[1]Ένας νεαρός άνδρας στην Αιθιοπία εργάζεται σε επιτραπέζιο υπολογιστή. Φωτογραφία που ελήφθη στις 28 Νοεμβρίου 2011, μέσω της UNICEF στο Flickr.
Αυτό το κείμενο είναι το πρώτο μιας διμερούς σειράς για την διαδικτυακή παραπληροφόρηση και την πολιτική στην Αιθιοπία. Μπορείτε να διαβάσετε το δεύτερο μέρος εδώ [2].
Μια βαθιά διάσπαση, που υπάρχει στον κυβερνώντα συνασπισμό της Αιθιοπίας, το Λαϊκό Επαναστατικό Δημοκρατικό Μέτωπο της Αιθιοπίας (EPRDF), έγινε εμφανής τις τελευταίες εβδομάδες, όταν ξέσπασε καβγάς στο Facebook μεταξύ των δύο μεγάλων μελών του πολιτικού κόμματος, που διαφωνούσαν για τις ιστορικές αφηγήσεις της Αιθιοπίας ως ένα σύγχρονο κράτος.
Ο καβγάς αποκάλυψε πώς κομματικά μέλη εντός του EPRDF χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – μέσω δημοσιεύσεων και meme – για να χειραγωγούν την κοινή γνώμη και να διαδώσουν παραπληροφόρηση και εμπρηστικό περιεχόμενο.
Το EPRDF είναι ένας συνασπισμός τεσσάρων [3] εθνικιστικών κομμάτων. Μέλη από αυτά τα τέσσερα κόμματα, το Αμχαρικό Δημοκρατικό Κόμμα (ADP), το Ορόμο Δημοκρατικό Κόμμα (ODP), το Λαϊκό Δημοκρατικό Κίνημα της Νότιας Αιθιοπίας (SEPDM) και το Τιγκράι Λαϊκό Μέτωπο Απελευθέρωσης (TPLF), αποτελούν σήμερα την κορυφαία ηγεσία της Αιθιοπίας.
Μέχρι το 2018, το TPLF ήταν το κυρίαρχο κόμμα [4] στον συνασπισμό, με απόλυτη εξουσία για πάνω από 25 χρόνια. Οι ADP και ODP έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους για να τερματίσουν την υπεροχή του TPLF, αλλά τα μέλη του συνεχίζουν την αντιπαλότητά τους, με διαμάχες, που συνήθως περνούν απαρατήρητες. Οι εντάσεις έχουν αυξηθεί σταθερά από τον Απρίλιο του 2018, όταν ο Άμπιι Αχμέτ του ODP ορκίστηκε πρωθυπουργός.
Στις 4 Οκτωβρίου, ξέσπασε εσωτερική διαμάχη μεταξύ ODP-ADP, όταν τα μέλη και οι υποστηρικτές του ADP και του ODP άρχισαν να τσακώνονται για μια παρατήρηση [5] του αντιπροέδρου του περιφερειακού κρατιδίου Ορόμια, Shimeles Abdisa, στην Αντίς Αμπέμπα, την παραμονή της Irreecha, ετήσιας γιορτής που σηματοδοτεί την αρχή της άνοιξης.
Στα σχόλιά του, ο Abdisa χαιρέτισε τον εορτασμό της Irreecha στην Αντίς Αμπέμπα, τον οποίο χαρακτήρισε ως τον τόπο όπου οι Ορόμο ηττήθηκαν και ταπεινώθηκαν [6] από το παλιό καθεστώς:
Οι Ορόμο ηττήθηκαν εδώ, η ταπείνωσή μας ξεκίνησε εδώ.
Στην ομιλία του, ο Abdisa χρησιμοποίησε έναν θριαμβευτικό τόνο και χαρακτήρισε τον εορτασμό της ημέρας στην Αντίς Αμπέμπα ως σημείο καμπής στον αγώνα του λαού Ορόμο. Χρησιμοποίησε την αμχαρική λέξη neftegna (“τυφεκιοφόροι” στα ελληνικά) για να αναφερθεί στην άρχουσα τάξη [7], που ιδρύθηκε μετά την έναρξη της κατάκτησης του αυτοκράτορα Μενελίκ Β΄ στη νότια Αιθιοπία στα τέλη του 19ου αιώνα.
Σήμερα, πολλά έθνη Αμχάρα βλέπουν τον αυτοκράτορα Μενελίκ Β΄ ως σύμβολο του θριάμβου και της περιφρόνησης της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, ενώ πολλοί Ορόμο τον θεωρούν τη βασική αιτία της κοινωνικής και πολιτιστικής υποταγής τους.
