Πλήθος Σαχάριων στη Λααγιούν της Δυτικής Σαχάρας δέχεται επίθεση από ΜΑΤ με πολιτικά. Δεν είναι ασυνήθιστο γεγονός αστυνομικοί να είναι περισσότεροι από διαδηλωτές. Στιγμιότυπο: 3 Broken Cameras.
Οι αφηγήσεις για τη ζωή στη Δυτική Σαχάρα, της οποίας τα εδάφη είναι αμφισβητούμενα και ελέγχεται από τη μαροκινή κυβέρνηση, σπάνια προέρχονται από τον κόσμο, που μένει εκεί.
Σε ένα στρατιωτικό περιβάλλον με επιθετικούς ελέγχους στα MME και στα ρεπορτάζ πολιτών, λίγα κείμενα της Δυτικής Σαχάρας φτάνουν σε κοινό εκτός της άμεσης περιοχής. Μια νέα ταινία ντοκιμαντέρ, όμως, που καταγράφει τον αγώνα μιας ανεξάρτητης ομάδας μέσων ενημέρωσης για τεκμηρίωση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Δυτική Σαχάρα έχει την ευκαιρία να το αλλάξει αυτό.
Η ταινία “3 Stolen Cameras” [3 κλεμμένες φωτογραφικές μηχανές], προβλήθηκε για πρώτη φορά παγκοσμίως στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ DOK στη Λειψία της Γερμανίας το Νοέμβριο του 2017, παρά τις απειλές λογοκρισίας και χρηματοδότησης.
Η ταινία [1] μικρού μήκους 17 λεπτών από την ομάδα ΜΜΕ Equipe Media [2] της Δυτικής Σαχάρας και τη συλλογικότητα κινηματογραφικής παραγωγής RåFilm, που εδρεύει στη Σουηδία, προέρχεται από την Equipe Media και την αφορά επίσης. Διαθέτει υλικό από την Equipe Media στη Δυτική Σαχάρα από το 2009, αλλά το μοντάζ και το post production έγινε στη Σουηδία.
Η ταινία παρέχει στο κοινό μια κοντινή ματιά στη Δυτική Σαχάρα υπό μαροκινή κατοχή μέσω του φακού της Equipe Media, καθώς κινηματογραφούν διαδηλώσεις και συλλέγουν μαρτυρίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συχνά ενώ κρύβονται ή τρέχουν να ξεφύγουν από την αστυνομία.
Η σύγκρουση στη Δυτική Σαχάρα χρονολογείται από το 1975, όταν η πρώην αποικιακή δύναμη της Ισπανίας αποχώρησε από την αραιοκατοικημένη περιοχή και κοινές δυνάμεις από τη γειτονική Μαυριτανία και το Μαρόκο κινήθηκαν για να πάρουν τον έλεγχο. Ενώ η Μαυριτανία αποσύρθηκε τελικά από τη Δυτική Σαχάρα, οι μαροκινές δυνάμεις μέχρι στιγμής εξακολουθούν να ελέγχουν τη συχνά αποκαλούμενη [3] “τελευταία αποικία της Αφρικής”. Επί δεκαετίες, η επανστατική ομάδα γνωστή ως Μέτωπο Πολισάριο [4] διεξήγε αντάρτικο για την ανεξαρτησία εναντίον του Μαρόκου, πριν τεθεί σε ισχύ η συμφωνία κατάπαυσης πυρός του ΟΗΕ το 1991. Ο ΟΗΕ αναγνωρίζει το Μέτωπο Πολισάριο ως νόμιμο εκπρόσωπο του λαού των Σαχάριων, ανάμεικτης εθνοτικής ομάδας, που ζει κυρίως στη Δυτική Σαχάρα και τη Μαυριτανία.
Η ιδέα της ταινίας
Η ταινία βρήκε το δρόμο της για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου στη Λειψία μετά από αρκετά χρόνια σκληρής δουλειάς σε πολλές χώρες, γλώσσες και νομικά εμπόδια.
Πριν από μερικά χρόνια, η RåFilm και η Equipe Media συνδέθηκαν μέσω ενός τοπικού δικτύου αλληλεγγύης στη Δυτική Σαχάρα. Λίγο μετά την κυκλοφορία του παλαιστινιακού ντοκιμαντέρ 5 Broken Cameras [5] [5 σπασμένες φωτογραφικές μηχανές], το οποίο είχε προταθεί για Όσκαρ το 2013, ήρθε η ιδέα για την ταινία 3 Stolen Cameras.
