Διαδηλωτές σε μια καθιστική διαμαρτυρία στην πόλη Imzouren, 14 χλμ από την πόλη Αλ Χοσέιμα στην περιοχή του Ριφ. Φωτογραφία: AlhoceimasOfficiel, χρήση με άδεια.
Το παρόν είναι το πρώτο από μια σειρά δυο άρθρων πάνω στο θέμα της καταστολής των μέσων ενημέρωσης και των ψευδών ειδήσεων στο Μαρόκο. Γράφτηκε με τη συνεργασία της Access Now.
Τον Σεπτέμβριο του 2018, ο Nasser Zefzafi, ο φυλακισμένος ηγέτης τους κινήματος διαμαρτυρίας Χιράκ [1] στην επαρχία του Ριφ, προτάθηκε [2] για το διάσημο βραβείο Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης, που απονέμεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτή η ετήσια απονομή θεσπίστηκε [3] το 1988, προκειμένου να τιμηθούν άτομα “με εξαίσια συμβολή στον ανά τον κόσμο αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα”.
Ο Zefazfi εκτίει ποινή 20 ετών για τον ηγετικό του ρόλο στις διαδηλώσεις του Χιράκ. Το κίνημα διαμαρτυρίας άρχισε να κερδίζει έδαφος μετά τον θάνατο του Mohsin Fekri, πωλητή ψαριών, του οποίου το εμπόρευμα κατασχέθηκε από την αστυνομία στην πόλη Αλ Χοσέιμα στις 29 Οκτωβρίου 2016. Στην προσπάθειά του να πάρει πίσω τα ψάρια του, ο νεαρός άνδρας παρασύρθηκε από απορριμματοφόρο.
Ο Zefzafi ήταν στον κατάλογο με τους τρεις τελικούς υποψηφίους [4] για το Βραβείο Ζαχάρωφ, αλλά τελικά δεν το κέρδισε εκείνος. Το βραβείο απονεμήθηκε [5] στον Ουκρανό σκηνοθέτη και συγγραφέα Oleg Sentsov.
Μετά την ανακοίνωση του νικητή στις 25 Οκτωβρίου 2018, η μαροκινή ειδησεογραφική ιστοσελίδα Cawalisse δημοσίευσε ένα κατασκευασμένο άρθρο, το οποίο ισχυριζόταν ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο “αφαίρεσε το όνομα του Zefzafi από τη λίστα των νικητών” με το πρόσχημα ότι είναι ένας “εγκληματίας, που δεν έχει ουδεμία σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα”.
Στιγμιότυπο από το κατασκευασμένο άρθρο της ιστοσελίδας Cawalisse, που ισχυριζόταν ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χαρακτήρισε τον Zefzafi ως “εγκληματία”.
Το άρθρο (το οποίο δεν υποδεικνύει το όνομα του συντάκτη) υποστηρίζει ότι “μια σειρά ομάδων πίεσης στο εσωτερικό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μεταξύ των οποίων οι υποστηρικτές των αυτονομιστών του Μετώπου Πολισάριο και εκείνων που έχουν επιστρατευτεί από τις συμμορίες των ναρκωτικών, άσκησαν πίεση στην επιτροπή να απονείμει το βραβείο στον Zefzafi και να δώσει στα εγκλήματά του την ετικέτα της προστασίας των δικαιωμάτων”.
Το άρθρο είναι τελείως αναληθές. Βασίζεται σε κατασκευασμένα γεγονότα και θεωρίες συνωμοσίας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ουδέποτε υποστήριξε ότι ο Zefzafi είναι εγκληματίας και σε καμία περίπτωση δεν αφαίρεσε το όνομα του από τον “κατάλογο των νικητών”. Απλά, δεν επελέγη εκείνος για το βραβείο. Στην πραγματικότητα, δεν υπήρχε “κατάλογος νικητών” εξαρχής, παρά ένας μοναδικός παραλήπτης, ο Oleg Sentsov.
Το δημοφιλές κίνημα του Ριφ και η καταστολή του
Οι εβδομαδιαίες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας [6] ενάντια στην κοινωνικοοικονομική ύφεση και στους διεφθαρμένους αξιωματούχους στην περιοχή του Ριφ, που για πολύ καιρό δεν έτυχαν της προσοχής της κεντρικής κυβέρνησης, συνεχίζονταν, μέχρι τη στιγμή που οι Αρχές εξαπέλυσαν μια βίαια καταστολή τον Ιούνιο του 2017, που κατέληξε στη σύλληψη [7] περισσοτέρων από 400 ακτιβιστών και διαδηλωτών.
Η κυβέρνηση αγνόησε τα αιτήματα των διαδηλωτών, τα οποία περιελάμβαναν την πάταξη της διαφθοράς και τη βελτίωση των υποδομών. Αντίθετα, οι διαδηλωτές χαρακτηρίστηκαν ως “αυτονομιστές” και κατηγορήθηκαν ότι ήταν πράκτορες ξένων χωρών με στόχο την αποσταθεροποίηση του Μαρόκου. Οι τεκμηριωμένες προσπάθειες λογοκρισίας τους περιελάμβαναν τη διακοπή της σύνδεσης στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. [8]
Στις 26 Ιουνίου 2018, το πρωτοδικείο της Καζαμπλάνκα καταδίκασε 53 άτομα, [9]που συνδέονταν με το κίνημα διαμαρτυρίας, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών του κινήματος, για μια σειρά από κατηγορίες, όπως εμπρησμός, εξέγερση, φθορά δημόσιας περιουσίας, οργάνωση παράνομων διαδηλώσεων και υπονόμευση της εσωτερικής ασφάλειας του κράτους. Οι ποινές κυμαίνονταν από ένα έως είκοσι χρόνια φυλάκισης.
