Η Διεθνής Ημέρα για τον Τερματισμό της Ατιμωρησίας για Εγκλήματα κατά των Δημοσιογράφων τιμάται στις 2 Νοεμβρίου. Εικόνα από την IFEX.
Αυτό το άρθρο γνώμης γράφτηκε από την Annie Game, Εκτελεστική Διευθύντρια της IFEX [1], το παγκόσμιο δίκτυο, που προωθεί και υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης. Αναδημοσιεύεται μέσω συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ του Global Voices και της IFEX. Το άρθρο εμφανίστηκε αρχικά εδώ [2].
Φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς ατιμωρησία, όπου όλοι είναι ελεύθεροι να ασκήσουν το δικαίωμά τους στην ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης και να έχουν πρόσβαση, να δημιουργούν και να μοιράζονται ιδέες και πληροφορίες με οποιοδήποτε τρόπο επιλέγουν, χωρίς φόβο. Εμείς το κάνουμε, τον φανταζόμαστε.
Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ψήφισε την διακήρυξη στις 28 Σεπτεμβρίου της Διεθνής Ημέρας για την Παγκόσμια Πρόσβαση στις Πληροφορίες. Αυτή ήταν μια σημαντική νίκη, μετά από μια δεκαετία σταθερής υπεράσπισης πολλών ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων πολλών Αφρικανικών μελών του δικτύου IFEX.
Κάποιοι — αν και μάλλον κανείς που να εμπλέκεται στον αγώνα για την προάσπιση και υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης — ίσως να χαιρέτισαν αυτήν την είδηση μιας νέας Ημέρας του ΟΗΕ με αδιαφορία. Πρέπει όμως να σκεφτούν και πάλι, επειδή το δικαίωμά μας στην πληροφόρηση είναι αδιαχώριστο από το δικαίωμά μας στην έκφραση και τα δύο υπόκεινται όλο και περισσότερο σε επίθεση.
Οι απειλές για την πληροφόρηση προέρχονται από πολλές μορφές: από επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων [3], από εσκεμμένη παραπληροφόρηση [4], μέχρι την παρεμπόδιση των εφημερίδων [5], και ο αντίκτυπός τους είναι μεγάλος. Εμποδίζει τους ανθρώπους να λαμβάνουν τις πληροφορίες, που χρειάζονται, για να ασχοληθούν με τα θέματα, που τους ενδιαφέρουν, επιτείνει την πολιτική πόλωση και την υπονόμευση της δημοκρατίας.
Ας πάρουμε ένα πρόσφατο υψηλού προφίλ παράδειγμα για τη δύναμη της έκφρασης και την εξάρτησή της από την πρόσβαση στις πληροφορίες.
Τον περασμένο μήνα, εκτιμάται ότι 6 εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους [6] για να ανταποκριθούν στην κρίση της κλιματικής αλλαγής. Η δημιουργικότητα [7] των διαμαρτυριών τους, ενέπνευσε πολλούς καθώς παρήλαυναν. Εκφράστηκαν στην πράξη, ενθαρρυμένοι από τα γεγονότα. Η Σουηδή ακτιβίστρια για το κλίμα Γκρέτα Τούνμπεργκ μας ζήτησε να “ακούσουμε τους επιστήμονες”. Αλλά τι γίνεται, αν οι φωνές που πρέπει να ακούσουμε σιγούν, άμεσα ή έμμεσα;
Οι φωνές μπορούν να σιγήσουν μέσω λογοκρισίας ή να πνιγούν σε μια θάλασσα παραπληροφόρησης. Όμως, σε έναν αυξανόμενο αριθμό περιπτώσεων, η τακτική φίμωσης που χρησιμοποιείται είναι η δολοφονία. Δολοφονία χωρίς συνέπειες. Δολοφονία με ατιμωρησία.
Μια εκτεταμένη μελέτη, [8] που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2019, αποκάλυψε ότι οι δολοφονίες περιβαλλοντικών ακτιβιστών έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία 15 χρόνια. Στο 90% των περιπτώσεων αυτών, κανείς δεν καταδικάστηκε: ένα συγκλονιστικό επίπεδο ατιμωρησίας.
Καθώς σηματοδοτούμε άλλη μία Διεθνή Ημέρα για τον Τερματισμό της Ατιμωρησίας για Εγκλήματα κατά των Δημοσιογράφων, αυτή η θανατηφόρα μορφή λογοκρισίας δεν είναι ποτέ μακριά από τις σκέψεις μας.
Ο κατάλογος [9] της UNESCO με τους δημοσιογράφους που έχουν σκοτωθεί σε όλο τον κόσμο — πάνω από χίλιοι από το 2006 — αποτελεί μια θυελλώδη υπενθύμιση. Η αναλογία των γυναικών μεταξύ των θανάτων αυξήθηκε επίσης [10], ενώ οι γυναίκες δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν αυξημένες επιθέσεις λόγω φύλου.