Ενώ η ιστορία στο παλαιστινιακό ντοκιμαντέρ είναι δομημένη γύρω από την καταστροφή των φωτογραφικών μηχανών ενός Παλαιστίνιου αγρότη και ακτιβιστή, καθώς προσπαθεί να καταγράψει ένα κίνημα διαμαρτυρίας στο χωριό του κατά της δήμευσης γεωργικής γης από το Ισραήλ, η ταινία της Δυτικής Σαχάρας έχει δομηθεί γύρω από τρεις φωτογραφικές μηχανές, οι οποίες κατασχέθηκαν από τις μαροκινές Αρχές από τους ακτιβιστές της Equipe Media, καθώς βιντεοσκοπούσαν διαδηλώσεις στη Δυτική Σαχάρα. Και οι δύο ταινίες μιλάνε για αγώνες τεκμηρίωσης και αποκάλυψης των παραβιάσεων, που διαπράττονται υπό κατοχή.
Προκλήσεις περί χρηματοδότησης
Ως παραγωγή μιας ακτιβιστικής ομάδας ΜΜΕ, που αμφισβητεί το αφήγημα της μαροκινής κυβέρνησης για τη Δυτική Σαχάρα, η ομάδα πίσω από την ταινία 3 Stolen Cameras έπεσε κατά περιόδους στην παγίδα της προπαγάνδας, όπου η υπόγεια δημοσιογραφία του Equipe Media και άλλες αντίθετες αφηγηματικές γραμμές απορρίπτονται ως “έχουσες ίδιον συμφέρον”. Παρά το γεγονός ότι η απόρριψη μιας τέτοιας βασικής αντίθετης αφηγηματικής γραμμής ενισχύει απλά τον μονόπλευρο μαροκινό αποκλεισμό πληροφοριών, που επιβάλλεται στο όνομα της ουδετερότητας, οι παραγωγοί της ταινίας αντιμετώπισαν και προκλήσεις χρηματοδότησης.
Η Anna-Klara Åhrén, η Σουηδή συν-σκηνοθέτις της ταινίας, περιέγραψε για μας την εμπειρία της RåFilm με αυτό κατά την υποβολή αιτήσεων για χορηγίες για την ταινία:
Μερικές φορές ήταν σαν οι χρηματοδότες να ζητούσαν από το RåFilm να αναλάβουν πλήρως τον έλεγχο, σαν να ήλπιζαν ότι θα κάνουμε κάτι πιο καλλιτεχνικό και λιγότερο πολιτικό από αυτό. Για μένα, θα ήταν πολύ περίεργο να κάνω κάτι τέτοιο με ένα τόσο δυνατό υλικό όπως αυτό.
Προσθέτει:
Συμμετείχαμε με την Equipe Media σε μια επιτροπή μαζί με ορισμένους δημοσιογράφους της Αραβικής Άνοιξης και είναι εντυπωσιακό πώς είναι όλοι και ακτιβιστές ταυτόχρονα. Εδώ όμως στη Σουηδία είναι σαν να μην μπορείς, να είσαι ακτιβιστής και να δουλεύεις και στα ΜΜΕ. Αυτό είναι πραγματικά παράλογο, όταν σκεφτόμαστε ότι υποτίθεται πως είμαστε η δημοκρατία εδώ!
Η λογοκρισία στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βηρυτού
Τον Οκτώβριο του 2017, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βηρυτού (BIFF) ανακοίνωσε ότι θα φιλοξενήσει την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας “3 Stolen Cameras”. Αυτή ήταν μια μεγάλη νίκη για τους κινηματογραφιστές, καθώς η ταινία προορίζεται για αραβικό ακροατήριο, με αφήγηση στα κοινά αραβικά.
Σύντομα όμως, το προσωπικό του φεστιβάλ άρχισε να εκφράζει την ανησυχία του ότι η ταινία μπορεί και να λογοκρινόταν. Σύμφωνα με τους παραγωγούς της ταινίας, το προσωπικό του BIFF αποθάρρυνε τους εκπροσώπους της Equipe Media ακόμη και να παρευρεθούν στο φεστιβάλ, φοβούμενοι ότι θα μπορούσε να τραβήξει ανεπιθύμητη προσοχή από τις Αρχές.
Συλλαλητήριο υπέρ της ανεξαρτησίας στη Λααγιούν, πρωτεύουσα της Δυτικής Σαχάρας. Οι χειριστές κάμερας της Equipe Media συνήθως κάθονται στις στέγες για να καταγράφουν με ασφάλεια σκηνές στους δρόμους.