Τον Αύγουστο του 2018, ο βασιλιάς Μοχάμεντ ΣΤ’ απένειμε χάρη σε 184 ακτιβιστές του Χιράκ, μεταξύ των οποίων οι 11 συλληφθέντες κατά την καταστολή του Ιουνίου 2017. Οι υπόλοιποι παραμένουν στη φυλακή.
Αυτό εδώ δεν είναι το μόνο άρθρο, που έχει δημοσιευτεί από τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, σε μια προσπάθεια να δυσφημιστεί ο Zefzafi, ο οποίος δεν είναι και ο μοναδικός ακτιβιστής του Χιράκ, που έχει στοχοποιηθεί με τέτοιες ενέργειες. Όσο το κίνημα εξαπλώνεται, τα μέσα ενημέρωσης που συντάσσονται με την εξουσία, καθώς και οι υποστηρικτές αυτής, έχουν εξαπολύσει δυσφημιστικές εκστρατείες στο διαδίκτυο για να υπονομεύσουν το κίνημα, κατηγορώντας τους ηγέτες του ως “προδότες”, “διεφθαρμένους”, ή ακόμα και “τρομοκράτες”, προκειμένου να τους αποτρέψουν να διεξάγουν με επιτυχία τη διαμαρτυρία τους. Η δίκη και η φυλάκιση των ακτιβιστών δεν έθεσε τέλος στις εκστρατείες παραπληροφόρησης.
Η Nawal Benaissa, μια άλλη ηγετική μορφή του κινήματος Χιράκ, διώχθηκε [10] και καταδικάστηκε σε 10 μήνες φυλάκιση για τις δηλώσεις, που κοινοποίησε στο λογαριασμό της στο Facebook το διάστημα Ιουνίου-Αυγούστου 2017, στις οποίες καλούσε τους κατοίκους της πόλης Αλ Χοσέιμα να λάβουν μέρος στις διαδηλώσεις. Από τη στιγμή που εκείνη έγινε μέλος του κινήματος, ψευδείς ειδήσεις άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή [11] τους στον τοπικό τύπο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου κατονομαζόταν ως “πράκτορας που δουλεύει γα τις πρεσβείες” και κατηγορούνταν ότι λαμβάνει χρήματα από ξένες χώρες για να σπείρει τη βία και να αποσταθεροποιήσει την περιοχή.
Ένας Μαροκινός δημοσιογράφος, που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του για την προστασία της ασφάλειάς του, εκμυστηρεύτηκε στην Access Now ότι η χρήση από τις μαροκινές Αρχές εκστρατειών παραπληροφόρησης με σκοπό τον εκφοβισμό και την απαξίωση των αντιπάλων και των ανεξάρτητων ακτιβιστών ξεκίνησε το 2011 κατά την Αραβική Άνοιξη.
“Στοιχεία και γεγονότα μπορούν να κατασκευαστούν μέσω μοντάζ ή σε κάποιες περιπτώσεις τα γεγονότα μπορεί να είναι αληθινά, αλλά ριζικά παραποιημένα. Μπορεί να παρουσιαστούν με τέτοιον τρόπο, ώστε να απαξιωθεί ο στόχος”, εξηγεί ο δημοσιογράφος.
Στη συνέχεια, επισημαίνει ότι τα θέματα που επαναλαμβάνονται σε αυτές τις κατασκευασμένες ιστορίες, με στόχο να “δυσφημίσουν τις οργανώσεις και τα άτομα, που δεν είναι πιστά στο υπάρχον πολιτικό σύστημα”, είναι το σεξ και η ηθική και η αμοιβή για τις υπηρεσίες που προσφέρονται στα ξένα συμφέροντα. Πολλά άρθρα με ψευδείς ειδήσεις από φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης υποστηρίζουν ότι ο Zefzafi και ο πατέρας του πληρώνονταν για να αποσταθεροποιήσουν την περιοχή του Ριφ και το Μαρόκο.
Η στοχευμένη παρενόχληση των ακτιβιστών του Χιράκ αποτελεί επιπρόσθετη απόδειξη ότι, αν και το διαδίκτυο μπορεί να προσφέρει ένα βήμα για τους περιθωριοποιημένους, ωστόσο μπορεί ταυτόχρονα να διευκολύνει τη δίωξη τους. Το πιθανό κόστος μιας τέτοιας ακαριαίας διάδοσης της παραπληροφόρησης αποδεικνύεται με οδυνηρό τρόπο από τη φίμωση των ακτιβιστών του Χιράκ και από την παρακμή του κινήματος τους, του οποίου το μόνο λάθος ήταν ο αγώνας υπέρ των θεμελιωδών δικαιωμάτων.