Η χρήση του όρου “neftegna” από τον Abdisa προκάλεσε αντίδραση, δεδομένου ότι χρησιμοποιείται συχνά για αναφορά σε μέλη του στρατού του αυτοκράτορα Μενελίκ Β΄, αφότου το TPLF ήρθε στην εξουσία το 1991.
Την επόμενη μέρα, σε μια ανάρτηση στο Facebook, ο Asemahegn Aseres, ένα ανώτερο μέλος του ADP, κατηγόρησε [8] τον Abdisa ότι χρησιμοποίησε κωδικοποιημένη γλώσσα για να εκφοβίσει τον λαό Αμχάρα και, με τη σειρά του, επέστησε την οργή του Taye Dendea, κορυφαίου μέλους του ODP, ο οποίος είδε την κατηγορία του Asemahegn ως μια άρνηση [9] της ιστορικής κοινωνικής και πολιτιστικής υποταγής που υπέστησαν οι Ορόμο.
Οι δηλώσεις σε στυλ μονομαχίας που έγιναν από τους Aseres και Dendea αποτελούν παράδειγμα των διαφορών στις ερμηνείες των ιστορικών γεγονότων της Αιθιοπίας μεταξύ των ελίτ της χώρας. Ενώ το ADP θεωρεί το σχηματισμό ενός σύγχρονου Αιθιοπικού κράτους ως άψογο και ενάρετο, το ODP κατανοεί τον σχηματισμό του ως μια διαδικασία που οδήγησε στην υποταγή και ταπείνωση των Ορόμο στα χέρια των Αιθιοπικών αυτοκρατόρων.
Οι Aseres και Dendea έχουν πολλά κοινά πράγματα. Είναι νέοι πολιτικοί που φιλοδοξούν για μακρά πολιτική σταδιοδρομία και των οποίων τα κόμματα, το ADP και το ODP, ενώθηκαν [10] για να μειώσουν την υπεροχή του TPLF τον Απρίλιο του 2018.
Ο καυγάς τους στο Facebook ενίσχυσε τη δημοτικότητά τους και οδήγησε σε ένα έντονο κύμα πολιτικής πόλωσης φορτωμένη με παραπληροφόρηση.
Ένα στιγμιότυπο οθόνης της ανάρτησης του Aseres στο Facebook. Το στιγμιότυπο οθόνης λήφθηκε στις 16 Οκτωβρίου.
Η διαμάχη τους οδήγησε σε έκρηξη υποστήριξης στις αντίστοιχες σελίδες τους στο Facebook, συγκεντρώνοντας πυρετωδώς αντιδράσεις, σχόλια και κοινοποιήσεις.
Ένα στιγμιότυπο οθόνης της ανάρτησης του Taye στο Facebook. Το στιγμιότυπο οθόνης λήφθηκε στις 16 Οκτωβρίου.
Η σελίδα του Taye, με 56.432 ακόλουθους, συγκέντρωσε περίπου 5.000 κοινοποιήσεις και δημιούργησε 3.500 σχόλια, ενώ η σελίδα του Asemahegn, με 45.565 ακόλουθους, συγκέντρωσε περίπου 3.000 κοινοποιήσεις και 2.500 σχόλια — μέσα σε 24 ώρες από τις δημοσιεύσεις τους.
Αυτοί οι αριθμοί δεν είναι αρκετοί για να εκτιμήσουν την έκταση αυτού του πολιτικού χάσματος μεταξύ των πολιτών της Αιθιοπίας. Ωστόσο, δείχνουν πώς δύο ξεχωριστοί εθνικιστικοί λόγοι για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αγωνίζονται για την υπεροχή στη συζήτηση για τα προηγούμενα γεγονότα και το πολιτικό μέλλον της Αιθιοπίας.
Η θερμή ανταλλαγή όχι μόνο δοκιμάζει την τακτική συμμαχία των ADP και ODP, αλλά ασκεί επίσης ένα “μεταδοτικό αποτέλεσμα”, ενθαρρύνοντας τους συμπαθούντες χρησιμοποιώντας παραπληροφόρηση, φλεγμονώδεις ιστορίες, memes και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Χειραγώγηση της κοινής γνώμης: Η περίπτωση του EthiopianDJ
Εδώ και χρόνια, τα μέλη του EPRDF χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να χειραγωγούν την κοινή γνώμη για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προς όφελός τους. Το 2017, όταν διέρρευσε [11] μια σειρά από μυστικά έγγραφα του EPRDF στο διαδίκτυο, αναπτύχθηκε ένας στρατός πληρωμένων προσωπικοτήτων στο Facebook και bloggers για να παράγουν δυσφημιστικά σχόλια και παραπληροφόρηση σχετικά με τους επικριτές της Αιθιοπικής κυβέρνησης.