Τελικά, δύο μέρες πριν από την προβολή, το φεστιβάλ ανακοίνωσε ότι η ταινία “3 Stolen Cameras” δεν είχαν λάβει έγκριση από τη λογοκρισία του Λιβάνου και έτσι θα ματαιωνόταν η προβολή της. Οι δημιουργοί έλαβαν αυτή την είδηση όχι από το προσωπικό του φεστιβάλ, αλλά μάλλον με την ακόλουθη δήλωση [6] στην ιστοσελίδα του BIFF:
We are saddened to announce that “3 Stolen Cameras” from the Rejection Front – Public Square selection has been censored and hence will not be shown.
Μετά λύπης ανακοινώνουμε ότι η ταινία “3 Stolen Cameras” από την κατηγορία “Μέτωπο απόρριψης – Δημόσια Σφαίρα” λογοκρίθηκε και επομένως δε θα προβληθεί.
Το φεστιβάλ δεν παρείχε περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με την αιτία ή την ομάδα πίσω από αυτή την απόφαση λογοκρισίας.
Οι παραγωγοί της ταινίας λένε ότι η κυβέρνηση του Μαρόκου πίεσε τις Αρχές του Λιβάνου να λογοκρίνουν την ταινία. Τα τοπικά ΜΜΕ στο Μαρόκο ανέφεραν ότι ο Μαροκινός πρεσβευτής στο Λίβανο έφθασε να πιέσει έξι διαφορετικά τμήματα της κυβέρνησης του Λιβάνου για να απαγορεύσει την προβολή της ταινίας. Και τα έξι συμμορφώθηκαν και απαίτησαν από το φεστιβάλ να ακυρώσει την πρεμιέρα.
Ο τοπικός ιστότοπος ειδήσεων le360.com περιέγραψε [7] την ταινία ως “υπονόμευση” των διεκδικήσεων του Μαρόκου στη Δυτική Σαχάρα και υπονόησε ότι η ταινία ήταν στην πραγματικότητα στημένη και γυρίστηκε στην Αλγερία (η οποία υποστηρίζει το Μέτωπο Πολισάριο). Το άρθρο δεν ανέφερε την Equipe Media και την RåFilm.
Σχολιάζοντας την κάλυψη των μαροκινών ΜΜΕ για την ταινία και τη λογοκρισία της στο Λίβανο, η Anna-Klara δήλωσε:
In my mind censorship has a very negative connotation so if imagining myself in the role of the censoring power I assumed it’d be something you want to keep quiet. Interestingly, to Morocco that wasn’t the case at all, it was more like they were bragging and detailing how they went about it.
Στο μυαλό μου η λογοκρισία έχει μια πολύ αρνητική συνεκδοχή, οπότε αν φανταστώ τον εαυτό μου στο ρόλο της αρχής λογοκρισίας, υποθέτω ότι θα ήταν κάτι που θα ήθελα να αποσιωπήσω. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι στο Μαρόκο δεν έγινε καθόλου έτσι, ίσα-ίσα που ήταν σαν να καυχιούνταν και να περιγράφουν λεπτομερώς τον τρόπο, με τον οποίο έπραξαν.
Στη συζήτησή μας, η Anna-Klara υποστήριξε ότι η απάντηση της μαροκινής κυβέρνησης στην ταινία πρέπει να θεωρηθεί ως απόδειξη της ποιότητας του εγχειρήματός τους.
Η λογοκρισία της ταινίας στο Λίβανο ίσα-ίσα αύξησε τη δημόσια περιέργεια γύρω από την ταινία. Λίγο μετά το περιστατικό στο BIFF, 20 διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου υπέγραψαν [8] διαμαρτυρία κατά της λογοκρισίας της ταινίας.
Σύντομα, το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ DOK της Λειψίας έγινε ο επίσημος φορέας για την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας. Αν και αυτό δεν έδινε στην ταινία το αραβικό ακροατήριο, για το οποίο δημιουργήθηκε, το φεστιβάλ DOK της Λειψίας ήταν ωστόσο μια περίβλεπτη εναλλακτική λύση. Η ταινία είχε πολύ καλή υποδοχή από το κοινό και προτάθηκε για βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, αφού τα φεστιβάλ είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν αποκλειστική προβολή, η ταινία κυκλοφόρησε διαδικτυακά και στη συνέχεια έγινε διαθέσιμη στο τοπικό ακροατήριο της Δυτικής Σαχάρας.