Διαδήλωση στην πλατεία Baquedano στο Σαντιάγκο της Χιλής τον Οκτώβριο του 2019. Φωτογραφία του Carlos Figueroa μέσω Wikimedia Commons (CC BY-SA 4.0)

Μέσα από την αναταραχή, που αντιμετωπίζει σήμερα η Χιλή με τις διαμαρτυρίες, τις εμπρηστικές επιθέσεις και τις λεηλασίες, τα κοινωνικά δίκτυα διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στην παροχή ενημερωμένων πληροφοριών για γεγονότα, που τα παραδοσιακά ΜΜΕ δεν μπορούν εύκολα να καλύψουν. Συχνά όμως οι πληροφορίες, που μεταδίδονται μέσω αυτών των δικτύων, αποδείχτηκαν εμπόδιο στην κίνηση προς την οριστική επίλυση της σύγκρουσης, καθώς οι χρήστες πέφτουν σε έναν ιδεολογικό ωφελιμισμό και στην υποκειμενικότητα που προκύπτει από αυτόν, η οποία κατέληξε ως παραπληροφόρηση.

Το σύνθημα “Καλύτερες εποχές”, που υιοθέτησε ο Πρόεδρος Σεμπαστιάν Πινιέρα κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκστρατείας, που τον ωθούσε για δεύτερη φορά στο προεδρικό μέγαρο της La Moneda, απέχει πολύ από την συνειδητοποίηση της μακράς, στενής λωρίδας της επικράτειας, που γνωρίζουν οι Χιλιανοί ως χώρα τους. Δεδομένου ότι ο Πινιέρα ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος (η πρώτη ήταν από το 2010 έως το 2014), οι προοπτικές της θητείας του φαίνονταν περίπλοκες. Υπάρχει μια αίσθηση γαλήνης και αβεβαιότητας σχετικά με το αν μπορεί να σταματήσει το αρνητικό σενάριο, που αναπτύσσεται σε σχέση με την εικόνα, που έχει ένα μεγάλο μέρος των πολιτών γι’ αυτόν: σύμβολο της χιλιανής Δεξιάς, που συνδέεται με τη δικτατορία του Πινοσέτ, που άσκησε την εξουσία για 17 χρόνια.

Μέσα από την αλυσίδα εκδηλώσεων, που ξεκίνησε με την μαζική εκστρατεία μη πληρωμής εισιτηρίων ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων του μετρό, το Twitter, το WhatsApp, το Instagram και άλλα έχουν γίνει τόσο βασικοί δίαυλοι για άτομα, που χρειάζονται διάφορα είδη πληροφοριών για δημόσιες υπηρεσίες (για παράδειγμα, ποια λεωφορεία και γραμμές μετρό λειτουργούν, ποια φαρμακεία και σούπερ μάρκετ είναι ανοιχτά, παρακάμψεις στην κυκλοφορία, κλπ.), που κατέληξαν επίσης στη δημιουργία ενός κλίματος ριζικής πόλωσης, που βασίζεται σε διφορούμενες πληροφορίες, που δεν επιβεβαιώνονται από επίσημα μέσα ή γεγονότα και αποδίδονται σαφώς σε κάποια συγκεκριμένη ομάδα ή οργάνωση.

Αυτό το τελευταίο σημείο είναι, όπου η διαλεκτική του καλού και του κακού έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της στο εξαντλημένο Σαντιάγο της Χιλής, πρωτεύουσα και επίκεντρο των διαδηλώσεων και των ταραχών, καθώς και σε άλλες μεγάλες πόλεις, όπου επιβλήθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απαγόρευση της κυκλοφορίας.

Από την άποψη της ριζοσπαστικής Δεξιάς, αυτό που συμβαίνει στη Χιλή είναι η τρομοκρατία στα καλύτερά της, ενορχηστρωμένη από εξωτερικούς πράκτορες, όπου κάποιοι βλέπουν το αόρατο χέρι του Νικολά Μαδούρο της Βενεζουέλας να ενθαρρύνει τις διαμαρτυρίες από τις σκιές με τη βοήθεια τοπικών πολιτικών κομμάτων συμπαθούντων προς την ιδεολογία του μπολιβαριανισμού.  Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα βίντεο που κυκλοφορεί μεταξύ Χιλιανών, στο οποίο ο Μαδούρο αναφέρεται στο Φόρουμ του Σάο Πάολο, ένα γεγονός που παρακολούθησαν ορισμένα χιλιανά αριστερά κόμματα τον περασμένο Ιούλιο και στο οποίο ο Μαδούρο λέει ότι όλα πάνε “σύμφωνα με το σχέδιο”. Είναι μια θεωρία συνωμοσίας, που βγήκε στο προσκήνιο από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (OAS) και έχει αποδείξει ότι η ίδια η σύζυγος του προέδρου, Σεσίλια Μορέλ, δημοσίευσε ένα ηχητικό αρχείο στο WhatsApp, που πρότεινε ότι υπήρχαν ξένα συμφέροντα που επιδιώκουν να αποσταθεροποιήσουν χώρα, ή ακόμη και μια εισβολή ξένων.

