Της N. M. Bassey
Όλοι θέλουν περισσότερα χρήματα: ζητιάνοι, φοιτητές, κλέφτες, εργαζόμενοι, δισεκατομμυριούχοι. Όλοι. Το χρήμα καθορίζει τις διαθέσιμες επιλογές σου, τα μέρη, όπου μπορείς να ζήσεις και τα πράγματα που μπορείς ή δεν μπορείς να κάνεις. Έτσι, οι άνθρωποι προσπαθούν πάντα να αποκτήσουν περισσότερα χρήματα, περισσότερους πόρους. Οι οικονομολόγοι το ονομάζουν “ο νόμος των απεριόριστων επιθυμιών”. Οι άνθρωποι πάντα θέλουν περισσότερα και η επιθυμία μας είναι ακόρεστη.
Για να αποκτήσουμε περισσότερα χρήματα, κάνουμε μια ποικιλία από πράγματα: δουλεύουμε, κλέβουμε, ζητιανεύουμε. Αλλά πιο αξιόλογα, και μερικές φορές πιο επιτυχημένα, επενδύουμε. Οι επενδύσεις έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν το οικονομικό μέλλον των ανθρώπων και να τους βγάλουν από τη φτώχεια. Οι επιχειρήσεις, που παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες, το έχουν κάνει αυτό για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αλλά το πρότυπο έχει μετατοπιστεί για να δείξει ότι οι σημαντικότερες επενδύσεις είναι όσες απαιτούν το χρόνο ή την εποπτεία σου, εκείνες, όπου τα χρήματά σου δουλεύουν για σένα.
Να λοιπόν η ακίνητη περιουσία, τα εμπορεύματα, το χρηματιστήριο, η αγορά συναλλάγματος και, πιο πρόσφατα, τα κρυπτονομίσματα. Αυτές οι επενδυτικές οδοί προσφέρουν μια απόδοση, που δεν εξαρτάται από το χρόνο ή την προσπάθειά σου. Αν επενδύσεις όμως στο κατάλληλο την κατάλληλη στιγμή, θα γίνεις πλούσιος, ή τουλάχιστον πλουσιότερος, από ό,τι θα ήσουν χωρίς την επένδυση. Σπουδαία ιδέα, εκτός από τις περιπτώσεις όπου οι επενδύσεις αυτές αποτυγχάνουν: όταν η αγορά ακινήτων καταρρέει, όταν το εμπόριο συναλλάγματος δεν αποφέρει, όταν η τιμή ενός εμπορεύματος (π.χ. αργό πετρέλαιο) πέφτει κατακόρυφα και όταν πέσει η αξία του κρυπτονομίσματος.
Τουλιπομανία
Οι επενδύσεις που συντρίβονται θεαματικά δεν είναι κάτι καινούριο. Η πρώτη που έχει καταγραφεί είναι η τουλιπομανία του 17ου αιώνα. Οι τουλίπες ήρθαν για πρώτη φορά στην Ολλανδία περίπου 100 χρόνια νωρίτερα και έγιναν σταδιακά πιο δημοφιλείς και επιθυμητές στην πλούσια και ανώτερη μεσαία τάξη. Οι τουλίπες ήταν όμορφες και δύσκολο να τις αποκτήσει κανείς, οπότε ο κόσμος τις αναζητούσε. Μερικοί άνθρωποι βρήκαν την ευκαιρία να κερδίσουν χρήματα, αγοράζοντας μεγάλο όγκο βολβών τουλίπας, με την ελπίδα να βγάλουν κέρδος, όταν ανθίσουν. Σύντομα, οι τουλίπες μπήκαν ως εμπόρευμα στο Χρηματιστήριο του Άμστερνταμ και ακόμη περισσότερος κόσμος άρχισε να τις αγοράζει κερδοσκοπικά.