Ωστόσο, καθώς ο εσωτερικός αγώνας εξουσίας και η ιδεολογική μάχη εντάθηκαν μεταξύ των μελών του EPRDF, οι τακτικές παραπληροφόρησης μετατοπίζονται από τη στόχευση επικριτών της κυβέρνησης της Αιθιοπίας στην αναμεταξύ τους στόχευση και στη δημιουργία συμμάχων από ομάδες της αντιπολίτευσης.
Για παράδειγμα, στις 3 Σεπτεμβρίου 2019 ο Aseres έκανε [12] μια συνέντευξη [13] με την EthiopianDJ, μια σελίδα στο Facebook με περίπου 1,1 εκατομμύρια ακόλουθους, γνωστή για τη διάδοση ψευδών ειδήσεων [14], εμπρηστικών meme και θεωριών συνωμοσίας [15], συμπεριλαμβανομένης μιας που λέει ότι ο Πρωθυπουργός Άμπιι Αχμέτ κάποτε ήταν μέρος της συνωμοσίας [16] που σκότωσε τους κορυφαίους στρατιωτικούς αξιωματούχους της χώρας και τους ηγέτες της περιοχής Αμχάρα τον Ιούνιο του 2019.
Σε ένα άλλο περιστατικό, η EthiopianDJ δημοσίευσε [17] εικόνες που ισχυρίζονται ότι δείχνουν αξιωματικούς της ασφάλειας να κατάσχουν πράσινες, κίτρινες και κόκκινες σημαίες από οπαδούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αιθιοπίας, κατά τη διάρκεια ενός ετήσιου εορτασμού στο Meskel, ενώ ανέχονται τη σημαία του Απελευθερωτικού Μετώπου των Ορόμο (OLF). (Η πράσινη, κίτρινη και κόκκινη σημαία σχετίζεται με τους προηγούμενους αυτοκράτορες της Αιθιοπίας, ενώ η σημαία του OLF αντιπροσωπεύει την αντίσταση των Ορόμο.)
Οι εικόνες είναι αυθεντικές, αλλά είναι παραπλανητικές. Οι εικόνες τραβήχτηκαν από δύο διαφορετικές γιορτές, τη Meskel και την Irrechaa, που πραγματοποιήθηκαν με διαφορά μιας εβδομάδας — αν και στον ίδιο χώρο. Κατά τη διάρκεια αυτών των εορτασμών, αξιωματικοί της ασφάλειας κατέλαβαν και αφαίρεσαν τις σημαίες που θεωρούνται παράνομες από την αιθιοπική κυβέρνηση.
Τις περισσότερες φορές η εμφάνιση σημαιών που σχετίζονται με ομάδες της αντιπολίτευσης και παλιά αιθιοπικά καθεστώτα κατά τη διάρκεια δημόσιων εκδηλώσεων όπως το Meskel και το Irreechaa θεωρείται παράνομη.
Δεν υπάρχει ένδειξη ότι η EthiopianDJ έχει λάβει χρήματα από το EPRDF, αλλά προσφέρει ένα νέο παράδειγμα τακτικής παραπληροφόρησης του διαλυμένου κόμματος.
Στιγμιότυπο οθόνης μιας ανάρτησης από τη σελίδα του Facebook “EthiopianDJ” που λήφθηκε στις 16 Οκτωβρίου. Η ανάρτηση ισχυρίζεται ότι η αστυνομία επέτρεψε στους Ορόμο να φέρουν τη σημαία της αντίστασης.
Η δημοσίευση της EthiopianDJ με αυτές τις εικόνες κοινοποιήθηκε περίπου 1.000 φορές και δημιούργησε 782 σχόλια.
Δεν υπάρχουν εμπειρικά δεδομένα, που να δείχνουν ότι αυτοματοποιημένοι λογαριασμοί ή bots ενδέχεται να έχουν δημιουργήσει αυτά τα σχόλια, αλλά υπάρχουν σημάδια χειραγώγησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε εκατοντάδες ψευδείς λογαριασμούς Facebook με πολλά κατασκευασμένα ονόματα που δημοσιεύουν, κάνουν like και μοιράζονται τακτικά εμπρηστικό περιεχόμενο.