Η άλλη πλευρά του νομίσματος ήταν η υποκίνηση από τους πιο επιθετικούς αριστερούς από τα πιο σκοτεινά χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας και τα φρικιαστικά εγκλήματα του παρελθόντος. Για αυτούς, η απλή παρουσία του στρατού προκαλεί τραγικές αναμνήσεις για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο ήχος των στρατιωτικών μποτών στους δρόμους είναι μια επίθεση στην αξιοπρέπεια και την ανθρωπιά των διαδηλωτών, μια αίσθηση καταπίεσης, που τροφοδοτήθηκε από πολυάριθμες δημοσιεύσεις πολυμέσων, που μιλούσαν για τις μυστηριώδεις εξαφανίσεις αμάχων και τις ληστείες από την αστυνομία. Τόσο σπουδαίος είναι ο φόβος των ενεργειών των ειδικών δυνάμεων, που υπάρχει μια φήμη, που κυκλοφορεί σχετικά με ένα κέντρο βασανιστηρίων που έχει συσταθεί στο Baquedano, έναν από τους κύριους σταθμούς του μετρό του Σαντιάγο, η οποία μόλις πρόσφατα ακυρώθηκε από τον εισαγγελέα.

Από την οπτική γωνία αυτών των δύο ακραίων θέσεων, η αλήθεια υπάρχει μόνο από τη δική τους πλευρά και η ύπαρξη αντιφατικών στοιχείων είναι μια ψευδαίσθηση. Αλλά παρά τις απόπειρες και των δύο πλευρών να δείξουν ότι είναι διακριτικές και αποκλειστικές, υπάρχει ένα σημείο, στο οποίο συμφωνούν και δεν αμφισβητούν: ότι αυτή η στιγμή θυμίζει και προκαλεί αναμνήσεις της δεκαετίας του '70 και των τελευταίων ημερών της κυβέρνησης του Σαλβαδόρ Αλιέντε, η οποία ανατράπηκε βάναυσα από στρατιωτικό πραξικόπημα το 1973.

Ο βομβαρδισμός στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973 του La Moneda (προεδρικό μέγαρο) στο Σαντιάγο της Χιλής κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος. Εικόνα από τον ιστότοπο της Πολιτικής Ιστορίας της Βιβλιοθήκης του Εθνικού Συνεδρίου της Χιλής μέσω του Wikimedia Commons (CC BY 3.0 cl)

Υπήρξαν φωνές και διακηρύξεις εναντίον αυτών των μεθόδων τάξης και ασφάλειας, που ανακυκλώθηκαν από την εποχή της Λαϊκής Ενότητας, του πολιτικού συνασπισμού υπό την ηγεσία του Αλιέντε, που κυβέρνησε τη Χιλή πριν από το πραξικόπημα. Υπάρχει, για παράδειγμα, μια φήμη, που διαδόθηκε μέσω των κοινωνικών δικτύων για ενέργειες, ώστε να αναπαράγουν την απεργία των φορτηγών του 1973. Την εποχή εκείνη, οι οδηγοί φορτηγών κάλεσαν σε απεργία για να διαμαρτυρηθούν για την κατάχρηση των τιμών των διοδίων στις αστικές και υπεραστικές λεωφόρους. Οι φήμες προκάλεσαν μια τέτοια ανησυχία, ώστε ο πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Φορτηγών Μεταφορών, Sergio Pérez, αναγκάστηκε να προβεί σε δημόσια δήλωση στο Twitter για να διευκρινίσει ότι η φήμη ήταν αβάσιμη.

Μία από τις ελάχιστες βεβαιότητες αυτής της ταραχώδους στιγμής στην ιστορία της Χιλής είναι ότι το παρελθόν μας αγγίζει. Και το τέλος του δρόμου είναι καλυμμένο από ένα σκοτάδι, που κρύβει το μονοπάτι, που πρέπει να ακολουθήσουμε για να το φτάσουμε.