Αν και οι τουλίπες δεν είχαν πρακτική χρήση ούτε άρωμα ούτε φαρμακευτική αξία, κατά το κορύφωμα της τουλιπομανίας υπήρχαν επενδυτές, που πωλούσαν τα σπίτια τους για να αγοράσουν ένα και μόνο βολβό με κόστος μέχρι και 76.000 δολάρια με σημερινούς όρους. Ακούγεται οικείο;
Στη συνέχεια, οι πρώιμοι αγοραστές άρχισαν να πωλούν τις μετοχές τους σε τουλίπες και έτσι η τιμή άρχισε να εξασθενεί. Καθώς η τιμή έπεφτε κατακόρυφα, περισσότερος κόσμος έσπευδε να πουλήσει και σύντομα υπήρχε πλήθος πωλητών χωρίς όμως αγοραστές στον ορίζοντα. Ακολούθησαν περισσότερες πωλήσεις μέσα σε κλίμα πανικού ακολούθησαν και σε περίπου ένα μήνα η τουλίπα, που είχε πουληθεί στο παρελθόν για 76.000 δολάρια, άξιζε λιγότερο από ένα δολάριο. Η κυβέρνηση προσπάθησε μάταια να περάσει νόμους για να ελέγξει την αγορά και να διατηρήσει “ζωντανή” την τουλίπα. Η χρηματιστηριακή “φούσκα” έσκασε, η αγορά της τουλίπας κατέρρευσε, η τουλιπομανία τελείωσε και χρειάστηκαν χρόνια για να ανακάμψει από το σοκ η ολλανδική κυβέρνηση.
Όταν διάβασα για πρώτη φορά για την τουλιπομανία, βρήκα εκπληκτικό τον παραλληλισμό με τα κρυπτονομίσματα και το Bitcoin. Η τουλιπομανία άρχισε με ανθρώπους να αγοράζουν κάτι, που δεν χρειάζονταν, επειδή πίστευαν πως, κάποια μέρα, κάποιος άλλος θα το αγόραζε περισσότερο από την αρχική τιμή, αν και το συγκεκριμένο αντικείμενο δεν είχε πρακτική χρήση.
Το bitcoin, που εφευρέθηκε από τον αινιγματικό Satoshi Nakamoto, σχεδιάστηκε για να είναι ένα νέο μοντέλο δανεισμού από ομοτίμους, ένα νόμισμα, που θα παρέκαμπτε τρίτους όπως τράπεζες, χρηματιστήρια και κυβερνήσεις, και θα προσέφερε χρήματα σε όσους τα χρειάζονταν με ασφαλή, γνήσιο και επαληθεύσιμο τρόπο. Ικανοποίησε πολλές από τις απαιτήσεις του νομίσματος και άνοιξε ένα παράθυρο για πραγματικά νέες δυνατότητες. Το πρόβλημα; Το bitcoin και τα κρυπτονομίσματα γενικά απέτυχαν να αποδείξουν τη χρησιμότητά τους, τουλάχιστον μέχρι στιγμής.
Δεν υπάρχει, έως σήμερα, καμία απόλυτη ανάγκη για bitcoin. Δεν έχει τίποτα που να μην μπορούν να κάνουν οι υπάρχοντες τρόποι ανταλλαγής και ακόμη πρέπει να μετατραπεί σε μετρητά για ευρεία χρήση. Έτσι, όπως οι αγοραστές τουλιπών επένδυσαν χιλιάδες δολάρια για ένα λουλούδι, που δεν είχε εγγενή αξία, οι άνθρωποι επενδύουν το ίδιο σε ένα νόμισμα, που δε δικαιολογεί ακόμη το κόστος του. Και όταν οι άνθρωποι πετάνε χρήματα για αντικείμενα, που δεν έχουν εγγενή αξία ή προφανή χρήση, αναλαμβάνουν σοβαρό κίνδυνο.
Το Χρηματιστήριο της Νιγηρίας
Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, η χρηματιστηριακή αγορά της Νιγηρίας άρχισε να ανθεί. Προηγουμένως άγνωστο απόθεμα άρχισε να αυξάνεται σε τιμή και σύντομα η χρηματιστηριακή αγορά έκανε πρωτοσέλιδα. Οι επενδυτικοί αναλυτές επευφημούσαν την αύξηση των τιμών των μετοχών ως κεφαλαιοποίηση της αγοράς. Οι άνθρωποι έβγαζαν κέρδος έως και 100%. Με βάση αυτό, οι χρηματιστηριακές εταιρείες ξεκίνησαν εντατικές προσπάθειες μάρκετινγκ. Χρησιμοποιώντας τα προφανή κέρδη ως απόδειξη, έπεισαν χιλιάδες ανθρώπους να επενδύσουν στη χρηματιστηριακή αγορά της Νιγηρίας. Οι άνθρωποι άρχισαν να ασχολούνται κερδοσκοπικά σε βραχυπρόθεσμη βάση αγοράς και πώλησης, ρίχνοντας εκατομμύρια σε μετοχές με ελάχιστη εξέταση της κερδοφορίας τους, της βάσης περιουσιακών στοιχείων ή των προηγούμενων αρχείων μεριδίων/μπόνους. Ενθουσιασμένοι από την άνοδο του Χρηματιστηρίου, ακόμη πιο κερδοσκοπικοί επενδυτές έριξαν χρήματα, με μερικούς ανθρώπους να φτάνουν μέχρι και να παίρνουν δάνεια για τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε μια εξάντληση αμφιλεγόμενων αρχικών δημόσιων προσφορών.
