και Espresso μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τρεις τρόπους: (1) λήψη προνομίων πρόσβασης απευθείας από τους ιδιοκτήτες των ιστοτόπων, (2) χακάρισμα των επίσημων κινητών εφαρμογών που δημοσιεύονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή (3) χαμηλό επίπεδο προστασίας των ιστοτόπων που επιτρέπουν τους χειρισμούς.

Η Tanja Maksić, αντιπρόεδρος της Ένωσης Διαδικτυακών Μέσων, δήλωσε ότι θα ήταν “εντελώς ανήθικο” και “απαράδεκτο” για τα μέσα ενημέρωσης να παρέχουν άμεση πρόσβαση στην εφαρμογή του κυβερνώντος κόμματος.

Εκπρόσωποι και των δύο μέσων ενημέρωσης, που ήρθαν σε επαφή με το CINS, απάντησαν ότι δεν παρέχουν άμεση πρόσβαση σε κανέναν, ενώ ένας από αυτούς υπαινίχθηκε ότι η τεχνική ομάδα του δεν απέκλεισε την πιθανότητα πειρατείας στον ιστότοπό τους.

Ο εμπειρογνώμονας ψηφιακής ασφάλειας Van Bergen, δήλωσε ότι δεν βρήκε στοιχεία από πειρατεία. Σύμφωνα με τη δήλωσή του για το CINS, η αμφιλεγόμενη εφαρμογή χρησιμοποιεί μια νόμιμη λειτουργία από το API του ιστοτόπου, επιτρέποντας την ψηφοφορία για τα σχόλια. “Ωστόσο, δεν ανέπτυξαν επαρκή μέτρα ασφαλείας για να αποτρέψουν τους χειρισμούς με υπέρ ή κατά στα σχόλια”, κατέληξε.

Οι Kurir και η Espreso ανήκουν πλέον σε μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες μέσων μαζικής ενημέρωσης στα Βαλκάνια, την Adria Media Group. Τον Ιανουάριο του 2019 η Adria Media αγοράστηκε από τον Igor Žeželj, ιδιοκτήτη μιας άλλης ειδησεογραφικής πύλης ονόματι Mondo. Πριν από την αγορά, η Mondo υπέβαλε αξιολόγηση στην Επιτροπή για την Προστασία του Ανταγωνισμού [αντιμονοπωλιακό ρυθμιστικό όργανο στη Σερβία], όπου εκτιμά ότι οι δύο ιστότοποι καλύπτουν το 16,4% του μεριδίου αγοράς στην κατηγορία των διαδικτυακών πυλών στη Σερβία.

Σύμφωνα με το CINS, τα άρθρα του Kurir λαμβάνουν έως και 10 φορές περισσότερα σχόλια από τα άρθρα στην ιστοσελίδα του κύριου ανταγωνιστή τους, Blic [11].

Οι εμπειρίες άλλων σερβικών ιστοτόπων, όπως το Južne vesti, έδειξαν ότι οι ειδήσεις, που σχετίζονται με την σημερινή κυβέρνηση, λαμβάνουν τα περισσότερα σχόλια υπέρ και κατά. “Είναι πολύ ευαίσθητοι σε κάθε νέο άρθρο, που επικρίνει την κυβέρνηση, και τα άρθρα αυτά λαμβάνουν τις περισσότερες αντιδράσεις”, εξήγησε η επικεφαλής συντάκτρια Gordana Bjeletić. Σύμφωνα με αυτήν, ο αριθμός των υπέρ ή κατά δεν αύξησε τον πραγματικό αριθμό επισκέψεων στους ιστοτόπους τους. Κατά την άποψή της, το κόμμα δεν θα το κάνει αν δεν έχει αποτέλεσμα, “καθώς ο στόχος του είναι να επηρεάσει τους ανθρώπους, ειδικά τους αναποφάσιστους πολίτες, που τους αρέσει να βλέπουν τι πιστεύουν οι άλλοι για συγκεκριμένα θέματα”.

Ο αντιπρόσωπος της οργάνωσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς Transparency Serbia Nenadić πρόσθεσε ότι, αν τα μέσα ενημέρωσης επιτρέπουν τέτοια δικαιώματα ψηφοφορίας για το πολιτικό κόμμα, θα πρέπει να το αναφέρουν ως “συγκεκριμένο είδος δωρεάν υπηρεσίας”, που ισοδυναμεί με δωρεά προς το κόμμα.

Κανένα από τα δύο επηρεαζόμενα δημοφιλή μέσα μαζικής ενημέρωσης δε δημοσίευσε άρθρα ειδήσεων ή σχόλια σχετικά με την έρευνα του CINS.