Επαναλαμβανόμενη, εσκεμμένη παραπληροφόρηση
Οι τακτικές χειραγώγησης που χρησιμοποιούνται από τα μέλη του EPRDF εναντίον των άλλων στον εσωτερικό αγώνα τους για την εξουσία χρησιμεύουν ως σχέδιο για τις ομάδες της αντιπολίτευσης να επιτεθούν [11] στους αντιπάλους τους και στην κυβέρνηση.
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, οι Αιθίοπες netizens είδαν επανειλημμένη, εσκεμμένη παραπληροφόρηση σχετικά με δημόσιες αργίες και πολιτικά γεγονότα που συχνά οδήγησαν σε ακούσια παραπληροφόρηση.
Σε ένα επεισόδιο υψηλού προφίλ, ο γνωστός ακτιβιστής της αντιπολίτευσης, Eskinder Nega [18], τουΐταρε [19] ένα ποίημα δύο γραμμών που φημολογείται ότι γράφτηκε από την διάσημο ποιήτρια και ηθοποιό, Μέρον Γκέτνετ, το οποίο κάνει μια επίθεση στην ηγεσία του πρωθυπουργού Άμπιι Αχμέτ. Αλλά το ποίημα στη συνέχεια βρέθηκε να προέρχεται από μια πλαστή σελίδα στο Facebook που χρησιμοποίησε το όνομα της Μέρον. Το ποίημα, μια απότομη και άμεση κατάργηση της ηγεσίας του Άμπιι Αχμέτ (χωρίς να αναφέρει το όνομα του Άμπιι), χαρακτηρίζει τη διοίκησή του ότι είναι “χωρίς φιλοδοξίες”.
Ένας δημοσιογράφος που εξέτασε τα γεγονότα ανέφερε [20] ότι το ποίημα που αποδίδεται στην Μέρον ήταν λάθος, αλλά το αρχικό μήνυμα του Nega είχε ήδη κοινοποιηθεί πάνω από 76 φορές και το τουΐτ του δεν έχει ακόμη διαγραφεί.
Σε ένα άλλο διαδικτυακό περιστατικό, ο Ορόμο ακτιβιστής Jawar Mohammed, ο οποίος έχει περισσότερους από 1,7 εκατομμύρια οπαδούς στο Facebook, αμφισβήτησε την ακεραιότητα του Εθνικού Εκλογικού Συμβουλίου της Αιθιοπίας (NEBE), αφότου ο σύμβουλος επικοινωνίας του, έστειλε μια ερώτηση στον δήμαρχο της Αντίς Αμπέμπα (μέλος του ODP) για το πότε θα λήξει το κλείσιμο ενός δρόμου που σχετίζεται με το φεστιβάλ της Irreecha.
Σε μια από τις πιο υψηλής απόδοσης αναρτήσεις του, ο Jawar μοιράστηκε το στιγμιότυπο οθόνης του τουΐτ μαζί με μια δήλωση που αμφισβητεί την ακεραιότητα του NEBE στη σελίδα του στο Facebook.
Δεδομένης της έντονης πολιτικής πόλωσης γύρω από τον εορτασμό της Irreecha στην Αντίς Αμπέμπα, ορισμένοι θεωρούν ότι το τουΐτ του συμβούλου επικοινωνίας της NEBE δεν είναι ευαίσθητο. Αλλά η ανάρτηση του Jawar στο Facebook είναι επίσης παραπλανητική.
Αυτά τα περιστατικά λανθασμένης πληροφόρησης και παραπληροφόρησης τροφοδοτούν την προεκλογική υποψία, καθώς η Αιθιοπία σκοπεύει να διεξαγάγει πολύ αναμενόμενες γενικές εκλογές σε περίπου δέκα μήνες.
Ένα στιγμιότυπο οθόνης της ανάρτησης του Jawar Mohammed που αμφισβητεί την ακεραιότητα της εκλογικής επιτροπής.
Αυτό το άρθρο είναι μέρος μιας σειράς δημοσιεύσεων, [21] που εξετάζουν την παρέμβαση στα ψηφιακά δικαιώματα μέσω μεθόδων, όπως τερματισμός της λειτουργίας του δικτύου και παραπληροφόρηση, κατά τη διάρκεια σημαντικών πολιτικών εκδηλώσεων σε επτά αφρικανικές χώρες: Αλγερία, Αιθιοπία, Μοζαμβίκη, Νιγηρία, Τυνησία, Ουγκάντα και Ζιμπάμπουε. Αυτό το εγχείρημα χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ψηφιακών Δικαιωμάτων της Αφρικής [22] της Συνεργασίας για Διεθνή Πολιτική Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνιών για την Ανατολική και Νότια Αφρική (CIPESA [23]).