Σε λιγότερο από ένα χρόνο, η χρηματιστηριακή αγορά της Νιγηρίας συνετρίβη με εντυπωσιακό τρόπο. Από το υψηλό των 13,5 τρισεκατομμυρίων νάιρα το Μάρτιο του 2008, η κεφαλαιοποίηση της αγοράς έπεσε στα 4,6 τρισεκατομμύρια νάιρα τον Ιανουάριο του 2009. Εκατοντάδες χρηματιστές έχασαν τη δουλειά τους, επιχειρήσεις έκλεισαν και τα συνταξιοδοτικά ταμεία αδυνατούσαν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.
Σημειώσεις και μαθήματα από τις Τρεις Υποθέσεις μας
- Οι πρώιμοι αγοραστές συνήθως κερδίζουν από την κερδοσκοπία
- Ένα στοιχείο χωρίς εγγενή αξία είναι εξαιρετικά ασταθές
- Οι άνθρωποι προσπαθούν πάντα να βγάλουν λεφτά εις βάρος άλλων και θα ακολουθήσουν οποιοδήποτε ρεύμα που παρέχει αμφίβολες “επενδύσεις”
- Όταν κάτι έχει γίνει πρωτοσέλιδο και έχει φτάσει στα ύψη, ίσως δεν είναι η καλύτερη στιγμή για να το αγοράσετε
- Όσα περισσότερα καταλαβαίνετε για την επένδυσή σας, τόσο το καλύτερο
- Μην κερδοσκοπείτε με χρήματα που δε σας “παίρνει” να χάσετε
- Να ξέρετε πότε πρέπει να φύγετε. Μην είστε άπληστοι!
- ΠΡΟΣΟΧΗ στην πληθώρα νομισμάτων που πλημμυρίζουν το Διαδίκτυο, ειδικά όσων ζητούν “μια μικρή δωρεά”
Κατά τη στιγμή της συγγραφής αυτού του κειμένου, το bitcoin πουλιέται για 9.000-10.000 δολάρια, περίπου το ήμισυ της αξίας του πριν από δύο μήνες. Υπάρχει πολύς πανικός στους επενδυτές, με εκείνους που αγόραζαν σε χαμηλότερες τιμές – η τιμή τον Ιανουάριο του 2017 ήταν 960 δολάρια – να πουλάνε με κέρδος και όσους αγόραζαν πάνω από 8.000 δολάρια να τρίζουν τα δόντια τους.
Οι εμπειρογνώμονες διχάζονται για το μέλλον του bitcoin. Το 2014, η Παγκόσμια Τράπεζα το παρομοίασε με Σχέδιο Πόντσι και άλλοι το χαρακτήρισαν μια επικίνδυνη παγκόσμια απάτη, ενώ οικονομολόγοι όπως ο John Lanchester είδαν το μέλλον του πιο ελπιδοφόρο.
Προσωπικά, ψάχνω τρόπους να επενδύσω σε πράγματα με σαφή εγγενή αξία, όπως εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Νιγηρία, χάπια άμεσης απώλειας βάρους, ποδήλατα σχεδιασμένα για ευτραφή άτομα και ναι, blockchain, αλλά για βιβλία. Οτιδήποτε με σαφή ακόρεστη ζήτηση.
Μένω μακριά από πράγματα, που δεν καταλαβαίνω, και μαθαίνω να αναγνωρίζω ότι, όταν κάτι είναι στα πάνω του ή λένε γι’ αυτό στις ειδήσεις ή το αναφέρουν όλοι, ίσως τότε δεν είναι η καλύτερη στιγμή για μένα. Μαθαίνω να ερευνώ πριν επενδύσω, αντί να αναθέτω σε τρίτους τη χρηματοοικονομική μου βάση γνώσεων.
Όταν το bitcoin πωλούνταν στο υψηλό όλων των εποχών στα 19.783 δολάρια το Δεκέμβριο του 2017, προσπάθησα να προειδοποιήσω κόσμο για την πιθανότητα κραχ. Ένας από όσους προειδοποίησα χλεύασε την ιδέα και το χαρακτήρισε αδύνατο να συμβεί. Αναρωτιέμαι τι σκέφτεται τώρα.