Από τους 207 δημοσιογράφους που σκοτώθηκαν από τον Ιανουάριο του 2017 έως τον Ιούνιο του 2019, περισσότεροι από τους μισούς έκαναν ρεπορτάζ για το οργανωμένο έγκλημα, την τοπική πολιτική και τη διαφθορά.
Το δικαίωμά τους στην έκφραση τελείωσε για πάντα για να τους εμποδίσουν να μοιραστούν πληροφορίες.
Κάθε φορά που ένα τέτοιο έγκλημα παραμένει ατιμώρητο, ενθαρρύνει κι άλλους. Εκείνοι, που θα μοιράζονταν πληροφορίες για το δημόσιο συμφέρον, δικαίως θα ρωτούσαν: αξίζει αυτό τη ζωή μου; Αξίζει να τεθεί σε κίνδυνο η οικογένειά μου; Και αν αποφασίσουν ότι δεν αξίζει, ποιος μπορεί να τους κατηγορήσει; Τα αποτελέσματα της ατιμωρησίας είναι ατελείωτα.
Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο, εδώ και περισσότερα από οκτώ χρόνια, το δίκτυο IFEX αγωνίζεται να τερματίσει την ατιμωρησία για εγκλήματα κατά των δημοσιογράφων και όσων ασκούν το δικαίωμά τους στην ελευθερία της έκφρασης.
Δεν είναι έργο που προσφέρεται για γρήγορες επιτυχίες. Όπως λέει και η έκφραση, είναι ένας μαραθώνιος, όχι σπριντ. Το έργο δεν τελειώνει με την εύρεση των δραστών. Τα κράτη πρέπει να θεωρηθούν υπεύθυνα που επέτρεψαν ή ενθάρρυναν ένα κλίμα ατιμωρησίας στο οποίο ευδοκιμούν τέτοια εγκλήματα.
Αγκαλιάζουμε κάθε νίκη, μεγάλη και μικρή. Τα καλά νέα είναι ότι στο IFEX βλέπουμε δημιουργικές, συνεργατικές και ισχυρές νέες στρατηγικές και χειροπιαστή πρόοδο.
Τους τελευταίους 12 μήνες, έχουμε δει την αλήθεια να φτάνει τελικά στο φως [11] στη Γκάμπια για τη δολοφονία του δημοσιογράφου Ντίλντα Χιντάρα το 2004. Μια απόφαση ορόσημο [12] του Διαμερικανικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που έκρινε την κυβέρνηση της Κολομβίας υπεύθυνη για τη δολοφονία του Nelson Carvajal Carvajal το 1998. Και την ιστορική απόφαση [13] της Διαμερικανικής Επιτροπής να προσφύγει στο Δικαστήριο για την υπόθεση της βίαιης επίθεσης που διεξήχθη το Μάιο του 2000, η οποία παραλίγο να κοστίσει τη ζωή της ερευνητικής δημοσιογράφου Jineth Bedoya Lima.
Μόλις πριν από δύο εβδομάδες χαιρέτισα την απόφαση του Κιργιστάν να ανοίξει εκ νέου τη δωδεκάχρονη υπόθεση της δολοφονίας του δημοσιογράφου Alisher Saipov, μετά από συνεχείς πιέσεις της IFEX και των τοπικών μελών της, του Ινστιτούτου Πολιτικής για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και της Δημόσιας Ένωσης Δημοσιογράφων.
Φανταστείτε, αυτές οι περιπτώσεις αντιπροσωπεύουν συνολικά 66 χρόνια ατιμωρησίας.
Λοιπόν, αυτοί που είναι υπεύθυνοι ή σκέφτονται σοβαρά να ασκήσουν βία εναντίον των δημοσιογράφων, ας το ακούσουν αυτό δυνατά και καθαρά: πολύ καιρό αφότου η προσοχή του κόσμου μπορεί να έχει χαθεί, μπορεί να νομίζετε ότι έχετε ξεφύγει. Όχι. Εμείς που δεσμευόμαστε να πολεμήσουμε την ατιμωρησία είμαστε επίμονοι. Δεν εγκαταλείπουμε. Έτσι δεν θα μπορείτε ποτέ να βρείτε ησυχία.
Για εμάς, η κουλτούρα της ατιμωρησίας, που περιβάλλει τις επιθέσεις εναντίον των δημοσιογράφων, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την ελευθερία της έκφρασης παγκοσμίως. Η πρόοδος που σημειώσαμε για τον τερματισμό της ατιμωρησίας δεν θα ήταν ποτέ δυνατή χωρίς την ανθεκτικότητα, την επιμονή και την επιμονή εκείνων που την πολεμούν.
Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη δική μας ελευθερία της έκφρασης, να την υπερασπιστούμε. Πρέπει να την χρησιμοποιήσουμε για να κατονομάσουμε τα εγκλήματα εναντίον των δημοσιογράφων και να τερματίσουμε την ατιμωρησία.